Je woorden kunnen je geestelijke gezondheid voorspellen

Kunnen de manieren waarop je praat en schrijft je toekomstige geestelijke toestand voorspellen, tot een beginnende psychose aan toe? In deze fascinerende talk reflecteert neurowetenschapper Mariano Sigman op het historische Griekenland en het ontstaan van introspectie. Hiermee onderzoekt hij hoe onze woorden onze innerlijke levens duiden en hij legt uit hoe een algoritme kan voorspellen of iemand schizofrenie ontwikkelt. "In de toekomst zullen we misschien een heel andere opvatting van geestelijke gezondheid hebben," zegt Sigman, "gebaseerd op objectieve, kwantitatieve en geautomatiseerde analyses van de woorden die we schrijven en uitspreken."

Door onze historische archieven weten we
hoe de Oude Grieken zich kleedden,

hoe ze leefden,

hoe ze vochten...

maar hoe dachten ze?

Een diepgeworteld idee is dat de diepste
aspecten van de menselijke geest --

onze vermogen tot verbeelding,

ons bewust te zijn,

te dromen --

altijd hetzelfde zijn geweest.

Het zou ook kunnen

dat de sociale ontwikkelingen
die onze cultuur hebben vormgegeven

ook de cognitieve pilaren
van het menselijk denken hebben veranderd.

We denken hier waarschijnlijk
allemaal anders over.

Het is eigenlijk
een doorlopend filosofisch debat.

Maar kan wetenschap
deze vraag eigenlijk wel beantwoorden?

Ik zou willen voorstellen

dat we op dezelfde manier waarop we
Oud-Griekse steden kunnen reconstrueren

op basis van slecht enkele stenen,

we de geschriften van een cultuur
kunnen zien als archeologische bestanden,

de fossielen van menselijke gedachten.

En eigenlijk,

toen hij een soort
psychologische analyse uitvoerde

op enkele van de oudste boeken
uit de menselijke geschiedenis,

kwam Julian Jaynes in de jaren 70
met een wilde en radicale hypothese:

slechts 3.000 jaar geleden

leek het gedrag van de mensen sterk
op wat wij nu schizofrenie noemen.

Hij kwam tot deze bewering

doordat dat de mensen
die in die boeken werden beschreven

zich voortdurend gedroegen,

in verschillende tradities
en overal ter wereld,

alsof ze stemmen hoorden en gehoorzaamden

waarvan zij dachten
dat ze van de goden kwamen,

of van hun muzes...

wat we nu als hallucinaties bestempelen.

En pas naarmate de jaren verstreken,

begonnen ze in te zien
dat zij zelf de scheppers waren,

de eigenaren van deze innerlijke stemmen.

Met dit inzicht kwam introspectie:

de mogelijkheid om te denken
over hun eigen gedachtes.

Jaynes' theorie is dus dat bewustzijn,

tenminste zoals we dat nu opvatten,

waarbij we denken dat wij de macht
hebben over ons eigen bestaan,

een vrij recente
culturele ontwikkeling is.

Deze theorie is vrij spectaculair,

maar heeft een groot probleem:

dat het op slechts enkele
en specifieke voorbeelden is gebaseerd.

De vraag is dus of de theorie,

die stelt dat ons vermogen
tot introspectie slechts 3000 jaar oud is,

onderzocht kan worden
op een kwantitatieve en objectieve manier.

En het probleem hiermee
is natuurlijk overduidelijk.

Het is niet alsof Plato
op een dag wakker werd en schreef:

"Hoi, ik ben Plato,

en vanaf vandaag heb ik
een volledig zelfbeschouwend bewustzijn."

(Gelach)

Dit toont ons
de essentie van het probleem.

We moeten de oorsprong vinden
van iets wat nooit is uitgesproken.

Het woord introspectie
verschijnt geen enkele keer

in de boeken die we willen analyseren.

Om dit op te lossen
moeten we een ruimte van woorden bouwen.

Dit is een gigantische ruimte
waarin alle woorden opgeslagen worden,

gerangschikt op een manier
waarin de afstand tussen twee woorden

een indicatie is
van hun onderlinge relatie.

Een voorbeeld:

je wilt de woorden 'hond' en 'kat'
vlakbij elkaar hebben,

en de woorden 'grapefruit' en 'logaritme'
moeten juist ver van elkaar af staan.

En dit moet toegepast worden
op alle woorden in die ruimte.

Er zijn verschillende manieren
om een ruimte van woorden te maken.

