Bitkiler birbirleriyle konuşabilirler mi? - Richard Karban

Tüm dersi görmek için: http://ed.ted.com/lessons/can-plants-talk-to-each-other-richard-karban

Bitkiler birbirleriyle konuşabilirler mi? Pek de öyle gözükmüyor: Bitkilerin hayvanlar gibi kompleks duyu ve sinir sistemleri yok ve oldukça pasif görünüyorlar. Ama her ne kadar garip olsa da bitkiler birbirleriyle iletişim kurarlar- özellikle tehlike anlarında. Richard Karban bunun nasıl olduğunu açıklıyor.

Ders Richard Karban, animasyon Yukai Du tarafından.

Bitkiler birbirleriyle konuşabilirler mi?

Pek de öyle gözükmüyor.

Bitkilerin hayvanlar gibi kompleks
duyu ve sinir sistemleri yok

ve oldukça pasif görünüyorlar;

güneşte yatıp

su ve ışık gibi etkenlere
içgüdüsel olarak cevap vererek.

Ama her ne kadar garip olsa da
bitkiler birbirleriyle iletişim kurarlar.

Aynı hayvanlar gibi, bitkiler de
çevrelerine tepki vererek

çeşitli kimyasal sinyaller üretirler.

Ayrıca bu sinyalleri
birbirleriyle paylaşabilirler,

özellikle tehlike anlarında.

Bu sinyaller iki yol izlerler:

Hava yolu

ve toprak yolu.

Bitki yaprakları aç böcekler veya
çim biçme makinesiyle zarar görünce

içleri uçucu kimyasallar dolu olan
gaz keseleri salarlar.

Yeni kesilmiş çim kokusunun
nedeni bu keselerdir.

Yavşan bitkisi veya lima fasulyesi
gibi spesifik bitkiler

havadaki bu sinyalleri alabilir

ve kendi iç kimyalarını
buna uygun ayarlayabilirler.

Bir deneyde yavşan bitkisi
yapraklarına böceklerle

veya makasla bilim adamları tarafından
kasıtlı olarak zarar verilir.

Yaz boyunca aynı yavşan
bitkisindeki dalların,

gezinen böcekler tarafından
daha az yendiği gözlenir.

Hatta çevredeki komşu çalıların da
dalları daha az yenmiştir.

Bu da böcek savar korumalarını
arttırdıklarını gösterir.

Hatta kırpılmış bir bitkinin tepesindeki
havanın başka bir bitkiye taşınması bile

ikinci bitkiyi daha böcek
dirençli yapmıştır.

Havayla taşınan bu işaretler

fidelerin hayatta kalma
ihtimalini arttırmış

ve yetişkin bitkilerin daha fazla yeni
dal ve çiçek oluşturmasını sağlamıştır.

Ama neden bir bitki komşularını
tehlike anında uyarır,

özellikle kaynaklar için
onlarla rekabet içindeyse?

Belki de kendini savunma mekanizmasının
kazara bir sonucudur.

Bitkiler kendi vücutlarındaki bilgileri
bizim kadar kolay taşıyamazlar,

özellikle su kısıtlıysa.

Dolayısıyla bitkiler vücutlarının
bir tarafından diğerine

bilgi ulaştırmak için

bu gaz keseciklerine
güvenmek zorunda olabilirler.

Komşu bitkiler bu sinyallere
kulak misafiri olabilirler,

tıpkı komşunuzun hapşırdığını duyup
soğuk algınlığı ilacı almak gibi.

Bu uyarılar için farklı bitkiler
farklı kimyasal diller kullanırlar.

Aynı çayırlıktaki farklı yavşan bitkileri,

birbirlerinden biraz farklı alarm
kimyasalları kullanırlar.

Bu kokteylin içeriği iletişimin
verimliliğini etkiler.

İki bitkinin kimyasal parmak izleri
ne kadar benzerse

o iki bitkinin iletişimleri
o kadar akıcı olur.

Bir bitki en çok kendi yapraklarından
çıkan işaretlerden etkilenir.

Ama bu kimyasallar, kan grupları gibi,
kalıtsal yolla aktarıldıklarından

bir yavşan bitkisi yaprakları, kendi
akrabalarıyla yabancılarla olduğundan

daha etkili bir iletişim kurarlar.

Fakat bazen diğer türler de
bundan yararlanabilir.

Mesela domates ve tütün bitkileri,

yavşan bitkisinin yaydığı uyarı
sinyallerini deşifre edebilirler.

Bitkiler sadece bu hava yoluyla taşınan
sinyallere güvenmek zorunda değiller.

Sinyaller toprak altından da taşınabilir.

Çoğu bitki, bitki kökleriyle
kolonize olan

ve onların su ve besin maddesi
absorbe etmesini sağlayan

mantarlarla simbiyotik ilişki kurarlar.

Bu mantar iplikçikleri, ayrı bitkileri
bağlayan kapsamlı ağlar kurarlar

ve yer altında kimyasal mesajlar için
adeta bir otoban yaratırlar.

Bir domates bitkisi çürümeye tepki olarak

hastalık karşıtı gen ve enzimlerini
aktifleştirince

kendi bağışıklık sisteminin ürettiği
sinyaller sağlıklı bir bitkiye taşınıp

o bitkinin bağışıklık sistemini
aktifleştirebilir.

Bu gelişmiş uyarılar bikilerin
hayatta kalma olasılıklarını arttırır.

Fasulye bitkileri de
bu mantar kanallarıyla

birbirlerinin sağlık durumuna
kulak misafiri olurlar.

Bir bitkideki yaprak biti istilası,

komşusunda bitleri geri püskürten

ve bitlerle beslenen yaban arılarını
çağıran kimyasalların üretimini sağlar.

İletişimi bilgi alışverişi
olarak düşünürseniz,

o zaman bitkiler aktif
iletişimciler gibi durmaktadırlar.

Sinyal gönderir, alır ve cevap verirler.

Bunları yaparken ses çıkarmaz

ve beyin, burun, sözlük
veya İnternet kullanmazlar.

Onların dilleriyle konuşmayı öğrenirsek

ekinleri ve diğer değerli türleri korumak
için güçlü bir araç elde edebiliriz.

Bunların hepsi başka neler kaçırdığımız
hakkında sizleri de meraklandırmıyor mu?