Didier Sornette: Hoe we de volgende financiële crisis kunnen voorspellen

Je denkt wellicht dat de financiële crisis in 2007-2008 onvoorspelbaar en eenmalig was. Maar Didier Sornette en zijn Financiële Crisis Waarnemingscentrum hebben een aantal vroegtijdige waarschuwingssignalen ontworpen voor onstabiele groeiende systemen, die het moment traceren wanneer een luchtbel op het punt staat te ontploffen. (Volgens hem gebeurt het op dit moment weer.)

Lang geleden

hadden we een economisch systeem
van financiële groei en welvaart.

De zogenoemde Grote Matiging.

De misplaatste overtuiging van vele economen,

beleidsmakers en centrale banken

dat wij zijn getransformeerd
in een nieuwe wereld

van eindeloze groei en bloei.

Dat blijkt vooral uit de robuuste
en geleidelijke toename van het bnp,

de lage, geleidelijke inflatie,

lage werkloosheid

en gecontroleerde, lage financiële volatiliteit.

Maar de Grote Recessie in 2007 en 2008,

de crash, heeft deze illusie verbroken.

Enkele honderden miljarden dollar
verlies in de financiële sector,

die oversloegen naar vijf biljoen dollar

verlies in globaal bnp

en bijna $30 biljoen

verlies op de beurs, wereldwijd.

De algemene opvatting
over deze Grote Recessie

was dat ze onverwachts kwam,

uit het niets verscheen,

en op de toorn van de goden leek.

Er was geen verantwoording.

Om erover na te denken,

hebben we het Waarnemingscentrum
voor de Financiële Crisis opgestart.

Met als doel om

financiële luchtbellen in realtime te testen

en deze vóór het cruciale tijdstip
te identificeren.

Wat zijn de fundamentele, wetenschappelijke,
bevindingen van het centrum?

We hebben een theorie ontwikkeld
van 'drakenkoningen'.

Drakenkoningen vertegenwoordigen
extreme incidenten

die een klasse apart zijn.

Ze zijn speciaal.
Het zijn buitenstaanders.

Ze ontstaan
door specifieke mechanismen

die hen mogelijk voorspelbaar maken,

wellicht bestuurbaar.

Denk eens na over de financiële tijdreeksen,

een bepaald aandeel,
jouw perfecte aandeel,

of een wereldwijde index.

Er zijn hoogte- en dieptepunten.

Een goede maatstaf voor het risico
van deze financiële markt

zijn de 'pieken-naar-dalen'

die het slechtste scenario tonen

wanneer je op het hoogste prijsniveau hebt gekocht
en op het dieptepunt verkocht.

De statistieken laten de frequentie

van de verschillende pieken en dalen zien.

De frequenties zijn
weergegeven in deze grafiek.

Het is opvallend dat 99 procent

van de pieken en dalen in diverse amplitudes

aangetoond kunnen worden
door een universele machtsfunctie,

die hier door de rode lijn worden weergegeven.

Maar interessanter is dat
er uitschieters, of uitzonderingen zijn

die boven de rode lijn liggen.

Deze komen minstens 100 keer vaker voor

dan je zou verwachten op basis
van de extrapolatie,

gebaseerd op de schaalverdeling
van de resterende 99%

van pieken en dalen.

Dat is te wijten aan
krachtige afhankelijkheden

bijvoorbeeld een verlies, gevolgd door een verlies

dat gevolgd is door een verlies,
dat ook gevolgd is door een verlies.

Dit soort afhankelijkheden

worden merendeels niet ontdekt of meegenomen door de standaard risicomanagementinstrumenten,

die ze negeren en eerder hagedissen

dan drakenkoningen zien.

De werking van een drakenkoning

is een langzaam rijpingsproces
naar onstabiliteit,

de luchtbel,

en het hoogtepunt van de luchtbel
is meestal de crash.

Het is vergelijkbaar met
het langzaam opwarmen van water

in een reageerbuis tot
het zijn kookpunt bereikt,

waar de onstabiliteit
van het water ontstaat

en de overgang naar stoom plaatsvindt.

