Dünyanın şimdi çözmesi gereken fakirliğin gizli nedeni

İnsan Hakları avukatı Gary Haugen küresel yoksullukta müşterek merhametin 1980'lerden beri geniş kapsamlı bir düşüşte olduğunu söylüyor. Dünya yardım paralarında, yoksulluğu canlı tutan yaygın, gizli bir problem var. Haugen bunun altında yatan ve farkına varıp hemen harekete geçmemiz gereken karanlık sebepleri ortaya çıkarıyor.

Doğruyu söylemek gerekirse,
karakterim gereği

pek ağlak biri değilim.

Fakat bunun kariyerim için iyi bir şey
olduğunu düşünüyorum.

Ben insan hakları avukatıyım

ve dünyada korkunç şeyler gördüm.

Kariyerime, Birleşik Devletlerde
polis şiddeti davalarına bakarak başladım.

1994'te de Rwanda'ya

BM'nin soykırım soruşturmasını
yönetmek amaçlı gönderildim.

Ve gördüm ki, gözyaşları bir soykırımı

araştırmaya çalışırken
pek yardımcı olmuyor.

Görmem, hissetmem ve dokunmam
gereken şeyler

kelimelerle ifade edilemezdi.

Ama size söyleyebileceğim şu var:

Rwanda soykırımı, dünyanın

basit bir şefkat duygusu alanındaki en
büyük başarısızlıklardan biriydi.

Şefkat kelimesinin İngilizcesi
''compassion'' 2 Latin kelimeden geliyor:

cum passio, yani
"birlikte ızdırap çekmek".

Rwanda'da insan ızdırabına yaklaştıkça

gördüğüm ve başıma gelen olaylar

zaman zaman beni gözyaşlarına boğdu.

Fakat keşke ben
ve dünyanın geri kalanı,

daha önce harekete geçseydi.

Ağlayarak değil

ama bu soykırıma bir son vermek için.

Buna karşın, dünyanın şefkat alanındaki

en büyük başarılarından birinde de
yer aldım.

Bu da küresel yoksulluğa
karşı açılan savaş.

Bu, muhtemelen buradaki herkesin
ilgili olduğu bir savaş.

Bilmiyorum, belki bu konuya ilk girişiniz

"We Are the World"'un nakaratıydı

ya da buzdolabının üstündeki
sponsor edilmiş çocuğun fotografıydı

ya da belki de içme suyu için
bağışta bulunduğunuz doğum gününüzdü.

Yoksullukla ilk tanışmamı tam olarak
hatırlayamıyorum

ama beni en çok sarsan şeyi hatırlıyorum.

Bu, Zambiyali, Venüs adında

bir anneyle tanışmamla başladı.

Kendisi dul ve uç çocuklu.

Onunla tanıştığımda, başkente gelip
hikayesini paylaşmak için

sahip olduğu tek giysisiyle

20 kilometre kadar yürümüştü.

Benimle saatlerce oturup

beni yoksulluğun dünyasına sürükledi.

Pişirme ateşinin altındaki kömürlerin

tamamen soğuduğunda
neler olduğunu anlattı.

Pişirme yağının o son damlası
bittiğinde.

Ve bütün çabalarına rağmen,
son yemek erzağı

tükendiğinde.

En küçük oğlu Peter'in

bacakları yavaş yavaş güçsüzlüğe
baş eğerken

gıdasızlıktan eziyet çekmesini izlemek
durumunda kalmıştı.

Gözleri bulutlanıp kararırken.

Ve en sonunda da Peter'i yitirdi.

50 seneyi aşkın bir süredir, bunun gibi
hikayeler bizi şefkate itiyor.

Çocuklarının yeteri kadar yemek
yiyebildiği bizler.

Küresel yoksulluğu sadece
umursamak için değil

ızdırabı durdurabilmek için
harekete geçtik.

Elbette yeteri kadar yapmadığımızı,
yaptıklarımızın ise yeterli etki

sağlamadığına yönelik eleştirilere yer var

ama, doğrusu şu:

Küresel yoksulluğa karşı verilen savaş
insanlık tarihi boyunca şefkat

duygusunun görüldüğü
en kapsamlı, en uzun süre

devam eden olaydır.

Bu nedenle mücadele etmek hakkında
düşündüklerinizi sonsuza kadar

değiştirecek, oldukça yıkıcı bir içgörüyü
paylaşmak istiyorum.

Fakat öncelikle zaten
bildiklerinizle başlayalım.