We kunnen het de experts vragen,

zoals we dat doen met woordenboeken.

Een andere mogelijkheid

is de simpele veronderstelling volgen
dat wanneer twee woorden gerelateerd zijn,

ze in dezelfde zinnen zullen opduiken,

in dezelfde paragrafen,

in dezelfde documenten,

vaker dan je op basis van puur toeval
zou mogen verwachten.

En deze simpele hypothese,

deze simpele methode,

en enkele trucjes met de computer,

vanwege het feit

dat dit een complexe
en hoog-dimensionale ruimte is,

blijkt erg effectief te zijn.

Om je een idee te geven
hoe goed dit werkt:

dit is het resultaat dat we krijgen
voor enkele alledaagse woorden.

Allereerst kun je zien

dat de woorden automatisch worden
gerangschikt in semantische gebieden.

Je hebt fruitsoorten, lichaamsdelen,

computeronderdelen,
wetenschappelijke termen, enzovoorts.

Het algoritme snapt ook dat we
concepten hiërarchisch rangschikken.

Bijvoorbeeld,

bij de wetenschappelijke termen is te zien
hoe ze zich in twee categorieën splitsen:

de astronomische en natuurkundige termen.

Dan zijn er ook nog subtiele dingen.

Het woord astronomie lijkt bijvoorbeeld

op een erg rare plaats te staan,

maar het is eigenlijk
precies waar het moet zijn,

tussen wat het is,

een exacte wetenschap,

en tussen wat het beschrijft,

de astronomische termen.

Zo kan je hier nog wel even over doorgaan.

Het is zelfs zo, dat als je
hier een tijdje naar staart,

je willekeurige routes vindt,

en je zult zien dat het voelt
alsof je met poëzie bezig bent.

Dat komt doordat, op een bepaalde manier,

wandelen in deze ruimte
iets wegheeft van wandelen in de geest.

Als laatste

identificeert het algoritme ook
wat onze intuïties zijn,

welke woorden in de buurt van introspectie
geplaatst moeten worden.

Bijvoorbeeld,

woorden als 'zelf', 'schuld',
'reden', 'emotie',

liggen erg dicht bij 'introspectie',

maar andere woorden,

zoals 'rood', 'voetbal',
'kaars', 'banaan',

staan daar ver vanaf.

Zodra we deze ruimte gebouwd hebben,

wordt de vraag over de
geschiedenis van introspectie,

of de geschiedenis van elk ander concept

dat hiervoor abstract
en wat vaag aandeed,

concreet --

wordt toegankelijk
voor kwantitatieve wetenschap.

Alles wat we hoeven te doen,

is de boeken digitaliseren

en de stroom aan woorden
als een route te zien

en in die ruimte te projecteren,

en dan moeten we bekijken
of deze route aanzienlijke tijd

rondom het concept introspectie cirkelt.

En hiermee

kunnen we de geschiedenis
van introspectie analyseren

in de traditie van de Oude Grieken,

waarvan we over de best
bewaarde geschriften beschikken.

We hebben dus alle boeken genomen --

ze gewoon chronologisch georganiseerd --

alle woorden uit de boeken overgenomen

en in de ruimte geprojecteerd.

Dan bekijken we voor elk woord
hoe dicht het bij introspectie staat

en nemen het gemiddelde daarvan.

Vervolgens vragen we ons af of,
naarmate de jaren verstrijken,

de boeken en teksten
steeds dichter en dichter

bij het concept van introspectie komen.

Dit is precies wat er gebeurt
in de Oud-Griekse traditie.

Zo is bijvoorbeeld in de oudste boeken
uit de tijd van Homerus

een kleine toename te zien in boeken
die dichter tot introspectie komen.

Maar zo'n vier eeuwen voor Christus

begint dit snel op te lopen,
bijna een vervijfvoudiging,

van boeken die dichter
en dichter en dichter

naar het concept introspectie toe bewegen.

En het interessante hiervan is

dat we ons nu kunnen afvragen

of dit ook geldt voor een andere,
onafhankelijke traditie.

Dus voerden we dezelfde analyse uit
op de Judas-Christelijke traditie

en we kregen vrijwel hetzelfde patroon.

Je ziet opnieuw een kleine toename
in de oudste boeken in het Oude Testament,

en dan neemt het vrij snel toe

in de nieuwe boeken
van het Nieuwe Testament.

We bereikten de top rondom introspectie

in 'De bekentenissen van St. Augustinus',

ongeveer vier eeuwen na Christus.

