Decision making as an act of freedom | Inna Mkhitaryan | TEDxAparan

Ուրեմն, ես ծնվել, մեծացել եմ
էս մարզում՝ Արագածոտնում,

Թալին, գյուղ՝ Կաթնաղբյուր:

(Ծափահարություններ)

Երբ դպրոցական էի,

իմ դասարանցիների համեմատ
միշտ ավելի բարձրահասակ էի:

Հիմա ցույց կտամ, կհասկանաք:

Ըըը-----Ը--Ը

Մեր դպրոցում ֆիզկուլտուրայի դասերին
տարբեր մրցույթներ էին կազմակերպվում:

Դրանցից մեկը մեխվել է հիշողությանս մեջ:

Մի կարմիր գիծ հատակին
և մի ամուր պարան՝

այն ամենը ինչ պետք էր այս մրցույթը
կազմակերպելու համար:

Երկու մրցակիցները, կարմիր գծի
տարբեր կողմերում,

պարանի ծայրեյրից բռնած, սպասում էին
մինչև հնչում էր սուլիչի ձայնը

և ամբողջ ուժով ձգում էին պարանը,

մինչև համեմատաբար թույլ մասնակիցը
անցնում էր կարմիր գիծն այն կողմ:

Մրցույթը կազմակերպվում էր խմբերով՝
աղջիկների և տղաների համար:

Սկզբում մրցում էին աղջիկները,
հետո՝ տղաները:

Չգիտեմ, թե սա պատրիարխալ մշակույթի
դրսևորում էր, կամ սպորտային կանոն էր:

Հավանաբար սպորտային կանոն էր:

Աղջիկների հետ մրցելիս
ես բոլորին հաղթեցի:

Դե հիշում եք. Ըըը... ը...........ը

Տղաների մրցությից
հաղթած դուրս եկավ Եղիշը:

Եղիշը մեր տղաների խմբում
նույն ձևով՝ ԸԸԸ----ը:

Հետո նկատեցի ֆիզկուլտուրայի ուսուցչի
բազմանշանակ հայացքը՝ ուղղված ինձ:

Միանգամից հասկացա, թե ինչ էր ուզածը:

Ուզում էր, որ ես տղաների հետ մրցեմ:

Ես մրցեցի տղաների հետ՝ խախտելով
էն սպորտային կանոնը:

Էս՝ Արարատը,

էս՝ Արմենը...

Ես հաղթում էի նրանց, հասկանում եք , չէ՞:

Տղաները մեր դասարանում
շատ չէին՝ Վահանը, Դավիթը, Սամվելը:

Ու ես կամաց-կամաց սկսեցի կարմրել:

Այ, Եղիշի հետ մրցման ժամանակ,
ես ամբողջ ուժով չձգեցի պարանը,

ինքս անցա կամիր գիծն այն կողմ:

Ինչու հանկարծ կարմրեցի և ամբողջ ուժով
չձգեցի պարանը Եղիշի հետ մրցելիս:

Որովհետև հանկարծ սթափվեցի
և հասկացա, որ եթե այսպես շարունակեմ

(դուք հասկանում եք,
ես բավական հեռու էի գնացել),

բայց եթե այսպես շարունակեմ,
ընդհանրապես չեմ համապատասխանի

գեղեցիկ, քնքուշ, նուրբ կնոջ կերպարին:

Ես այդ ժամանակ շատ փոքր էի,
ընդամենը 10-11 տարեկան:

Բայց շրջապատն ինձ արդեն սովորեցրել էր
հաշվի նստել կարծրատիպերի հետ:

Եվ ես չհամաձակվեցի հակառակվել
շատ հայտնի կարծրատիպին,

որ տղամարդիկ ուժեղ են,
իսկ կանայք՝ թույլ էակներ:

Ամաչեցի ինձ տրված ֆիզիկական ուժից
և հարմարվեցի հանրային սպասելիքներին:

Այսքան երկար պատմությունս պատմեցի,
որպեսզի խոսքս հանգեցնեմ

հենց կարծրատիպերին
և հանրային սպասելիքներին:

Ի՞նչ են դրանք:

Ինչպե՞ս են դրանք անդրադառնում
մեր քայլերի, գործողությունների,

վարքագծի և որպես նաև դրա հետևանք՝
կյանքի որակի վրա:

Կարծրատիպերը հասարակության կողմից
ձևավորված

պայմանական հասկացություններ են,

տարբեր իրավիճակների համար
պատրաստի ելքեր ու պատասխաններ:

Հավանաբար դրանք ձևավորման փուլում
ունեցել են իրենց օբյեկտիվ պատճառները

և համապատասխանել ժամանակի պահանջներին:

