İstilacı türlerin tehdidi - Jennifer Klos

Amerika Birleşik Devletleri'nin güneyinde ağaçların etrafını sarıp kökünden söken, binaları yutarak yükseklere tırmanan devasa sarmaşıklar. Bir timsahı bile yutabilecek kapasiteye sahip gözü dönmüş bir yılan. Açlıktan birbirlerini yiyen tavşan popülasyonları. Bunlar bir korku filminden sahneler değil - gerçek hikâyeler. Fakat bu tür durumlar doğada nasıl olabilir? Jennifer Klos, bize istilacı türler hakkındaki gerçekleri anlatıyor.

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/the-threat-of-invasive-species-jennifer-klos

Ders: Jennifer Klos
Animasyon: Globizco.

Amerika Birleşik Devletleri'nin
güneyine yayılan devasa sarmaşıklar

ağaçları kaplayıp binaları yutarak
100 metreye kadar tırmanıyorlar.

Bir timsahı bile yiyebilecek kapasiteye
sahip olan gözü dönmüş bir yılan.

Açlıktan birbirlerini yiyen
tavşan popülasyonları.

Bunlar bir korku filminden sahneler değil.

Gerçek hikâyeler.

Bu tür durumlar doğada nasıl var olabilir?

Üçü de istilacı türlerin örnekleri.

Bu organizmalar aslında zararlı değil,

ancak var oldukları yere göre
zararlı olabilirler.

Örneğin kudzu sarmaşığı,

çeşitli böcekler tarafından yenilen
bu sarmaşıklar, Doğu Asya'da yetişiyor

ve soğuk kış aylarında ölüyorlar.

Ama kaderleri değişti

çünkü balkon dekorasyonu
ve büyükbaş hayvan yemleri için

Amerika Birleşik Devletleri'nin
güneyine ithal edildiler.

Yetiştirilmesi, hükûmet tarafından
toprak erozyonuna karşı desteklendi.

Doğal yırtıcıların olmadığı, güneşli
alanlar ve ılıman bir iklime sahip olan

yeni ortamlarında
o kadar kontrolsüzce büyüdüler ki

sonunda Güney'i yutan bitki olarak
bilinmeye başladılar.

Florida'nın Everglades bölgesinde
evcil hayvan sahipleri tarafından

serbest bırakıldıkları düşünülen
Burma pitonları

organizma popülasyonlarının
azalmasına sebep oluyorlar.

En başarılı avcıların bile
üstesinden geliyorlar;

timsahlar ve panterler gibi.

Gıda kaynaklarında önemli
bir düşüşe neden oluyorlar.

Doğal yaşam alanları olan Asya’da
sorun değiller çünkü orada hastalıklar,

parazit ve yırtıcılar, bu popülasyonun
artmasının kontrolüne yardımcı oluyor.

Avustralya'da Avrupalı tavşanlar
o kadar çok bitki yiyorlar ki

kendileri ve diğer otoburlar için
besin kaynaklarını silip süpürüyorlar.

Oldukça yeni bir eklentiler,

onları avlamaktan hoşlanan bir adam
tarafından bu kıtaya getirildiler.

Burma pitonları gibi

doğal ortamlarında çeşitli faktörler
sayılarını kontrol altında tutuyor.

Fakat Avustralya'da onları avlayan
yırtıcıların sayıca yetersiz olması

ve yıl boyu üreme için
mükemmel bir iklim olması

bu tavşanların popülasyonlarını
büyük bir hızla arttırdı.

Peki bu neden oluyor?

Dünyadaki ekosistemlerin çoğunluğu

organizmaların, istikrarlı bir dengeye
ulaşıncaya kadar

çevrelerine ve birbirlerine
uyum sağlamasıyla gerçekleşen

milyonlarca yıllık ortak evrimin sonucu.

Sağlıklı ekosistemler bu dengeyi bir türün
büyüklüğünü veya çeşitliliğini kısıtlayan

çevresel koşullar olan sınırlayıcı
faktörler aracılığıyla sürdürür.

Bunlar yer şekilleri ve iklim,

gıda bulunabilirliği,

yırtıcıların varlığı
veya yokluğu gibi faktörler.

Örneğin, bitki büyümesi güneş ışığı
ve toprak besin düzeylerine bağlı.

Yenilebilir bitkilerin miktarı
otoburların popülasyonunu etkiliyor.

Dolayısıyla bu durum da otoburlarla
beslenen etoburları etkiliyor.

Sağlıklı yırtıcı popülasyonu otoburların
sayısının aşırı derecede artmasına

ve onların tüm bitkileri yiyip
bitirmesine engel oluyor.

Fakat faktörlerden birindeki küçük
değişiklikler bile bu dengeyi bozabilir.

Yerli olmayan organizmaların ekosisteme
beklenmedik şekilde dâhil olması ise

oldukça büyük bir değişiklik yaratabilir.

Ayrı habitatlarda evrilmiş olan türler

farklı sınırlayıcı faktörlere
karşı duyarlı olurlar;

farklı yırtıcılar,

farklı enerji kaynakları

ve farklı iklimler.

Yeni habitatın sınırlayıcı faktörleri
türlerin büyümesini kısıtlamazsa

çoğalmaya devam eder,

kaynaklar için rekabet ettikleri
yerli organizmaları devre dışı bırakır

ve tüm ekosistemi bozarlar.

Türler bazen doğal faktörler aracılığıyla
yeni yaşam alanlarına taşınırlar,

örneğin fırtına,

okyanus akıntıları

veya iklim değişimleri gibi.

Ancak istilacı türlerin çoğunluğu
insanlar tarafından getirilmiştir.

Çoğu zaman bu durum
istenmeden gerçekleşir,

zebra midyelerinin kargo gemileriyle
kazara Erie Gölü'ne getirilmesi gibi.

Ancak biz insanlar
tüm dünyada göç ederken

bitki ve hayvanlarımızı da kasıtlı olarak
beraberimizde götürdük

ve bunun sonuçlarını nadiren
göz önünde bulundurduk.

İstilacı türlerin ekosistemler
üzerindeki etkileri hakkında

her geçen gün daha çok şey öğreniyoruz.

Birçok hükûmet, bitki ve hayvanların
taşınmasını sıkıca şekilde kontrol ediyor

ve bazı organizmaların
ithalatını yasaklıyor.

Fakat, acaba en büyük çevresel etkiye
sahip olan tür, Afrika'dan ortaya çıkıp

dünyanın neredeyse her yerine
yayılmış olan bir grup primat olabilir mi?

Biz istilacı bir tür müyüz?