Dit niet-lineaire proces

kan niet voorspeld worden
door standaardmethodes --

en is een weergave
van een gemeenschappelijk opkomend gedrag

dat eigenlijk endogeen is.

De oorzaak van de crash en de crisis

moet dus gevonden worden in een interne
instabiliteit van het systeem.

Elke kleine verstoring zal
deze instabiliteit veroorzaken.

Sommigen van jullie herinneren zich

dat dit niet verwant is aan
het zwarte zwaan concept

waar je vaak over hebt gehoord?

Nogmaals, de zwarte zwaan is een zeldzame vogel

die je één keer ziet en waardoor je overtuiging

dat alle zwanen wit behoren te zijn,
plotseling uiteenvalt,

zodat onvoorspelbaarheid en
onbekendheid worden bevestigd,

dat extreme gebeurtenissen

in essentie, onbekend zijn.

Ik denk dat niets verder kan afwijken

van het drakenkoning-concept,

dat in tegenstelling tot
de meest extreme incidenten,

die feitelijk kenbaar en voorspelbaar zijn.

Wij kunnen dus in staat zijn en kunnen de verantwoordelijkheid nemen,

en wij kunnen hier voorspellingen over doen.

Daarom laten we mijn drakenkoning dit
zwarte zwaan concept verbranden.

(Gelach)

Er zijn veel vroegtijdige waarschuwingssignalen

die door deze theorie worden voorspeld.

Ik bespreek er één:

de super-exponentiële groei
met positieve feedback.

Wat betekent dat?

Stel je voor dat je een investering hebt

die in het eerste jaar vijf procent rendeert,

het tweede jaar 10 procent,
het derde jaar 20 procent

en het volgende jaar 40 procent.
Is dat niet geweldig?

Dit is een super-exponentiële groei.

Een exponentiële groei komt overeen

met een voortdurende groeipercentage,
laten we zeggen, van 10 procent.

Tijdens luchtbellen is er vaak

positieve feedback dat meestal

voorgaande toenames verbetert,

stimuleert, uitbreidt en ontwikkelt

via dit type super-exponentiële groei.

Het is krachtig, maar onhoudbaar.

Het belangrijkste uitgangspunt is dat
de wiskundige oplossing

van dit type modellen,
eindige singulariteiten vertoont.

Dit betekent dat er een kritiek moment is

waar het systeem zal afbreken
en het regime zal veranderen.

Het kan een crash, een schuldenplafond,
of iets anders zijn.

Het belangrijkste uitgangspunt
is dat informatie

over het kritieke moment is opgenomen

in een vroeg ontwikkelingsstadium
van deze super-exponentiële groei.

We hebben deze theorie al snel toegepast.
Dat was ons eerste succes

naar de diagnose van de breuk
van essentiële elementen

van de ijzeren raket.

Met behulp van akoestische uitstoot,
het geringe geluid dat door een constructie

onder spanning wordt vrijgegeven,

produceert een hoorbaar signaal
dat de schade onthult.

Er is een gezamenlijk verschijnsel
van positieve feedback.

Hoe meer schade des te meer verwoesting.

In feite kun je,

binnen een bepaalde bandbreedte,

voorspellen wanneer de breuk zal optreden.

Dit is nu zo succesvol dat het ingezet wordt

in de beginfase van de vlucht.

Misschien wekt het nog meer verbazing
dat hetzelfde type theorie

van toepassing is op biologie en geneeskunde,

bevallingen en epileptische aanvallen.

Vanaf zeven maanden zwangerschap
begint een moeder regelmatig

inleidende samentrekkingen
van de baarmoeder te voelen.

Dat is een teken van het rijpingsproces
naar instabiliteit.

De bevalling van een baby.

De drakenkoning.

Als je het voorteken opmeet,

kun je het pre- en post- volwassen stadium

van tevoren identificeren.

Epileptische aanvallen komen voor
in verschillende vormen

en als het brein in een
super-kritieke stand verkeert,

zijn er drakenkoningen die een bepaalde
mate van voorspelbaarheid hebben

en de patiënt helpen deze ziekte te verwerken.