Dit was erg belangrijk,

want Sint Augustinus
is door wetenschappers,

taalkundigen, geschiedkundigen,

als een van de stichters
van introspectie erkend.

Sommigen zien hem zelfs
als de vader van de moderne psychologie.

Ons algoritme,

dat een kwantitatieve eigenschap heeft,

objectief is,

en extreem snel is --

het werkt in een fractie
van een seconde --

is in staat enkele van de meest
belangrijke conclusies te trekken

van deze lange onderzoeksgeschiedenis.

Dit is het mooie van wetenschap,

want nu kan dit idee vertaald
en aangepast worden

voor een hoop nieuwe domeinen.

Op dezelfde manier waarop we de historie
van het menselijk bewustzijn bevroegen,

is de meest uitdagende vraag
die we onszelf kunnen stellen misschien

of dit ons iets over de toekomst
van ons bewustzijn kan zeggen.

Om precies te zijn,

of de woorden die we vandaag zeggen

ons iets kunnen vertellen over
onze geestestoestand over een paar dagen,

over een paar maanden,

of over enkele jaren.

Net zoals velen van ons
nu sensoren en meters dragen

die ons hartritme meten,

onze ademhaling,

onze genen,

in de hoop dat dit ons helpt
ziektes te voorkomen,

kunnen we ons afvragen of het bijhouden
van de woorden die we uitspreken,

tweeten, e-mailen, schrijven,

ons iets kan vertellen over wat er
eventueel mis kan gaan in onze geest.

En met Guillermo Cecchi,

die met mij dit avontuur aanging,

stortte ik me op deze taak.

We analyseerden audiogegevens,
ingesproken door 34 jonge mensen

die een hoog risico hadden
om schizofrenie te ontwikkelen.

Op de eerste dag maten we spraak

en we onderzochten
of deze eigenschappen

in een tijdsframe van bijna drie jaar,

een toekomstige psychose
konden voorspellen.

Maar ondanks onze hoop

faalden we steeds opnieuw.

Er was gewoon niet genoeg
informatie in de semantiek

om de toekomstige organisatie
van iemands brein te voorspellen.

Het was goed genoeg

om het verschil aan te duiden
tussen schizofrenen en de controlegroep,

net zoals we met de oude
teksten hadden gedaan,

maar niet om een toekomstige
psychose op te sporen.

Toen realiseerden we ons

dat wat er gezegd werd
wellicht niet het belangrijkst was,

maar wel hoe het gezegd werd.

Om duidelijker te zijn,

het gaat er niet om in welke semantische
omgeving de woorden zich bevinden,

maar hoe ver en snel zij

van de ene semantische buurt
naar de andere sprongen.

Daarom kwamen we met een stelsel

dat we semantische samenhang noemden,

dat de vastberadenheid in iemands spraak
in een bepaald semantisch onderwerp mat,

binnen een bepaalde semantische categorie.

En hieruit bleek dat binnen
deze groep van 34 mensen,

het algoritme gebaseerd
op semantische samenhang,

met 100 procent nauwkeurigheid,

kon voorspellen wie
een psychose zou ontwikkelen.

Dit is iets wat nog nooit bereikt was --

niet bij benadering --

in alle andere bestaande
klinische onderzoeken.

Ik kan me nog levendig herinneren
dat terwijl ik hieraan werkte,

ik aan mijn computer zat

en een aantal tweets zag van Polo --

Polo was mijn eerste student
in Buenos Aires,

die op dat moment
in New York woonde.

En er was iets met zijn tweets --

ik wist niet precies wat,
want hij zei niets expliciets --

maar ik had een sterk gevoel,

een sterke intuïtie,
dat er iets mis was.

Dus ik pakte de telefoon
en belde Polo op,

en hij voelde zich inderdaad niet goed.

Dit simpele feit,

dat door tussen de regels door te lezen

ik via zijn woorden
zijn gevoelens kon aanvoelen,

bleek een simpele
maar effectieve manier om te helpen.

Wat ik jullie vandaag vertel,

is dat we steeds beter snappen

hoe we deze intuïtie,
die we allemaal hebben,

die we allemaal delen,

in een algoritme kunnen omzetten.

Als we dat doen,

krijgen we in de toekomst wellicht
een ander idee van geestelijke gezondheid

gebaseerd op objectieve, kwantitatieve
en automatische analyses

van de woorden die we schrijven

of de woorden die we uitspreken.

Gracias.

(Applaus)