35 yıl önce, liseden mezun
olduğum zamanlarda,

bize her gün 40.000 çocuğun yoksulluktan
dolayı öldüğünü söylemişlerdi.

Bu sayı bugün 17.000'e kadar indi.

Tabii ki, hâlâ çok yüksek bir rakam

ama bu aynı zamanda her yıl 8 milyon
çocuğun fakirlikten dolayı

ölmek zorunda olmadığı anlamına geliyor.

Üstelik, aşırı yoksulluk içinde yaşayan

yani yaklaşık olarak günlük

1,25 dolar ile geçinmeye çalışan insan
sayısı

%50'den

%15'e düşmüş durumda.

Bu büyük bir ilerleme,

ve herkesin mümkün olduğunu düşündüğü
beklentilerini de aşıyor.

Bence sizler ve ben

şefkatin milyonların acısını durdurmak

için gerekli olan güce sahip olduğunu
görerek

kendimizi gururlu ve cesaretli
hissedebiliriz.

Ama çok fazla haberinizin olmadığı bir
kısım daha var.

Eğer yoksulluk sınırını günlük iki
doların üzerine çıkarırsanız,

bu iki milyar insanın, ben lisedeyken ağır

yoksulluk içinde kalmış olan aynı
insanlar olduğunu,

35 yıl sonra da

hâlâ aynı durumda olduklarını görürsünüz.

Peki neden milyarlarca insan hâlâ ağır
yoksulluk koşullarında bulunuyor?

Hadi bir süre için Venus'ü düşünelim.

Eşim ve ben on yıllardır aynı ortak
şefkat ile

çocuk sponsorluğunu,
mikrokredi yatırımını,

cömertlik seviyesinde yabancı yardımını
destekledik.

Oysa Venüs ile konuşana kadar

bu yaklaşımların hiçbirinin aslında

onun oğlunun ölümünü neden izlemek zorunda kaldığına
değinmemiş olduğuna dair hiçbir fikrim yoktu.

"Biz iyiydik," dedi Venüs,

"Brütüs sorun çıkarmayana kadar."

Brütüs Venüs'ün komşusu
ve "sorun çıkarmak"

Venüs'ün kocasını kaybettikten
sonraki gün olanlardı.

Brütüs öylece gelip Venüs'ü
ve çocukları evden atmış,

topraklarını çalmış ve
pazar tezgahlarını çalmış.

Venüs şiddet ile yoksulluğa itilmişti.

Sonra aklıma geldi, tabii ki,

çocuk sponsorluklarımın,
mikro kredilerimin,

geleneksel fakirlik karşıtı
programların hiçbiri

Brütüs'ü durdurmayacaktı

çünkü amaçları bu değildi.

Griselda ile tanıştığımda
bu daha da netleşti.

Kendisi Guatemala'da çok fakir
bir çevrede yaşayan harika,

genç bir kız.

Yıllar boyunca öğrendiğimiz bir şey de,

Griselda ve ailesinin onu ve ailesini

fakirlikten kurtarabilmek için yapabileceği

belki de en güçlü şey

onun okula gitmesini sağlamak.

Uzmanlar buna
"The Girl Effect (Kız Etkisi)" diyorlar.

Fakat Griselda ile tanışınca,
okula gitmiyordu.

Aslında, evden zor çıkıyordu.

Onunla tanışmadan günler önce,

ailesiyle kiliseden dönerlerken,

gündüz gözüyle,

çevresindeki adamlar
onu sokakta yakalamış

ve ona vahşice tecavüz etmiş.

Girselda okula gitmek için
her fırsata sahipti

fakat ortaya gitmesi
onun için güvenli değildi.

Ve Griselda tek örnek değil.

Dünya'da 15 ve 44 yaş aralığındaki

fakir kadın ve kızlar

onlar -- her gün aile içi şiddet

veya cinsel şiddet mağduru iken --

bu iki şiddet türü, sıtma, araba kazası

ve savaşın toplamından daha fazla
ölüm ve sakatlığa neden oluyor.

İşin aslı, dünyamızdaki fakirler
her türlü şiddet sistemine kısılmış durumda.

Güney Asya'da, örneğin,
bu pirinç değirmeninden geçerken

sırtında 50 kiloluk pirinç çuvalını taşıyan

bu adamı görebilirim.

Fakat hiçbir fikrim yoktu,
sonradan öğrendim ki

o aslında bir köleymiş,

benim lise zamanlarımdan beri şiddet zoruyla
pirinç değirmeninde tutuluyormuş.

