Return to Video

Skąd się wziął pseudonim? - John McWhorter

  • 0:07 - 0:09
    Angielski, jak każdy język,
  • 0:09 - 0:11
    to trudna sprawa.
  • 0:11 - 0:13
    Człowiek może być nieokrzesany,
    ale okrzesany tylko kamień.
  • 0:13 - 0:15
    Można być bezwzględnym,
  • 0:15 - 0:16
    ale powodzenia w udowodnieniu,
  • 0:16 - 0:17
    że jesteśmy względni,
  • 0:17 - 0:19
    chyba że ktoś jest
  • 0:19 - 0:21
    wartością liczby rzeczywistej.
  • 0:21 - 0:22
    Źle być niechlujnym,
  • 0:22 - 0:24
    ale nie można być chlujnym
  • 0:24 - 0:27
    albo czochranym
    zamiast rozczochranego.
  • 0:27 - 0:28
    Są też inne
  • 0:28 - 0:30
    równie bezsensowne rzeczy,
  • 0:30 - 0:31
    ale dziś wydają się normalne,
  • 0:31 - 0:32
    bo piaski czasu
  • 0:32 - 0:34
    zakryły ich pochodzenie.
  • 0:34 - 0:36
    Czy zastanawialiście się kiedyś,
  • 0:36 - 0:39
    czemu zdrobnienie Edwarda to Ned?
  • 0:39 - 0:41
    Skąd to N?
  • 0:41 - 0:43
    Tak samo Nellie od Ellen.
  • 0:43 - 0:45
    Przecież na Ethana
  • 0:45 - 0:47
    nikt nie mówi Nethan
  • 0:47 - 0:51
    ani na Marię - Nmaria.
  • 0:51 - 0:52
    Gdyby ktoś tak zrobił,
  • 0:52 - 0:54
    najpierw zostałby zbesztany
  • 0:54 - 0:56
    albo ukryty,
  • 0:56 - 0:58
    dopóki goście nie pójdą.
  • 0:58 - 1:01
    Te zdrobnienia biorą się z błędu,
  • 1:01 - 1:04
    choć dość zrozumiałego.
  • 1:04 - 1:07
    Nawet słowo "nickname" jest dziwne.
  • 1:07 - 1:09
    Co z tym ma wspólnego "Nick"?
  • 1:09 - 1:12
    To imię czy jakaś rzecz?
  • 1:12 - 1:14
    Nie do końca.
  • 1:14 - 1:16
    W staroangielskim słowo
    brzmiało "ekename",
  • 1:16 - 1:19
    a "eke" znaczyło "również" albo "inny".
  • 1:19 - 1:21
    "Eke" pojawia się
  • 1:21 - 1:24
    w "Opowieściach kanterberyjskich"
    Geoffrey'a Chaucera we fragmencie
  • 1:24 - 1:27
    "i gdy Zefira tchnienie, jakże słodkie"
  • 1:27 - 1:28
    co znaczyło
  • 1:28 - 1:30
    "kiedy Zefir innym równie
    słodkim tchnieniem".
  • 1:30 - 1:34
    Ekename znaczyło więc "również imię".
  • 1:34 - 1:37
    Jednak w wymowie
  • 1:37 - 1:39
    brzmiało to jak
  • 1:39 - 1:41
    "nekename".
  • 1:41 - 1:42
    Wkrótce
  • 1:42 - 1:44
    tak bardzo się przyjęło,
  • 1:44 - 1:45
    że ludzie zaczęli mówić
  • 1:45 - 1:46
    "nickname"
  • 1:46 - 1:50
    zamiast "ekename".
  • 1:50 - 1:52
    Zbędne "n" na początku wyrazu
  • 1:52 - 1:53
    pojawiło się jako błąd
  • 1:53 - 1:56
    i odtąd stało się jego częścią.
  • 1:56 - 1:58
    To tak jakby mieć gumę
  • 1:58 - 2:00
    przyklejoną do podeszwy buta,
  • 2:00 - 2:01
    nadepnąć na liść
  • 2:01 - 2:03
    nosić go ze sobą przez resztę życia,
  • 2:03 - 2:04
    zostać w nim pochowanym,
  • 2:04 - 2:05
    pójść w nim do nieba
  • 2:05 - 2:09
    i spędzić wieczność
    z przypadkowym liściem.
  • 2:09 - 2:12
    Ekename złapało "n"
    i już się z nim nie rozstało.
  • 2:12 - 2:14
    Podobnie było z innymi słowami.
  • 2:14 - 2:17
    Użytkownicy staroangielskiego
    robili w drewnie nacięcia - "otches".
  • 2:17 - 2:19
    Ale z biegiem lat
  • 2:19 - 2:22
    zaczęli mówić "otch",
  • 2:22 - 2:26
    a później "otch" przeszło w "notch"
  • 2:26 - 2:27
    i w tej postaci funkcjonuje do dziś.
  • 2:27 - 2:29
    W czasach powszechnego analfabetyzmu
  • 2:29 - 2:31
    ludziom było łatwiej
  • 2:31 - 2:33
    przyzwyczaić się
  • 2:33 - 2:35
    do tego, co słyszeli.
  • 2:35 - 2:37