We hebben deze theorie op
veel systemen toegepast,

aardverschuivingen, gletsjerinstortingen,

zelfs op de dynamiek
van het voorspellen van succes:

blockbusters, YouTube videos, films, enzovoorts.

De meest belangrijke applicatie is wellicht

voor financiën, en volgens mij belicht deze theorie

de onderliggende reden

voor de financiële crisis
die we hebben doorstaan.

Dit is gebaseerd op 30 jaar
geschiedenis van luchtbellen.

Het is ontstaan in 1980,
met de wereldwijde luchtbel

die is ingestort in 1987,

gevolgd door meerdere luchtbellen.

De grootste was de
"nieuwe economie" internet-luchtbel

die is ingestort in 2000.

De internationale
onroerend goed luchtbellen,

financiële derivaten luchtbellen,

aandelen-luchtbellen,

grondstoffen luchtbellen en alles,
debet en credit luchtbellen --

luchtbellen --

We hadden een wereldwijde luchtbel.

Het is een maatstaf voor
wereldwijde overwaardering

van alle markten. Het verkondigen van

een illusie van
een eeuwigdurende geldmachine

die plotseling kapot ging in 2007.

Het probleem is dat we hetzelfde proces zien,

met name als gevolg
van kwantitatieve vereenvoudiging,

bij het denkbeeld over
een eeuwigdurende geldmachine

om de crisis aan te pakken die sinds 2008
is ontstaan in Amerika, Europa

en Japan.

Dit heeft uiterst belangrijke consequenties

om de mislukking te begrijpen van
een simpele kwantitatieve verzachting

en bezuinigingsplannen.

Dat wil zeggen, zolang we niet de kernoorzaak

van deze eeuwigdurende
geldmachine aanpakken.

Dit zijn substantiële beweringen.

Waarom zou je mij geloven?

Wellicht omdat we de laatste 15 jaar

uit onze ivoren toren zijn gekomen

en ex ante begonnen te publiceren --

Ik leg nogmaals de nadruk op
het begrip ex ante, dat "van tevoren" betekent.

Dus, voordat de crash
het bestaan van de luchtbel

en financiële buitensporigheden bevestigde.

Dit zijn een paar van de grote luchtbellen

die we recent hebben meegemaakt.

Nogmaals, de verhalen over
deze luchtbellen zijn allemaal interessant.

Over een of twee van die verhalen
over het omgaan met

massale luchtbellen zal ik wat meer vertellen.

We kennen allemaal het Chinese wonder.

Dit is de uitdrukking van de aandelenmarkt

over een massale luchtbel, een factor drie,

300 procent in slechts een paar jaar.

In september 2007

was ik uitgenodigd als gastspreker

voor een risicodekkingsfonds conferentie,

en ik had voorspeld

dat deze luchtbel aan het eind van 2007

van regime zal veranderen.

Er kan een crash ontstaan.
Het is zeker geen houdbare situatie.

Hoe denk je dat de intelligente,

gemotiveerde,
goed geïnformeerde fondsmanagers

reageerden op deze voorspelling?

Ze hebben tot nu toe miljarden verdiend

door op deze luchtbel te surfen.

Ze zeiden, "Didier",

de markt kan overgewaardeerd zijn,

maar je bent iets vergeten.

De Beijing Olympische Spelen

vinden plaats in augustus 2008.
Het is duidelijk dat

de Chinese regering de economie bestuurt

en er alles aan doet

om golven te vermijden
en de aandelenmarkt te besturen.

Drie weken na mijn presentatie

waren de aandelen 20 procent gedaald,

was er sprake van
een volatiele fase, beroering,

en was er aan het eind van het jaar

70 procent verlies.

Hoe kunnen we gezamenlijk
zo ontzettend ongelijk hebben

door het verkeerd inschatten of negeren
van de wetenschap van het feit dat

als onstabiliteit is ontwikkeld en

het systeem gereed is, elke verstoring

het onmogelijk maakt het te besturen?

De Chinese markt is ingestort, maar herstelde.

In 2009 hebben we geïdentificeerd
dat deze nieuwe luchtbel, een

kleinere, onhoudbaar was.