Onun toplumunda on yıllardır süren
yoksullukla mücadele programları

onu veya onun gibi yüzlerce
köleyi pirinç değirmeni içindeki

dayaktan, tecavüzden ve işkenceden

kurtarmaya muvaffak olamadı.

Aslında, yarım yüzyıldır süren
yoksullukla mücadele programları

insanlık tarihindeki diğer zamanlara göre

daha fazla fakir insanı kölelikte bırakmıştır.

Uzmanlar bugün yaklaşık 35 milyon
insanın köle olduğunu söylüyor.

Bu yaklaşık olarak bugün
yaşadığımız tüm Kanada ulusunun

nüfusuna eşit.

Bu yüzden, zamanla, bu şiddet salgınına

"Çekirge Etkisi" dedim.

Çünkü fakirlerin yaşamına
veba hastalığı gibi çöküyor

ve her şeyi mahvediyor.

Aslında, çok ama çok fakir
toplumlarda anket yapsanız

en büyük korkularının şiddet
olduğunu size söyleyeceklerdir.

Fakat korktukları şiddetin

soykırım veya savaş şiddeti değil

günlük şiddet olduğunun farkına varmalı.

O yüzden benim için, tabii ki
bir avukat olarak, ilk tepkim

sahip olduğumuz tüm yasaları
değiştirmemiz gerektiği oldu.

Fakirlere karşı tüm bu şiddeti
kanunen yasak kılmamız lazım.

Fakat daha sonra
zaten öyle olduğunu buldum.

Sorun fakirin yasayla korunmaması değil,

hukuki yaptırımın olmamasıydı.

Gelişen dünyada,

temel hukuki yaptırım
sistemleri o kadar bozuk ki,

geçenlerde B.M.'nin yayınladığı
bir rapora göre:

"çoğu fakir insan kanun
korumasından mahrum yaşıyor."

Dürüst olmak gerekirse,
sizin ve benim

buna dair hiçbir fikrimiz yok

çünkü bunu doğrudan tecrübe etmedik.

İşleyen hukuki yaptırım
bizim için tam bir varsayım.

Aslında, bu varsayımı şu üç numaradan
daha açık ifade etmez:

9-1-1,

ki tabii ki Kanada ve Birleşik Devletlerin

acil servis numarasıdır

ve 911 acil çağrısına polisin yanıt süresi

ortalama 10 dakikadır.

Ve bunu tamamen doğal karşılıyoruz.

Peki ya sizi koruyacak
bir hukuki yaptırım olmasaydı?

Geçenlerde Oregon'lu bir kadın
bunun nasıl olacağını tecrübe etmiş.

Bir cumartesi gecesi
karanlık evinde yalnızmış

ve bir adam evine saldırmaya başlamış.

Bu onun en korkulu rüyasıydı,

çünkü bu adam iki hafta önce
ona saldırarak

hastanelik etmişti.

O kadar dehşete kapılır ki, telefonu
eline alıp hepimizin yapacağını yapar

911'i arar

fakat sadece bütçe kesintilerinden
dolayı emniyet güçlerinin

hafta sonları çalışmadığını öğrenir.

Dinleyin.

Merkez: Oraya gönderebileceğim kimse yok.

Kadın: Tamam.

Merkez: Eğer evinize girer ve saldırırsa

ona gitmesini söyler misiniz?

Veya onun ilaç etkisi altında
olup olmadığını biliyor musunuz?

Kadın: Ona zaten söyledim.
Sizi arayacağımı ona söyledim.

Daha önce de evime girdi,
kapımı kırıp bana saldırdı.

Merkez: Evet.

Kadın: Evet, yani...

Merkez: Evden güvenli bir şekilde
çıkabilir misiniz?

Kadın: Hayır, çünkü tek çıkışımı engelliyor.

Merkez: Tek yapabileceğim
size tavsiye vermek

ve yarın şerifin ofisini aramak.

Belli ki, içeri girerse ve olur ya silahlı ise

veya sana fiziksel zarar vermeye
çalışırsa, o zaman başka.

Biliyorsunuz, şerifin ofisi
oralarda çalışmıyor.

Göndereceğim kimse yok."

Gary Haugen: Feci ki, evdeki kadın

saldırıya uğradı, boğuldu ve tecavüz edildi

çünkü bu kanun haricinde yaşamak demekti.

Ve burası milyarlarca
fakirimizin yaşadığı yer.

Bu neye benziyor?

Bolivya'da, mesela, bir adam
fakir bir çocuğa cinsel saldırıda bulunsa

istatistiklere göre, duşta kayıp düşmesi

bu suçtan ceza almasından daha mümkün.