Սակայն ժամանակի հետ, երբ փոխվել են
կյանքի պահանջները,

միանգամայն օրինաչափ է նաև, որ սրանք
կարող են հնացած լինել,

լինել ժամանակավրեպ և ուղղակի
մեզ վնաս հասցնել:

Հիմա մի օրինակ բերեմ:

Հնում, երբ տղամարդու ուսերին էր դրված

ընտանքին կերակրելու
և նրա անվտանգության հարցերը,

իսկ այս ամենն ապահովելու համար

տղամարդն ուղղակի ծանր ֆիզիկական
աշխատանքի հետ էր առնչվում,

մեկնում էր ռազմաճակատ,
եզը լծած՝ ցորենի դաշտ մշակում,

միանգամայն օրինաչափ էր
և տրամաբանական էր,

որ նա ազատված էր կենցաղային գործերից
կամ երեխաների խնամքից:

Այսօր, երբ տղամարդկանց զգալի մասը,
չասեմ բոլորը, բայց զգալի մասը,

հազվադեպ կամ գրեթե չեն առնչվում
ֆիզիկական աշխատանքի հետ,

շարունակում են մտածել
այդ կարծրատիպով

որ կենցաղային գործերը կամ
երեխաների խնամքը իրենց համար չեն:

Դրանք բացառապես
կնոջ պարտականություններ են:

Քիչ չեն նաև այնպիսի դեպքերը,
երբ ընտանիքում աշխատում է կինը,

հոգում ընտանիքի նյութական ծախսերը,
բայց միևնույնն է,

կենցաղային գործերի կամ երեխաների
խնամքի հարցում նրան ոչ ոք չի օգնում:

Նա միայնակ է այդ գործերում:

Ես մասնագիտությամբ ֆոտոժուռնալիստ եմ:

Չեմ մանրամասնի մասնագիտությանս
առանձնահատկությունները,

սակայն մի բան, որ հաճախ
ինձ հետ պատահում է.

Ես, ուսապարկս ուսերիս, ավտոբուսով,
երթուղայինով, տաքսիով, քայլելով,

քարտեզի օգնությամբ,
մարդկանց հարցուփորձ անելով

գնում և գտնում եմ իմ նյութի հերոսներին:

Անհավանական է,

սակայն իմ պարզ ուսապարկը
ունի հրաշագործ հատկություն:

Այն ինձ միանգամից երիտասարդացնում է
10-15 տարով:

Ես կարծում եմ, որ տարիքիս համեմատ
շատ երիտասարդ չեմ երևում:

Հակառակը, երևում եմ , որքան եմ:

Բայց միայն այն պատճառով,
որ ունեմ ուսապարկ,

և ֆոտոժուռնալիստ եմ, պետք է
որ բավականաչափ երիտասարդ լինեմ:

Իսկ որ այդ ուսապարով աղջիկը
կարող է ամուսանացած լինել

և հետն էլ ունենալ երեխա,

ուղղակի ֆանտաստիկայի ժանրից է հնչում:

Դրանից հետո առաջին հարցը, որ ծագում է
այն է, թե բա ինչու եք եկել հասել այստեղ:

Եվ մինչև աշխատանքիս անցնելը ես պիտի
հերոսներիս հետ աշխատանք տանեմ,

որ իմ տանը ամեն ինչ կարգին է,

սառնարանում ճաշ կա,
երեխաս մանկապարտեզում չի մնա,

որ ես լավ տնտեսուհի եմ,
լավ կին, լավ մայր:

Հասարակությունը կանանցից շատ
կոնկրետ սպասելիքներ ունի:

Եվ կանանց համար դժվար է լինում կյանքի
ինչ–որ փուլում չզիջելը:

Ընդունված է անպայման հակադրել

կանանց դեպքում աշխատանքն
ու ընտանիքը:

Բարեբախտաբար բազմաթիվ են
այնպիսի դեպքերը, երբ կանայք չեն զիջում:

Չեն զիջում կյանքի որևէ փուլում
և դա նրանց ոչնչով չի վնասում:

Ճիշտ հակառակը, այսպիսի կանայք
ունենում են ամեն ինչ՝

լավ աշխատանք, ընտանիք, երեխաներ
և բազմաթիվ այլ հնարավորություններ:

Նորից աշխատանքի բերումով շատ հաճախ
առնչվում եմ կանանց հետ

և լսում եմ իրենց պատմությունները, որը
իմ աշխատանքի ամենասիրած մասն է:

Մի ընդհանրություն, որ նկատել եմ,

այն է, որ կանայք իրենց կյանքի
հիմնական հարցերի դեպքում

որոշումը զիջում են ուրիշներին:

Իրենք չեն կայացնում որոշում:

Զիջում են հորը, մորը, ընտանիքի
մյուս անդամներին, ամուսնուն,

ամուսնու ծնողներին:

Եվ գիտեք, ես ինչ որ ասում եմ,

անկարևոր, երկրորդական հարցերի
մասին չեմ խոսում:

Ճիշտ հակառակը:

Կրթություն,
մասնագիտության ընտրություն,

ամուսնություն Պողոսի թե Պետրոսի հետ,

երեխաների թիվ, երեխաների սեռ,
առողջությանը վերաբերող հարցեր:

Այսպիսի կարևոր, առանցքային
հարցերի դեպքում

կանայք որոշումը զիջում են ուրիշներին:

Եվ այն հարցին, թե իսկ ինչու՞ չարեցիր
այնպես, ինչպես դու էիր ուզում,

ինչու՞ չպնդեցիր քո որոշումը,

կանանց մեծ մասը՝
գրեթե տասից տասը պատասխանում է.

«Իսկ ո՞վ էր ինձ հարցնում»:

Պատկերացնում եք, նա ուներ որոշումը,

սակայն միայն այն պատճառով որ իրեն
չեն հարցրել, նա զիջում է,

որովհետև պետք է առաջնորդվենք,

իրականում պետք չէ,
բայց առաջնորդվում ենք,

«Կին ես, պետք է համեստ և հնազանդ
լինես» կարծրատիպով:

Սոցիալական պարտադրանքները

արվում են տարբեր
ինստիտուտների միջոցով:

Այսօր ես կանդրադառնամ դրանցից
երկուսին՝ համայնք և մեդիա:

Եվ իմիջիայլոց, այս երկու ինստիտուտները
շատ կտրուկ միմյանցից տարբերվում են:

Համայնքի սպասելիքները կանացից
մոտավորապես այսպիսինն են,

որ կինը կրթություն պետք է ստանա
սահմանափակ մասնագիտությունների մեջ,

ժամանակին ամուսնանա,
երեխաներ ունենա, մեծացնի նրանց

և եթե ընտանիքի անդորրը չխաթարող
մի մասնագիտություն էլ

հնարավոր լինի համատեղել, դա կլինի
ուղղակի սպասելիքների գերազանցում:

Մեդիա սպասելիքները կանանց
դեռ մանկուց սովորեցնում են ունենալ

էկրանային գեղեցկություն՝ երկար ոտքեր,
բարակ մեջք, փարթամ կուրծք,

գծած շուրթեր, գծած հոնքեր,

երկար թարթիչներ,
խնամված երկար մազեր,

երկար խնամված եղունգներ,
երկարն էստեղ շատ կարևոր է,

ընդգծող հագուստ
և բարձրակրունկ կոշիկներ:

Այնքան բարձր, որ քայլել հնարավոր չլինի:

Ուրիշ խոսքով ասած, կին
ում միակ նպատակը

տղամարդկանց համար ցանկալի լինելն է:

Այս կարծրատիպի զոհ են դառնում
տարբեր տարիքի

և իմիջիայլոց տարբեր
կրթվածության աստիճանի կանայք:

Նրանք իրենց հիմնական ժամանակը
և հսկայական գումար

վատնում են գեղեցկության սրահներում
և պլաստիկ վիրահատության նպատակով,

որպեսզի համապատասխանեն
սահմանված չափանիշներին:

Այս կարծրատիպի զոհ դառնում են

իսկապես տարբեր
սոցիալական շերտերի կանայք:

Եվ իմիջիայլոց այս կանաց կսիրեն,
նրանց հետ կամուսնանան,

երեխաներ կունենան,
կհարգեն որպես երեխաների մոր,

թանկ նվերներ կնվիրեն,

ավտոմեքենա՝ խնդրեմ, դրամ՝ որքան ուզես,

ուզում ես աշխատել,
ուզում ես տնից դուրս գալ,

քո համար գործ կդնեմ,

դու միայն մի մտածիր
և որոշումներ մի կայացրու:

Դու սահմանափակվիր ցանկություններով,
իսկ որոշումը կլինի իմը:

Սիրելի կանայք և աղջիկներ,
որոշումն ամենակարևորն է:

Եկեք զիջենք ամեն ինչ՝ մեզ պահելով
սեփական գիտակցված որոշումը:

Հասարակությունը մեզ կզրկի երազելու
և որոշում կայացնելու կարողությունից

և դա այն պատճառով, որ մենք
ակնկալել ենք նրանից կարծիք:

Եկեք զիջենք նյութական բոլոր բաները՝

օծանելիք, ավտոմեքենա, դրամ,
կոշիկ, ադամանդ, մուշտակ,

զիջենք այս բոլոր բաները՝
մեզ պահելով ամենակարևորը՝

սեփական գիտակցված որոշումը:

(Ծափահարություններ)