Atlantycki handel niewolnikami: czego nie dowiesz się z podręcznika - Anthony Hazard

Pełen wykład: http://ed.ted.com/lessons/the-atlantic-slave-trade-what-your-textbook-never-told-you-anthony-hazard

Niewolnictwo istniało na świecie w wielu formach, ale atlantycki handel niewolnikami, który wywiózł ponad 10 milionów ludzi do obu Ameryk, wyróżnia się globalnym zasięgiem oraz wciąż odczuwalną spuścizną. Anthony Hazard omawia historyczne, ekonomiczne i prywatne aspekty tej wielkiej historycznej niesprawiedliwości.

Wykład: Anthony Hazard, Animacja: NEIGHBOR

Niewolnictwo, czyli traktowanie ludzi
jak przedmiotów bez żadnych praw,

istniało na świecie w wielu formach.

Ale jeden przykład wyróżnia się
pod względem skali i spuścizny:

atlantycki handel niewolnikami,

mający miejsce od końca XV
aż do połowy XIX wieku

i obejmujący trzy kontynenty.

Wywiózł do obu Ameryk
ponad 10 milionów Afrykanów.

Miało to wpływ nie tylko na niewolników

oraz ich dzieci,

ale też na ekonomię i historię
dużej części świata.

Przez wieki Europa i Afryka
utrzymywały kontakty

przez Morze Śródziemne.

Ale handel niewolnikami
rozpoczął się pod koniec XV wieku,

gdy Portugalia zaczęła
kolonizację zachodniej Afryki,

a niedługo potem Hiszpania
założyła osady w obu Amerykach.

Uprawa roślin w nowych koloniach,
trzciny cukrowej, tytoniu i bawełny,

była bardzo pracochłonna,

a brakowało osadników i najemników.

Zniewolono tubylców,
ale wielu zmarło na skutek nowych chorób.

Inni stawiali natomiast skuteczny opór.

Żeby zaspokoić ogromny popyt
na siłę roboczą,

Europejczycy zwrócili się ku Afryce.

Niewolnictwo istniało w Afryce
od wieków w różnych formach.

Niektórzy niewolnicy
pracowali jako służba najemna

przez określony czas
i mogli wykupić swoją wolność.

Inny byli jak chłopi na pańszczyźnie.

W niektórych społeczeństwach niewolnicy
mogli zostać członkami rodziny pana,

mieć ziemię, a nawet awansować
na wysokie stanowiska.

Ale kiedy Europejczycy
przywieźli zagraniczne dobra,

broń i rum w zamian za niewolników,

afrykańscy królowie i kupcy
bez wahania się zgodzili.

Nie postrzegali sprzedanych
jako równych sobie Afrykanów,

ale jako kryminalistów, dłużników
albo jeńców wojennych.

Na ich sprzedaży królowie
i ich królestwa bogacili się

i umacniali przeciw wrogim sąsiadom.

Afrykańskie królestwa zyskiwały
na handlu niewolnikami,

ale ogromny popyt ze strony
Europejczyków tworzył konkurencję.

Wszelkie wyroki zastępowano
karą niewolnictwa,

a chwytanie niewolników
stało się motywacją do wojen,

zamiast być ich wynikiem.

Aby uchronić się przed najazdami,

królestwa potrzebowały europejskiej broni,

którą również kupowano za niewolników.

Handel niewolnikami
zamienił się w wyścig zbrojeń,

przekształcając społeczeństwa
i gospodarkę na kontynencie.

Niewolników spotykała
niewyobrażalna brutalność.

Gdy już znaleźli się
w przybrzeżnych obozach,

golono im głowy, by uniknąć wszy,
i wypalano znamiona,

a następnie ładowano na statki do Ameryki.

20% z nich nigdy nie zobaczyła już lądu.

Większość kapitanów
ciasno pakowała statki,

upychając jak najwięcej ludzi
pod pokładem.

Brak higieny powodował choroby i śmierć,

a ofiary wyrzucano za burtę.

Wyrzucano też buntowników.

Kapitanowie pilnowali,
by nie przepadły im zyski,

i odcinali niewolnikom uszy
na dowód zakupu.

Niektórzy zniewoleni wzięli
sprawy w swoje ręce.

Wielu Afrykanów z głębi Afryki
nigdy nie widziało białych

i uważało ich za kanibali,

bo zabierali ludzi
i ciągle wracali po więcej.

W obawie przed zjedzeniem
lub by uniknąć dalszego cierpienia

popełniali samobójstwo lub głodzili się.

Wierzyli, że po śmierci
ich dusze wrócą do domu.

Tych, którzy przeżyli
nie traktowano jak ludzi,

tylko jak towar.

Kobiety i dzieci trzymano na pokładzie,
a załoga znęcała się nad nimi.

Mężczyznom kazano tańczyć

w ramach ćwiczeń i żeby zapobiec buntom.

Wiadomo, co stało się z Afrykanami,

którzy dotarli do Nowego Świata

i jak niewolnicze dziedzictwo

wciąż wpływa na ich potomków.

Nie mówi się natomiast o wpływie

atlantyckiego handlu niewolnikami
na los Afryki.

Kontynent stracił
dziesiątki milionów sprawnych ludzi,

a ponieważ wywożono głównie mężczyzn

skutki demograficzne
były jeszcze poważniejsze.

Kiedy obie Ameryki i Europa
zakazały w końcu handlu niewolnikami,

upadły afrykańskie królestwa,
które czerpały z nich zyski

i nie miał kto chronić kontynentu
przed podbojami i kolonizacją.

Rosnąca rywalizacja
oraz napływ europejskiej broni

podsyciły walki i niestabilność,
które trwają po dzień dzisiejszy.

Atlantycki handel niewolnikami

przyczynił się do powstania
ideologi rasistowskiej.

Głównymi powodami
afrykańskiego niewolnictwa

było wymierzenie kary lub walki plemienne,

ale Europejczycy głoszący
uniwersalną religię,

którzy już dawno zakazali
niewolenia chrześcijan,

potrzebowali teraz usprawiedliwienia

dla postępowania, które tak wyraźnie
godziło w ideę równości.

Stwierdzili, że Afrykanie
byli biologicznie gorszą rasą

przeznaczoną do niewolnictwa

i dołożyli wszelkich starań,
by udowodnić tę teorię.

Tym sposobem niewolnictwo w Europie
i Amerykach nabrało wymiaru rasowego

i uniemożliwiło niewolnikom
oraz ich potomkom

uzyskanie statusu społecznego
równego białym.

Z tych powodów

atlantycki handel niewolnikami
był olbrzymią niesprawiedliwością,

którego skutki odczuwamy do dziś,
długo po jego zakazaniu.