Lịch sử chống lại Thành Cát Tư Hãn - Alex Gendler

Xem bài giảng đầy đủ tại: http://ed.ted.com/lessons/history-vs-genghis-khan-alex-gendler
Ông ấy là một trong những lãnh chúa đáng sợ nhất trong lịch sử, người đã phát động cuộc xâm lăng không ai chặn nổi khắp lục địa Âu-Á. Nhưng có phải Thành Cát Tư Hãn là một tên man rợ tàn ác hay là một người thống nhất đã mở đường cho thế giới hiện đại?
Alex Gendler đưa nhân vật gây tranh cãi này tới phiên tòa đối diện với Lịch sử.

Ông ấy là một trong những lãnh chúa
khét tiếng nhất trong lịch sử

người đã phát động cuộc chinh phạt
bất khả chiến bại khắp lục địa Á-Âu.

Nhưng có phải Thành Cát Tư Hãn là
một tên man rợ tàn ác

hay là một người thống nhất
và mở đường cho thế giới hiện đại?

Chúng ta sẽ biết trong
"Lịch sử và Thành Cát Tư Hãn"

"Trật tự, trật tự.
Ai là bị cáo ngày hôm nay?"

Khả Hãn!

"Tôi có thể thấy là quý tòa
đã biết đến Thành Cát Tư Hãn,

vị lãnh chúa thế kỷ 13, người đã tiến hành
các chiến dịch quân sự

giết chết hàng triệu người

và chẳng để lại gì ngoài sự hoang tàn
trên bước đường của họ."

"Phản đối. Đầu tiên, tên ông ấy phát âm là
Genghis Kahn."

"Thật vậy sao?"

"Trong tiếng Mông Cổ, đúng vậy."

Ông ấy là một trong những nhà lãnh đạo
vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại.

Ông tên nguyên là Thiết Mộc Chân, mồ côi
cha và có tuổi thơ bần cùng

nhưng đã trấn áp những xung đột liên miên
để thống nhất các bộ tộc Mông Cổ

và lập nên đế chế vĩ đại nhất
trong lịch sử thế giới,

trải dài từ Thái Bình Dương tới
trung tâm châu Âu."

"Vậy việc xâm lược và chém giết
có gì vĩ đại?

Hai phần ba dân số Bắc Trung Hoa đã bị giết."

"Triều đình nhà Kim đã quấy nhiễu
các bộ tộc phương bắc từ lâu,

mua chuộc để họ tàn sát lẫn nhau
và thường xuyên tấn công họ.

Thành Cát Tư Hãn không muốn
chịu chung số phận với

vị Khả Hãn từng muốn thống nhất Mông Cổ
trước ông,

và sự thay đổi về số nhân khẩu phản ánh
việc theo dõi dân số kém hiệu quả,

chưa kể việc nhiều nông dân bị bắt
vào quân đội của Thành Cát Tư Hãn."

"Ông có thể bỏ qua các số liệu nếu muốn,

nhưng họ đã càn quét nhiều thành phố
và tàn sát cư dân ở đó."

Thành Cát Tư Hãn muốn kẻ thù
đầu hàng và dâng nạp cống phẩm,

nhưng ông ấy có niềm tin vững chắc
vào sự trung thành và quy tắc ngoại giao.

Các thành phố bị thảm sát hoặc là
đã nổi loạn sau khi đầu hàng,

hoặc là đã giết sứ giả của ông.

Ông ta rất công bằng trong việc thực thi công lý."

"Có rất nhiều dẫn chứng cho thấy sự tàn
bạo của quân đội Mông Cổ vượt quá công lý:

Mổ bụng phụ nữ mang thai,

dùng tù nhân làm lá chắn sống

hoặc để lấp hào phòng vệ
trong các cuộc công thành

hay bắt tất cả phụ nữ từ các
thành thị họ chiếm được--"

"Đủ rồi! Thật là man rợ!"

"Như vậy có là quá đáng so với
những đội quân trung cổ khác không?"

"Điều đó không thể bào chữa cho
sự tàn ác của Thành Cát Tư Hãn."

"Nhưng nó chứng minh ông chỉ là
một nhà lãnh đạo điển hình của thời đại

chứ không phải một kẻ ác nhân khát máu.

Thực tế, sau khi thống nhất các bộ lạc,
ông ấy là hủy bỏ tục cướp vợ,

phụ nữ có vị thế cao trong xã hội
hơn bao giờ hết.

