Mijn vader, gevangen in zijn lichaam maar vrij als een vogel

In 2011 kreeg Ronnie Cahana een ernstige beroerte met als gevolg 'locked-in syndroom': hij was totaal verlamd, met uitzondering van zijn ogen. Dit zou misschien funest zijn voor de geestelijke toestand van de meeste mensen, maar Cahana wist vrede te sluiten door zich te distantiëren van externe geluiden en "werd opnieuw verliefd op het lichaam en het leven". In een sombere, emotionele talk vertelt zijn dochter Kitra over hoe ze de spirituele ervaringen van haar vader vastlegde, terwijl hij in zijn staat van schijnbare hulpeloosheid anderen tot gids was.

Ik ken een man die elke avond
over de stad heen vliegt.

In zijn dromen draait en dwarrelt hij

terwijl zijn tenen de grond kussen.

Hij zegt dat alles beweegt,

zelfs een lichaam zo
verlamd als het zijne.

Deze man is mijn vader.

Toen ik drie jaar geleden hoorde

dat mijn vader een ernstige
beroerte had gehad

in zijn hersenstam,

liep ik zijn kamer op
de intensive care binnen

in het Montreal Neurologisch Instituut

en zag dat hij compleet stil lag,

verbonden aan een beademingsapparaat.

De verlamming had langzaam
zijn lichaam over weten te nemen,

eerst in zijn tenen, toen zijn benen,

bovenlichaam, vingers en armen.

Ze kroop omhoog door zijn nek

waardoor zijn ademhaling
onmogelijk werd

en stopte net onder zijn ogen.

Hij heeft nooit zijn bewustzijn verloren,

maar keek van binnenuit toe

terwijl zijn lichaam het begaf,

lichaamsdeel voor lichaamsdeel,

spier voor spier.

In die intensive care-kamer liep ik
naar mijn vaders lichaam toe

en begon daar met een trillende
stem en tranen in mijn ogen

het alfabet op te noemen.

A, B, C, D, E, F, G,

H, I, J, K.

Bij de K knipperde hij met zijn ogen.

Ik begon weer opnieuw.

A, B, C, D, E, F, G,

H, I.

Hij knipperde weer bij de letter I,

toen bij T, daarna bij R en toen bij A:

Kitra.

Hij zei: "Kitra,
mijn schoonheid, niet huilen.

Dit is een zegen."

Hij produceerde geen
geluid, maar mijn vader

riep duidelijk mijn naam.

Slechts 72 uur na zijn beroerte

had hij al vrede gesloten

met de alomvattendheid van zijn toestand.

Ondanks zijn extreme fysieke toestand

was hij totaal aanwezig bij me,

sturend, verzorgend

en was als altijd mijn vader,

zo niet meer dan ooit tevoren.

Het locked-in syndroom

is voor veel mensen
hun ergste nachtmerrie.

In het Frans wordt het ook wel

'maladie de l'emmuré vivant' genoemd.

Letterlijk: 'levend ommuurd ziekte'.

Veel mensen, mogelijk de meeste,

zien verlamming als een afgrijselijke hel,

maar mijn vader zag die ervaring van

het verliezen van elke lichaamsstructuur

niet als iets dat hem gevangen nam,

maar eerder als het naar
binnen keren van de psyche,

een demper op het geklets
van de buitenwereld,

het onder ogen zien
van alle uithoeken van zijn geest

en het op die plek

opnieuw verliefd worden
op het leven en het lichaam.

Als rabbijn en spiritueel mens,

bungelend tussen lichaam en geest,
leven en dood,

opende de verlamming zijn ogen tot
een nieuw soort bewustzijn.

Hij begreep dat hij niet langer

verder hoefde te kijken
dan de lichamelijke wereld

om het goddelijke te kunnen vinden.

"Het Paradijs bevindt zich
in dit lichaam," zei hij,

"het bevindt zich in deze wereld."

Ik sliep de eerste vier maanden
naast mijn vader

en probeerde zo veel mogelijk

zijn ongemakken te verzachten

uit begrip voor de diepe, menselijke,
psychologische angst

voor het onvermogen om hulp te vragen.

Mijn moeder, zussen, broer en ik

omringden hem met een nest van genezing.

Wij werden zijn spreekbuis

en zeiden elke dag
urenlang het alfabet op

terwijl hij preken terugfluisterde

en poëzie door met zijn ogen te knipperen.

Zijn kamer werd onze tempel van genezing.

De plek naast zijn bed werd
een plek voor degenen die

advies en spirituele raad
zochten en via ons

kon mijn vader ze toespreken

en hoop meegeven,

letter voor letter,

oogwenk na oogwenk.

Alles in onze wereld werd
langzaam en fijnzinnig

naarmate het tumult, drama
en de dood in het ziekenhuis

naar de achtergrond verdwenen.

Ik wil een van de eerste dingen voorlezen

die we in de week na de beroerte
opgeschreven hebben.

Hij had een brief samengesteld,

gericht aan de bezoekers
van zijn synagoge,

die eindigde met de volgende zinnen:

"Toen mijn hals het begaf,

kwam ik een nieuwe dimensie binnen;

een embryonale, sub-planetaire,
protozoaire dimensie.

Universa worden constant
geopend en afgesloten.

Velen stoppen met groeien

wanneer ze een dieptepunt bereiken.

Vorige week was ik op dat punt,

maar ik voelde de hand
van mijn vader om me heen

en mijn vader heeft me
weer teruggebracht."

