Return to Video

Katı, sıvı, gaz … plazma? - Michael Murillo

  • 0:08 - 0:12
    Hiç durgun elektriğin ışık kıvılcımına
    neden olduğunu gördünüz mü?
  • 0:12 - 0:15
    Nedir bu kıvılcım?
  • 0:15 - 0:16
    Peki ya şimşek,
  • 0:16 - 0:17
    Aurora ışıkları ya da
  • 0:17 - 0:19
    kuyruklu yıldızın kuyruğu ?
  • 0:19 - 0:21
    Bütün bu şeyler ve daha birçokları
  • 0:21 - 0:27
    ve hatta evrenin %99.9'u
    plazmadır.
  • 0:27 - 0:29
    Plazma maddenin bir halidir.
  • 0:29 - 0:33
    Plazma, benzer formlarından
    sert bir şekilde ayrılır.
  • 0:33 - 0:34
    Örneğin, buzu ele alalım.
  • 0:34 - 0:38
    Katı haldeki buz eriyerek
    sıvı hale yani suya dönüşür.
  • 0:38 - 0:43
    Isıtıldığında, buharlaşır ve
    buhar olarak gaz haline gelir.
  • 0:43 - 0:46
    Yüksek sıcaklıkta
    ısınmaya devam eden buhar,
  • 0:46 - 0:50
    su moleküllerinin kendi içinde
    birbirinden ayrılmasına neden olur.
  • 0:50 - 0:54
    Böylece hidrojen ve oksijen
    atomları başıboş gezer.
  • 0:54 - 0:57
    Birazcık daha ısıyla
    iyonlaşma işlemi meydana gelir.
  • 0:57 - 1:01
    Negatif yüklü elektronlar
    atomdan kaçmaya başlar.
  • 1:01 - 1:04
    Arkalarında pozitif yüklü
    iyonları bırakırlar.
  • 1:04 - 1:10
    Bu başıboş dolaşan negatif ve pozitif
    yüklü iyonların karışımına plazma denir.
  • 1:10 - 1:15
    Yeterli yüksek sıcaklıkta herhangi
    bir gaz plazma hale geçebilir.
  • 1:15 - 1:19
    Bu başıboş dolaşan yüklü partiküller
    diğer madde hallerinin
  • 1:19 - 1:22
    partiküllerinden farklı davranır.
  • 1:22 - 1:25
    Katı halde olan kapı tokmağı üzerinde
    durgun elektrik bulunur.
  • 1:25 - 1:28
    Farklı bir şekilde davranıyor
    gibi gözükmüyor.
  • 1:28 - 1:32
    pusula ya da diğer manyetik
    objelerin istisnai durumları dışında,
  • 1:32 - 1:37
    maddelerin manyetik alana
    tepki verdiğine nadir rastlarız.
  • 1:37 - 1:40
    Fakat elektrikli ya da manyetik
    ortama bir plazma koyduğunuz zaman
  • 1:40 - 1:42
    farklı bir tepki göreceksiniz.
  • 1:42 - 1:44
    Çünkü plazmalar yüklüdür.
  • 1:44 - 1:46
    Elektrikli alan onlara ivme verir.
  • 1:46 - 1:51
    Manyetik alan ise plazmaları
    sirküler yörüngeye yönlendirir.
  • 1:51 - 1:53
    Plazma içerisindeki partiküller
    elektrik ya da
  • 1:53 - 1:56
    manyetik alanda çarpıştığında
    ya da ivme kazandığında
  • 1:56 - 1:58
    ışık oluşur.
  • 1:58 - 2:00
    Bu, plazmalara
    baktığımızda gördüğümüz ışıktır.
  • 2:00 - 2:03
    Aurora ışıkları (Kuzey Işıkları) gibi.
  • 2:03 - 2:07
    Oysa, plazmalar sadece güzel
    göksel değillerdir.
  • 2:07 - 2:13
    Üzerinden yüksek gerilim geçen normal
    gazdan yapılan minicik bir küp hayal edin.
  • 2:13 - 2:15
    Oluşan elektrik alanı,
  • 2:15 - 2:20
    bazı elektronları atomdan atması
    ve yüksek hızda ivme kazandırması
  • 2:20 - 2:23
    diğer atomların da
    iyonlaşmasına neden olur.
  • 2:23 - 2:27
    Minicik küp gazın içine
    yerleşmiş kirlilikler
  • 2:27 - 2:31
    çoğalır ve bunları tam
    miktarda mor ötesi ışınım
  • 2:31 - 2:35
    formunda enerji olarak yayar.
  • 2:35 - 2:37
    Birleşen her minik küp,
  • 2:37 - 2:40
    floresan madde, ultraviyole ışıklar
    ona ulaştığında
  • 2:40 - 2:45
    özel bir renk ile parlar.
  • 2:45 - 2:49
    Milyonlarca küçük küp
    birleşerek bir dikdörtgen oluşturur.
  • 2:49 - 2:53
    Her biri tecrübeli elektronikler
    tarafından ayrı ayrı kontrol edilir.
  • 2:53 - 2:56
    Şu an belki bir tanesine
    bakıyor olabilirsiniz.
  • 2:56 - 2:59
    Bunun adı plazma TV.
  • 2:59 - 3:02
    Plazmalar ayrıca sağlık
    alanında da birçok etkiye sahiptir.
  • 3:02 - 3:06
    Plazma kimyası, yüksek özellikteki
    hedeflenen kimyasalları değiştirebilen
  • 3:06 - 3:09
    ya da tahrip edebilen plazmalar üretiyor.
    Dolayısıyla, yiyeceklerdeki
  • 3:09 - 3:15
    ya da hastanelerdeki patojenik
    organizmaları öldürebiliyorlar.
  • 3:15 - 3:17
    Etrafımızdaki plazmalar,
  • 3:17 - 3:20
    muhteşem ve pratik bir şekildedir.
  • 3:20 - 3:23
    Gelecekte ise plazmalar,
  • 3:23 - 3:26
    atık toplama sahalarını
    kalıcı olarak temizlemede kullanılabilir.
  • 3:26 - 3:29
    Havadan ve sudan toksikleri
    etkili bir şekilde temizleyebilir.
  • 3:29 - 3:33
    Ayrıca, limitsiz yenilenebilir
    enerji kaynaklarını
  • 3:33 - 3:35
    kullanmamızı sağlayabilir.
Title:
Katı, sıvı, gaz … plazma? - Michael Murillo
Description:

Dersin tamamı: http://ed.ted.com/lessons/solid-liquid-gas-and-plasma-michael-murillo

Hiç durgun elektriğin ışık kıvılcımına neden olduğunu gördünüz mü? Nedir bu kıvılcım? Peki ya şimşek, kuzey ışıkları ya da kuyruklu yıldızın kuyruğu? Bütün bunların tamamı ve diğer şeyler hatta evrenin %99.9 u plazmadır. Michael Murillo plazmadaki büyük resmi bize gösteriyor.

Ders- Michael Murillo
Animasyon- Tomas Pichardo Espaillat
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:52

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.