Họ kiểm soát việc đối nội,

có thể ly dị chồng,

và trở thành những cố vấn được tin cậy.

Thiết Mộc Chân suốt đời chung thủy
với người vợ đầu tiên,

thậm chí còn nuôi đứa con lai lịch
bất minh của bà ấy như con đẻ."

"Dù sao thì di sản của
Thành Cát Tư Hãn là một thảm họa:

khoảng 40 triệu người chết
trên khắp lục địa Á-Âu

trong các cuộc xâm lăng của hậu duệ ông ta.

Tức là 10% dân số thế giới.

Đó là còn chưa kể thương vong từ
bệnh dịch hạch

được đem đến châu Âu trong cuộc tấn công
thành Kaffa của Kim Trướng Hãn quốc."

"Chắc đó không phải là cố ý."

"Thực ra khi họ thấy binh lính của mình
chết vì dịch hạch,

họ đã ném những xác chết nhiễm bệnh
vào thành bằng máy bắn đá."

"Ọe!"

"Những dẫn chứng mà anh đưa ra

được viết sau đó tới hơn 100 năm.

Anh nghĩ chúng đáng tin cậy đến đâu?

Thêm nữa, những người sống sót đã được
hưởng lợi từ đế chế của Thành Cát Tư Hãn."

"Lợi ích?"

"Đế chế Mông Cổ cho phép tự do tôn giáo
đối với tất cả các đối tượng,

họ đối xử với binh sĩ rất tốt, thăng tiến
dựa vào công trạng thay vì xuất thân

thiết lập một hệ thống bưu tín rộng lớn,

và ban hành luật pháp thống nhất,

chưa kể tới đóng góp về mặt văn hóa."

"Giống như việc Húc Liệt Ngột
hủy diệt thành Baghdad,

kinh đô văn hóa của thời đại phải không?

Thư viện, bệnh viện, cung điện bị phóng
hỏa, các kênh đào thủy lợi bị vùi lấp?"

"Baghdad là trường hợp không may.

Nhưng đó là do vua Kalif
không chịu đầu hàng

và Húc Liệt Ngột sau đó đã bị
Biệt Nhi Ca Hãn trừng phạt vì điều này.

Người Mông Cổ không chủ trương
hủy hoại văn hóa.

Họ thường giữ lại các bác sĩ, học giả
và nghệ nhân từ các vùng chiếm được

và chuyển họ đi khắp vương quốc,

truyền bá kiến thức đi khắp thế giới."

"Vậy còn việc tàn phá Đại công quốc Kiev,

đẩy người dân nơi đây vào Thời Kỳ Tăm Tối

ngay cả khi nền Phục Hưng đang
lan rộng khắp Tây Âu?"

"Tây Âu không hề bình yên
vào thời điểm đó.

Sự ổn định mà nền cai trị của người
Mông Cổ mang lại đã giúp

Con Đường Tơ Lụa phồn thịnh một lần nữa,

mở đường cho giao thương và trao đổi
văn hóa giữa hai miền Đông-Tây,

và di sản của nó là biến Nga và Trung Quốc
từ các nhóm tiểu quốc thù địch

thành các nhà nước thống nhất.

Trên thực tế, rất lâu sau thời
để chế Mông Cổ,

hậu duệ của Thành Cát Tư Hãn
vẫn có thể được tìm thấy

trong các dòng dõi quý tộc thống trị
khắp lục địa Á-Âu."

"Không ngạc nhiên khi một bạo chúa sẽ
sinh ra thêm nhiều bạo chúa."

"Cẩn thận lời nói. Có thể anh cũng
cùng huyết thống với ông ta đấy."

"Gì cơ?"

"Ngày nay khoảng 16 triệu người đàn ông là
hậu duệ của Thành Cát Tư Hãn.

Tỉ lệ là 1 trong 200."

Cứ một kẻ chinh phạt vĩ đại
thì sẽ có hàng triệu người bị chinh phạt.

Câu chuyện của ai sẽ
trường tồn với thời gian?

Và liệu những đóng góp về
lịch sử và văn hóa của một lãnh đạo

có đủ để đối trọng với sự chết chóc
mà họ đã gây ra?

Đó là những câu hỏi được đặt ra khi
chúng ta đặt lịch sử lên bàn cân công lý.