    Tak pojawiły się zdrobnienia typu Ned.
  • 2:37 - 2:39
    Staroangielski bardziej
    przypominał niemiecki
  • 2:39 - 2:41
    niż współczesny angielski.
  • 2:41 - 2:44
    Po niemiecku "mój" to "mein",
  • 2:44 - 2:47
    a w staroangielskim "meen".
  • 2:47 - 2:49
    Można było powiedzieć "meen book",
  • 2:49 - 2:51
    a właściwie "boke" w staroangielskim,
  • 2:51 - 2:52
    albo "meen cat", czyli mój kot.
  • 2:52 - 2:54
    Dziś też
  • 2:54 - 2:55
    mówi się o dzieciach
  • 2:55 - 2:56
    "moja Dalia"
  • 2:56 - 2:58
    czy "moja Laura".
  • 2:58 - 3:01
    W staroangielskim
    powiedzieliby "Meen Ed",
  • 3:01 - 3:02
    czyli "mein Ed" - mój Ed,
  • 3:02 - 3:04
    "mein Ellie" - moja Ellie.
  • 3:04 - 3:06
    Łatwo przewidzieć skutek.
  • 3:06 - 3:09
    "Meen" przekształciło się
  • 3:09 - 3:11
    i stało "my", które znamy dziś.
  • 3:11 - 3:14
    Kiedy ludzie mówili "Mein Ed",
  • 3:14 - 3:17
    brzmiało to jak "My Ned".
  • 3:17 - 3:19
    Ludziom wydawało się,
  • 3:19 - 3:21
    że kiedy ktoś zwracał się do Edwarda,
  • 3:21 - 3:24
    mówił Ned zamiast Ed.
  • 3:24 - 3:26
    Tak narodziło się przezwisko - "nickname"!
  • 3:26 - 3:30
    Albo "an ekename".
  • 3:30 - 3:31
    Tak samo powstała Nellie od Ellen
  • 3:31 - 3:33
    i Nan od Ann,
  • 3:33 - 3:35
    a dawniej Nabby zamiast Abigal.
  • 3:35 - 3:39
    Żona prezydenta Johna Adamsa,
    Abigail, była znana jako Nabby.
  • 3:40 - 3:42
    Takich słów jest mnóstwo.
  • 3:42 - 3:45
    W staroangielskim noszono "naprons",
  • 3:45 - 3:49
    które brzmiały jak "an apron".
  • 3:49 - 3:51
    Stąd wziął się fartuszek - "apron",
  • 3:51 - 3:53
    którego nikt nie poznałby w "Beowulfie".
  • 3:53 - 3:57
    "Umpire", czyli sędzia piłkarski,
    zaczął jako "numpire".
  • 3:57 - 3:59
    Nawet jeśli wydaje się to bez sensu,
  • 3:59 - 4:01
    bo współcześni nigdy by tak nie zrobili,
  • 4:01 - 4:03
    pomyślcie o czymś, co ciągle się słyszy
  • 4:03 - 4:04
    i pewnie mówi,
  • 4:04 - 4:06
    "a whole nother" - zupełnie inny.
  • 4:06 - 4:08
    Czym jest "nother"?
  • 4:08 - 4:10
    Jest słowo "another" - inny,
  • 4:10 - 4:13
    ale ten wyraz składa się z "an" i "other",
  • 4:13 - 4:15
    a przynajmniej tak się wydawało.
  • 4:15 - 4:17
    Ale po wstawieniu "whole" do środka
  • 4:17 - 4:19
    nie powie się "a whole other",
  • 4:19 - 4:22
    tylko odetnie "n,
  • 4:22 - 4:24
    i przyczepi do "other".
  • 4:24 - 4:27
    Tak powstało nowe słowo "nother".
  • 4:27 - 4:28
    Przez długi czas nikt nie spisywał
  • 4:28 - 4:30
    takich rzeczy
  • 4:30 - 4:31
    ani nie tworzył słowników,
  • 4:31 - 4:33
    ale tylko dlatego, że teraz pismo
  • 4:33 - 4:36
    jest bardziej uporządkowane
    niż tysiąc lat temu.
  • 4:36 - 4:37
    Widząc dziwne słowo,
  • 4:37 - 4:39
    warto pamiętać, że może
  • 4:39 - 4:41
    kryć się za nim całkiem ciekawa historia.
Title:
Skąd się wziął pseudonim? - John McWhorter
Description:

Pełna lekcja: http://ed.ted.com/lessons/birth-of-a-nickname-john-mcwhorter

Skąd się biorą pseudonimy? Dlaczego Ellen to Nellie, a Edward to Ned? Z tego wielkiego nieporozumienia z początków języka angielskiego wzięło się nawet samo słowo "pseudonim". John McWhorter śledzi przypadkową ewolucję niektórych znanych zdrobnień.

Lekcja: John McWhorter, animacja: Lippy.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:57

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.