Als we niet zijn stem waren,

waren we zijn armen en benen.

Ik bewoog ze zoals ik wist dat ik wilde

dat mijn eigen armen en
benen moesten bewegen

als ze alle dagen roerloos waren.

Ik weet nog dat ik zijn vingers
dicht bij mijn gezicht hield

en elk gewricht boog om het
zacht en soepel te houden.

Ik vroeg hem telkens weer opnieuw

een voorstelling te maken van de beweging,

van binnenuit te kijken
als de vinger zich boog

en weer uitstrekte en mee te bewegen

in zijn hoofd.

Opeens, op een dag, zag ik uit een ooghoek

dat zijn lichaam kronkelde als een slang,

als gevolg van een stuiptrekking

die door zijn ledematen trok.

Eerst dacht ik dat het
een hallucinatie was,

omdat ik zoveel tijd had doorgebracht
naast dit ene lichaam

en wanhopig was om iets
uit zichzelf te zien bewegen.

Hij zei echter dat hij rillingen voelde,

elektrische vonkjes die aan en uit gingen

vlak onder het huidoppervlak.

De week daarna begon hij,
hoe weinig het ook was,

weerstand in zijn spieren te tonen.

Er werden verbindingen gelegd.

Het lichaam werd langzaam
maar zeker weer wakker,

lichaamsdeel na lichaamsdeel,
spier na spier,

zenuwtrek na zenuwtrek.

Als documentairefotograaf

voelde ik de drang om foto's te maken

van zijn eerste bewegingen,

zoals een moeder met een pasgeboren kind.

Ik maakte foto's tijdens zijn
eerste ademhaling zonder hulpmiddelen,

het vreugdevolle moment waarop hij

voor de eerste keer spierweerstand toonde,

en de nieuwe, aangepaste
apparatuur waarmee hij

steeds meer onafhankelijkheid
kon terugwinnen.

Ik fotografeerde de zorg en de liefde

waarmee hij omringd werd.

Mijn foto's vertelden echter alleen
de buitenkant van het verhaal

van een man die in een ziekenhuisbed lag,

aan een beademingsapparaat.

Ik was niet in staat om het verhaal
van binnenuit te vertellen,

dus ging ik op zoek naar
een nieuwe visuele taal,

in een poging de vluchtige eigenschappen

van zijn spirituele
ervaring te laten zien.

Ten slotte wil ik jullie een video tonen

uit een serie waaraan ik gewerkt heb

waarin ik tracht het langzame
'tussenbestaan' vast te leggen

dat mijn vader ervoer.

Terwijl hij zijn ademhalingsvermogen
begon terug te krijgen,

begon ik zijn gedachten op te nemen

en de stem die je in deze video hoort

is dus zijn stem.

(Video) Ronnie Cahana:
Je moet eigenlijk accepteren

dat je verlamd bent

en dat je je moet gedragen

als iemand die verlamd is.

Ik accepteer dat niet.

In mijn hoofd

en in mijn dromen,

elke nacht opnieuw,

zweef ik
[als iemand op een schilderij van Chagall]

boven de stad

en dwarrel en draai ik

terwijl mijn tenen de grond kussen.

Ik wil niets weten van de zogenaamde

man de niet kan bewegen.

Alles is in beweging.

Het hart klopt.

Het lichaam deint.

De mond beweegt.

We staan nooit stil.

Het leven zegeviert op en neer.

Kitra Cahana: Bij de meesten van ons

beginnen onze spieren al met bewegen

voordat we echt wakker zijn,

maar mijn vader zegt dat zijn voorrecht is

dat hij ver aan de buitengrens

van de menselijke gewaarwording leeft.

Net als een astronaut
die een uitzicht heeft

dat maar weinig van ons
ooit zullen meemaken,

verwondert hij zich en
kijkt hij rond terwijl

hij voor het eerst ademhaalt

en ervan droomt om weer
langzaam richting huis te gaan.

Zo begint het leven
als je 57 bent, zegt hij.

Een peuter heeft geen houding
ten opzichte van zijn leven,

maar een man eist zijn wereld elke dag op.

Niet veel mensen zullen ooit
de fysieke beperkingen meemaken

zoals mijn vader ze heeft meegemaakt,

maar we zullen allemaal momenten
van verlamming tegenkomen

tijdens ons leven.

Ik weet dat ik vaak over muren heen wil

die eigenlijk onoverkomelijk lijken,

maar mijn vader hamert erop

dat er geen doodlopende einden zijn.

In plaats daarvan nodigt hij me uit in
zijn ruimte van gezamenlijke genezing,

om het beste van mezelf te geven

en hij het beste van hemzelf aan mij.

De verlamming was een opening voor hem.

Het was een kans tevoorschijn te komen,

zijn levenskracht weer op te wekken

en lang genoeg stil te zitten met zichzelf

om verliefd te kunnen worden
op het volledige continuum

van de schepping.

Vandaag de dag is mijn vader
niet meer gevangen.

Hij beweegt zijn nek zonder moeite,

zijn voedingsinfuus is verwijderd,

hij ademt met zijn eigen longen,

hij spreekt langzaam met zijn zachte stem

en doet elke dag hard zijn best

om zijn verlamde lichaam
meer te kunnen bewegen.

Het proces zal echter nooit eindigen.

Zoals hij zegt: "Ik leef
in een kapotte wereld

en er is heilig werk aan de winkel."

Dankjewel.

(Applaus)