Return to Video

Cengîz Xan li Dadgeha Dîrokî - Alex Gendler

  • 0:06 - 0:10
    Serokekî navê wî pir tirsê derketiya,
  • 0:10 - 0:15
    gelek ji axa Ewrasya kiriya destê xwe.
  • 0:16 - 0:19
    Cengîz Xan barbar e,
  • 0:19 - 0:24
    an Serokekî dîrokî ye?
  • 0:24 - 0:28
    Binêrin "Dîrok û Cengîz Xan"
  • 0:28 - 0:32
    " Bêje, îro kî heye?
  • 0:32 - 0:36
    Xan!"
  • 0:36 - 0:38
    ''Hun jî Cengîz Xan nas dikin ,
  • 0:38 - 0:44
    di sedsala 13'an de bi mîlyonan însan
    kuştine,
  • 0:44 - 0:48
    ji bilî wêrankirine tu tişt nekiriye."
  • 0:48 - 0:53
    " Na. Ya pêşî,
    Cengîz xan tê xwendin."
  • 0:53 - 0:54
    " Bi rastî?"
  • 0:54 - 0:56
    ''Di mongolî de, êre.
  • 0:56 - 1:00
    Di dirokê de serokekî pir mezin e.
  • 1:00 - 1:05
    Bi navê Temûçîn, zarokitîya xwe de sêwî û
    xizan bû,
  • 1:05 - 1:10
    Lê yekîtiya hemû eşîrê Moxol pêk anî,
  • 1:10 - 1:14
    Bu serokê împatatorîya dîrokî ,
  • 1:14 - 1:19
    ji okyanûsa Pasîfîk heta Ewrûpa
    bi dest xist."
  • 1:19 - 1:22
    ''Çi başî di dagirkeriyê û
    kuştinê de heye?
  • 1:22 - 1:25
    2/3 gelê bakurê Çînê hat qetil kirin."
  • 1:25 - 1:30
    Qralê Çîn'ê jî her tim zordarî
    li Moxola dikir ,
  • 1:30 - 1:34
    bi pere ew di berdan hev û
    paşî êrîşê wan dikir.
  • 1:34 - 1:37
    Cengîz Xan li dijî vê ,
  • 1:37 - 1:40
    hemû eşîrên Moxol kirin yek.
  • 1:40 - 1:44
    Hejmera mirovên herêmê baş naye zanîn,
  • 1:44 - 1:49
    Qala gundiyên tevlî artêşa Xan bûyî nake."
  • 1:49 - 1:52
    " Tu çi dixwazî bêje,
  • 1:52 - 1:58
    lê wî, bajar kavil kirin û
    gelê wan kuştin."
  • 1:58 - 2:01
    " Xan dixwast dijmin teslîm bin û bijîn,
  • 2:01 - 2:05
    lê bêhtir li zagonê xwe bawer dikir.
  • 2:05 - 2:10
    Ew bajarê hatin xira kirin,
    piştî teslîm bûyî seri hildan,
  • 2:10 - 2:12
    û nûnêrê Xan kuştin.
  • 2:12 - 2:17
    Dadmendiya wî hinekî hişk bû."
  • 2:17 - 2:21
    ''Pir caran,zalimtiya wî dadmendî
    derbas kiriye.
  • 2:21 - 2:24
    Zarok ji zikê jina derxistin.
  • 2:24 - 2:27
    Dîl wek mertal bi kar anîn,
  • 2:27 - 2:30
    bi dîla kortê dora bajer dagirtin,
  • 2:30 - 2:32
    û hemû jinê bajarê ku bi dest xistî...''
  • 2:32 - 2:35
    " Bes e,evqas barbartî''
  • 2:35 - 2:39
    " Serokê serdema navîn hemû zalim in.''
  • 2:39 - 2:42
    " Ev mahna barbartiya wî pak nake.''
  • 2:42 - 2:45
    ''Hemû zerokên serdema navîn
  • 2:46 - 2:48
    zordarî kirine.
  • 2:48 - 2:52
    Xan revandina jinan xilas kir,
  • 2:52 - 2:55
    jinê Moxol behtir qedir dîtin.
  • 2:55 - 2:57
    Jin jî dikarîbûn,
  • 2:57 - 2:59
    dev ji mêrê xwe berdin,
  • 2:59 - 3:01
    û dibûn şewirmend.
  • 3:01 - 3:04
    Temûçîn,her tim bi jina xwe ya peşî re ma,
  • 3:04 - 3:08
    û zarokên xwe yên din jî xwedî kir."
  • 3:08 - 3:12
    ''Çawa be, jî Cengîz Xan felaket bû:
  • 3:12 - 3:17
    Nêzîkê 40 mîlyan mirov kuştin,