We hebben dus opnieuw
een voorspelling gemaakt, door vooraf

aan te geven dat per augustus 2009,
de markt zal corrigeren

en niet op deze manier zal aanhouden.

De critici die de voorspelling hebben gelezen,

zeiden, "Nee, het is onmogelijk.

De Chinese regering is alert.

Ze hebben hun les geleerd.
Ze zullen de controle houden.

Ze willen voordeel halen uit de groei.

Misschien hebben deze critici
de vorige keer hun les niet geleerd.

De crisis heeft plaatsgevonden.
De markt corrigeerde.

Dezelfde critici zeiden: "Ja hoor,

maar je hebt jouw voorspelling
openbaar gemaakt.

Je hebt de markt beïnvloedt.

Het was geen voorspelling."

Misschien ben ik wel erg machtig?

Welnu, dit is interessant.

Het geeft aan dat het
tot nu toe onmogelijk was om

een economische wetenschap te ontwikkelen,

omdat we waarnemende wezens
zijn die anticiperen.

Bovendien bestaat het probleem van
de zichzelf waarmakende voorspellingen.

Dus hebben we een nieuwe wetenschappelijke
werkwijze bedacht.

We hebben het Financiële Luchtbel
Experiment gecreërd.

Het idee is als volgt: we houden
de aandelen in de gaten.

We achterhalen
buitensporigheden, luchtbellen.

We doen ons werk. We schrijven een rapport

waarin we onze voorspellingen
voor de kritieke momenten zetten.

We publiceren het rapport niet.
Het wordt geheim gehouden.

Met moderne coderingstechnieken,

hebben we een hash,
we geven een openbare sleutel uit.

Zes maanden later
introduceren we het rapport

en is er sprake van bevestiging.

Dit rapport werd in
internationale archieven opgeslagen,

zodat we niet beschuldigd worden voor
slechts het uitbrengen van de prestaties.

Ik zal iets vertellen over
een recente analyse.

Op 17 mei, 2013, twee weken geleden,

hebben we geconstateerd dat
de Amerikaanse aandelenmarkt

de verkeerde kant opging

en op 21 mei publiceerden we
op onze website dat

het regime zal veranderen.

De volgende dag begon de markt
van koers te veranderen.

Dit is geen crash.

Dit is slechts de derde of vierde fase

van de totstandkoming van
een reusachtige luchtbel.

In de discussie over de grootte van de planeet

zien we hetzelfde.

Waar wij ook kijken, het is waarneembaar:

in de biosfeer, atmosfeer en oceaan.

Ze laten super-exponentiële trajecten zien,

karakteriseren een onhoudbare route

en kondigen een overgangsfase aan.

Het rechter diagram

toont een prachtige compilatie
van onderzoeken

die het non-lineaire vooruitzicht aangeeft

voor een non-lineaire overgang
in de volgende decennia.

Er zijn dus overal luchtbellen.

Spannend,

voor mij als een professor
die luchtbellen achtervolgt

en draken slacht, zoals ik
word neergezet in de media.

Maar kunnen we de draken echt neersabelen?

Onlangs hebben we, gezamenlijk met anderen,

het dynamische systeem bestudeerd

waar je de drakenkoning
beziet als zijnde deze grote lussen.

We waren in staat kleine verstoringen op
het juiste moment toe te passen

zodat deze draken werden verwijderd.

"Gouverner, c'est prévoir."

Regeren is de kunst van
het plannen en voorspellen.

Is het niet zo dat dit waarschijnlijk

één van de grootste verschillen
van de mensheid is?

De mensheid, die verantwoordelijk is voor

het aansturen van onze samenleving
en planeet naar duurzaamheid,

gezien de groeiende uitdagingen
en crisissituaties?

Maar de drakenkoning-theorie geeft hoop.

We leren dat de meeste systemen een aantal kleine
vormen van voorspelbaarheid hebben.

Het is mogelijk om van tevoren
een diagnose van de crisis te maken,

zodat we voorbereid kunnen zijn,
en maatregelen

kunnen treffen.

En dat er nooit meer

uitersten of crisissituaties
zoals de Grote Recessie

of de Europese crisis ons zullen verrassen.

Dank voor uw aandacht.

(Applaus)