Güney Asya'da, fakir bir insanı
köle yaparsanız

üzerinize bir yıldırım düşmesi

bu suçtan ceza almanızdan daha mümkün.

Bu yüzden günlük şiddet salgını
gittikçe şiddetleniyor.

Ve milyarlarca insanın günlüğü-iki-dolar
cehenneminden çıkmaları için

yardım etme çabalarımıza zarar veriyor.

Çünkü veriler yalan söylemez.

Yoksullara her çeşit eşya ve servisi

verseniz de,

bunlara uzanan zorbaların ellerini

bağlamazsanız,

çabalarınızın uzun vadeli etkisi konusunda
çok hayal kırıklığı yaşayacaksınız.

Gelişen dünyada
temel hukuki yaptırımın bozulması

yoksulluğa karşı küresel savaş için

büyük bir öncelik olacağını düşünürdünüz.

Ama öyle değil.

Son zamanlarda uluslararası
yardım müfettişleri

giden yardımlardan
yoksulları günlük şiddetin

kanunsuz kaosundan koruyacak
yüzde bir pay bile bulamadı.

Ve hakikaten, yoksula karşı
şiddeti konuştuğumuzda,

bunu bazen en garip şekilde yapıyoruz.

Bir temiz su vakfı su almaya giderken

tecavüze uğrayan kızların
yürek burkan hikayesini anlatıyor

ve sonra onların su mesafelerini kısaltan

yeni bir kuyuyu kutluyor.

Hikaye sonu.

Ama hâlâ o toplumda olan tecavüzcüler
hakkında tek kelime edilmiyor.

Üniversite kampüsümüzün
birinde bir bayan

kütüphaneye giderken tecavüze uğrasaydı,

kütüphaneyi yatakhanenin yakınına
taşıma çözümünü asla kutlamazdık.

Lakin, bazı nedenlerden dolayı
bu yoksul insanlar için normaldir.

Şimdi işin aslı, ekonomik gelişim

ve yoksulluğu azaltma konusunda
geleneksel uzmanlar

bu problemin nasıl çözüleceğini bilmiyor.

O zaman ne oluyor?

Bunun hakkında konuşmuyorlar.

Fakat gelişen dünyada
yoksullar için

hukuki yaptırımın ihmal edilmiş olmasının

daha temel sebebi,

gelişen dünyalardaki insanların paraya

ihtiyaçları yok.

Kısa bir süre önce
Dünya Ekonomi Forumu'ndaydım

gelişen dünyada büyük işler yapan
yöneticilerle işbirliğini konuşuyorken

onlara şunu sordum:

"Tüm çalışanlarınızı ve malınızı
şiddetten nasıl koruyorsunuz?"

Birbirlerine bakıp
neredeyse ağız birliği ile

"Satın alıyoruz." dediler.

Gerçekten de gelişen dünyada
özel güvenlik kuvvetleri

kamu polis gücünün dört, beş
hatta yedi katı büyüklüğünde.

Afrika'da kıtanın en büyük
iş alanı özel güvenliktir.

Fakat zenginler güvenliğe para
harcayıp daha da zengin olurken

yoksullar bunu karşılayamıyor
ve korumasız kalıyorlar

ve yerlerde sürünmeye devam ediyorlar.

Bu büyük ve rezil bir zorbalık.

Ve bu böyle olmak zorunda değil.

Bozuk hukuki yaptırım düzeltilebilir.

Şiddet durdurulabilir.

Neredeyse tüm ceza adaleti sistemleri

bozuk ve yozlaşmış başlarlar

fakat sert kuvvet ve
kararlılık ile dönüştürülebilir.

Önündeki yol oldukça açıktır.

Birincisi: Yoksulluğa karşı mücadelede

şiddeti durdurmayı
zaruri yapmaya başlamalıyız.

Aslında, küresel yoksullukla ilgili
her konuşma

şiddet problemini de içermiyorsa
ciddiye alınmamalıdır.

Ve ikincisi, kaynaklara
ciddi manada yatırım yapmaya

ve özel güvenliğe değil, yeni
kamu adalet sistemine öncülük ederek

herkese güvende olma
şansı veren gelişen dünyayı

desteklemek için

bilgi paylaşımına başlamalıyız.

Bu dönüşümler aslında mümkün

ve bugün gerçekleşiyorlar.

Geçenlerde, Gates Vakfı Filipinlerin

ikinci en büyük şehrinde
bir projeyi finanse etti.