  • 3:17 - 3:21
    ev dibe 10% gelê dinyaye .
  • 3:21 - 3:25
    Ji bilî van, nexweşiya Weba jî
  • 3:25 - 3:28
    li Ewrûpa belav kir.
  • 3:28 - 3:30
    " Ev bêhemdî wî çêbû''
  • 3:30 - 3:33
    " Dema dîtin ku leşker ji Weba mirin,
  • 3:34 - 3:37
    laşê mirî avêtin nav bajer."
  • 3:37 - 3:39
    " Eeeqq''
  • 3:39 - 3:41
    " Ev tişt, sed sal
  • 3:41 - 3:44
    piştî bûyera hatin nivîsandin.
  • 3:44 - 3:46
    Kî dizane ku rastin?
  • 3:46 - 3:51
    Ya din jî, gel ji desthilatiya wî
    feyde dît''
  • 3:51 - 3:52
    '' Feyde?"
  • 3:52 - 3:56
    " Moxol bi xweşbînî nêzikî dîn bûn,
  • 3:56 - 4:00
    di nav leşkerê xwe de dadmendî saz kirin,
  • 4:01 - 4:03
    pergela postaye çê kirin,
  • 4:03 - 4:06
    zagonê gerdûnî pêk anîn,
  • 4:06 - 4:09
    û piştgiriya çandê kirin."
  • 4:09 - 4:11
    " Tu qala Bexda'yê dike?
  • 4:11 - 4:15
    Pirtûkxane,nexweşxane
  • 4:15 - 4:19
    û hemû bajar hat şewitandin?"
  • 4:19 - 4:22
    "Bexda bêsiûdî bû,
  • 4:22 - 4:24
    lê Xelîfe teslîm nebû,
  • 4:24 - 4:30
    û ji bo xirakirinê,
    Berke Xan hat ceza kirin.
  • 4:30 - 4:33
    Talankirina çandê ne rêbaza Moxola bû.
  • 4:33 - 4:37
    Pir caran bijîşk,zanê û hunermed
    rizgar kirin,
  • 4:37 - 4:39
    ew şiyandin bajarên din
  • 4:39 - 4:42
    lewra zanistî belav bû"
  • 4:42 - 4:45
    " Werankirina bajarê Kîev,
  • 4:45 - 4:48
    heta Ronesans li Ewrûpa derket jî
  • 4:48 - 4:51
    gelê bajer ma di darîtiyê de.''
  • 4:51 - 4:55
    " Xan li rojhilatê Ewrûpa aramî çê kir.
  • 4:55 - 4:59
    Bi aramî,Riya Hevrîşimê carek din şixulî,
  • 4:59 - 5:03
    bazirganî di navbera rojhilat û
    rojava de geş bû.
  • 5:03 - 5:07
    Şerê mîrê Rûs û Çîn rawestiya
  • 5:07 - 5:09
    aşitî pêk hat..
  • 5:09 - 5:11
    Zarokê Cengîz Xan,
  • 5:11 - 5:14
    di nav hemû gele Ewrasya de
  • 5:14 - 5:17
    bûn mîr û rêveber."
  • 5:17 - 5:21
    " Ne ecêb e,Zordar ji zordara be."
  • 5:21 - 5:24
    " Hay ji xwe jî hebe''
  • 5:24 - 5:25
    " Çi?"
  • 5:25 - 5:30
    " 16 mîlyon mirovê îro dîjin,
    ji Cengîx Xan in.
  • 5:30 - 5:32
    Ev jî dibe ji 200'î 1.
  • 5:32 - 5:36
    Her serdemê bi mîlyonan serok derdikevin.
  • 5:36 - 5:38
    Çîroka kîjanî yê bidome?
  • 5:38 - 5:41
    Xizmetên çandî yên serokekî ,
  • 5:41 - 5:45
    di pîvanê de ji kuştine wî girantir in?
  • 5:45 - 5:51
    Ev pirs tên hole, dema em qala serokêkî
    dikin.
Title:
Cengîz Xan li Dadgeha Dîrokî - Alex Gendler
Description:

Hemû ders: http://ed.ted.com/lessons/history-vs-genghis-khan-alex-gendler

Serokêkî leşkerî ku navê wî bi tirsê belav bûye. Cengîz Xan barbara an serokekî bandorekê baş je maye?Werin em wî têxin dadgeha dîrokî û rastiyê hîn bibin.

Ders: Alex Gendler, anîmasyon: Brett Underhill.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
06:07

Kurdish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.