Burada yerel avukatlar
ve yerel emniyet güçleri

yozlaşmış polis ve bozuk mahkemeleri
sert bir şekilde dönüştürmeyi başarmış,

dört yıl gibi kısa bir sürede,

gözle görülür bir şekilde

yoksul çocuklara karşı ticari cinsel
şiddeti yüzde 79 oranında azaltabildiler.

Tarihin geçmiş tecrübelerinden de
bildiğiniz gibi,

en anlaşılmaz ve maruz görülemez olanlar

en basit merhamet ihmalleridir.

Çünkü bence tarih torunlarımızın
mahkemesini bir araya getirir

ve bize sorarlar:

"Babane, dede, neredeydiniz?

Neredeydin, dede, Yahudiler
Nazi Almanya'sından kaçarken

ve bizim kıyılarımıza kabul edilmezken?

Neredeydin?

Ve babane, Japon-Amerikan komşularımızı

enterne kamplarına sürerlerken neredeydin?

Ve Dede, Afro-Amerikalı komşularımızı

sırf oy vermek istedikleri için

dövdüklerinde neredeydin?"

Aynı şekilde, torumlarımız
bize sorduğunda:

"Babane, dede, iki milyar fakir

günlük şiddetin kanunsuz
kaosunda boğulurken

sen neredeydin?"

Umarım merhametli olduğumuzu,
sesimizi yükselttiğimizi

ve bir nesil olarak, şiddeti durdurmak için
harekete geçtiğimizi söyleyebiliriz.

Çok teşekkür ederim.

(Alkışlar)

Chris Anderson: Güçlü bir sunumdu.

Bize aslında olan bazı şeyleri,

örneğin, artan polis eğitimini anlatın.

Bu ne kadar zor bir işlem?

GH: Olmaya başlayan
harika şeylerden biri de

bu sistemlerin çökmesi ve
böylece sonuçların ortaya çıkması.

Aslında bunu yapmak için siyasi irade var.

Fakat şimdi kaynak yatırımı
ve deneyim transferi gerekli.

Siyasi irade mücadelesi de meydana gelecek

fakat bunlar kazanılabilir savaşlar,

çünkü dünya çapında

Uluslararası Adalet Misyonu'nda
oldukça ümit verici bazı örnekler yaptık.

CA: Peki bir ülkede polise
malzeme değişikliği yapmanın

ne kadara mal olduğunu
anlatın, örneğin --

Biliyorum, bu sadece bir parçası.

GH: Guatemala'da, örneğin,
bir projeye başladık.

Yerel polis ve yargı sistemi ve savcılar

bu davaları etkili olarak açabilmeleri
için yeniden eğitiliyorlar.

Ve cinsel şiddet faillerine karşı davaların

yüzde binden daha fazla arttığını gördük.

Bu proje yılda yaklaşık
bir milyon dolarla finanse edildi

ve düzgün eğitilen ve motive edilen

ve yönetilen bir ceza hukuku sistemi
geliştirmek açısından

böyle bir destek almak

ve bu ülkeler, özellikle de tüm bu

istikrarsızlık ve güvenliğin

özelleştirilmesinde gelecek
görmeyen orta sınıf.

Bence bu bir fırsat, bir umut ışığı.

CA: Fakat bunu gerçekleştirmek için,
zincirdeki her kısma bakmanız gerekli --

polis, başka?

GH: Hukuki yaptırımın olayı bu,

polis ile başlar,

adalet boru hattının ön ucu onlar

fakat onlar bunu savcılara atıyor

ve savcılar da bunu mahkemeye atıyor

ve şiddetten kurtulanları bu yolda
sosyal servisler tarafından

desteklenmeli.

O yüzden tüm bunları kapsayan
bir yaklaşıma sahip olmalısınız.

Geçmişte, mahkemeler biraz eğitim görmüş

fakat polisten rezil deliller almış

veya fakir insanlara mükemmel
hukuki yaptırım sunulması ile alakası olmayan

narkotik veya terörizmle
alakalı ufak müdahaleler

yapılmış.

Yani mesele hepsini bir araya getirmek.

Böylece çok fakir topluluklardaki
insanların bizim gibi

hukuki yaptırımı deneyimlemelerini
sağlayabilirsiniz.

Gördüğümüz kadarıyla mükemmel değil

fakat 911'i arayabilmek ve belki birinin

sana yardım edebilecek olması
harika bir şey.

CA: Gary, bence dünyanın
ilgisini kitabında ve

bugün burada bu konuya çekerek

muhteşem bir iş yaptın.

Çok teşekkürler.

Gary Haugen.

(Alkışlar)