Những thành phố chìm dưới đáy biển - Peter Campbell

Bản đầy đủ: http://ed.ted.com/lessons/real-life-sunken-cities-peter-campbell

Mặc dù mọi người đã biết tới giả thuyết của Plato về lục địa Atlantis huyền thoại, có rất nhiều thành phố thực sự tồn tại dưới nước. Peter Campbell giải thích về cách mà các thành phố chìm dưới đáy đại dương được nghiên cứu để giúp chúng ta hiểu về tổ tiên, sự vận động tự nhiên của hành tinh, và sự tác động lẫn nhau của các yếu tố này.

Nội dung biên soạn của Peter Campbell, đồ hoạ của TED-Ed.

Khi ghé thăm tàn tích của
thành phố Alexandria cổ đại, Ai Cập,

có một số điều thú vị
mà các du khách nên tìm kiếm.

Đầu tiên, khi tham quan Great Harbor,

hãy chú ý quan sát những cột trụ
và những bức tượng vĩ đại.

Bên kia vịnh là hòn đảo

nơi ngọn hải đăng Great Lighthouse
từng đứng.

Và khi bạn đi xuyên qua
những toà lâu đài của Khu Hoàng gia,

và tới nơi Thư viện Alexandria
từng được xây dựng,

hãy cẩn thận kẻo có cá mập.

Bởi nếu bạn đi thăm khu vực này,

bạn sẽ ở độ sâu 4.5 mét
dưới Biển Địa Trung Hải.

Mặc dù mọi người đã biết tới
giả thuyết lục địa Atlantis của Plato,

nhưng đúng là có rất nhiều thành phố
thực sự tồn tại dưới đáy biển.

Như là Alexandria,

Port Royal ở Jamaica,

và Pavlopetri ở Hy Lạp.

Những thành phố này được nghiên cứu

để giúp chúng ta hiểu được
cuộc sống của tổ tiên,

sự vận động tự nhiên của hành tinh này,

và tác động lẫn nhau của các yếu tố này.

Nước là thiết yếu cho sự sống,
nguồn thực phẩm & giao thông vận tải,

vậy nên nhiều thành phố
mọc lên ven sông và ven biển.

Tuy nhiên, nhiều lợi ích cũng đồng nghĩa
với nhiều rủi ro

bởi thiên nhiên có thể
nhấn chìm thành phố bất kỳ lúc nào.

Ví dụ như động đất chẳng hạn.

Sáng 07-06-1692 có vẻ như mọi sáng
bình thường khác tại Port Royal, Jamaica,

một trong những thành phố cảng
giàu có nhất thế giới,

nhưng trận động đất kinh hoàng đã xảy ra,

ngay lập tức 2/3 thành phố Port Royal
đã bị nhấn chìm chỉ còn lại những mái nhà.

Ngày nay, nhiều công trình và
đồ dùng thường nhật

vẫn nguyên vẹn đến kinh ngạc
dưới đáy biển, tồn tại mãi với thời gian.

Trong đó có cả một chiếc đồng hồ bỏ túi
đã 300 năm tuổi, dừng ở 11h43',

thời điểm Port Royal
trượt xuống đáy biển Caribe.

Một ví dụ khác là vào
mùa đông năm 373 Trước Công Nguyên,

thành phố Helike của Hy Lạp cũng đã
bị tàn phá bởi trận động đất mạnh đến mức

làm tan chảy nền cát
mà trên đó thành phố được xây dựng.

Vài phút sau, một trận sóng thần
tiếp tục đổ bộ vào thành phố,

khiến Helike và dân cư bị nhấn chìm
xuống Biển Địa Trung Hải

Nhiều thế kỷ sau, du khách từ La Mã đã
căng buồm trên đầm phá hình thành ở đây

và ngắm nhìn những tàn tích
của thành phố dưới đại dương.

Động đất là loại thiên tai xảy ra bất ngờ
và không thể dự đoán,

nhấn chìm những thành phố
xuống biển chỉ trong nháy mắt.

Tuy nhiên, thật may mắn, trong lịch sử,

hầu hết những thành phố dưới đáy biển
không bị nhấn chìm bởi một trận đại hồng thuỷ,

mà bởi sự kết hợp
của nhiều quá trình dần dần diễn ra.

Ví dụ như Pavlopetri,
thành phố dưới đáy biển cổ nhất được biết,

đã được xây dựng ở ven biển
phía nam Hy Lạp từ 5,000 năm trước.

Đó là một ví dụ về thành phố bị nhấn chìm

bởi cái được gọi là
sự thay đổi mực nước biển đẳng tĩnh.

18.000 năm trước đây,
khi Kỷ Băng Hà kết thúc,

băng bắt đầu tan chảy và mực nước biển
tăng dần đến tận khoảng 5.000 năm trước.

Thay đổi mực nước biển đẳng tĩnh
không phải do băng tan gây ra,

mà là do vỏ Trái Đất không giãn nở kịp

sau khi đã giải phóng khối lượng lớn băng,

khiến một vài khu vực được nâng cao,
còn những nơi khác bị nhấn chìm.

Nền đất xung quanh Pavlopetri
vẫn đang chìm dần

với tốc độ trung bình là 1 mm/năm.

Nhưng dân cư cổ đã có thể
di cư dần dần vào sâu trong đất liền

qua nhiều thế hệ

trước khi cuối cùng
rời bỏ thành phố khoảng 3,000 năm trước.

Ngày nay, thợ lặn bơi qua
những con phố của Pavlopetri,

quan sát qua các ô cửa cổ kính

nền móng của những căn nhà và
các công trình công cộng.

Họ tìm hiểu về những người từng sống ở đó
qua những gì còn sót lại.

Những tai biến địa chất tự nhiên như
động đất và sóng thần,

sẽ tiếp tục định hình các lục địa

như đã làm qua hàng triệu năm.

Hiện tượng ấm lên toàn cầu làm băng tan
ở hai cực Trái Đất với tốc độ cao,

làm mực nước biển dâng cao,

chúng ta bắt buộc
phải thích ứng với nó

giống như những cư dân của Pavlopetri.

Chắc chắn, trong nhiều thế kỷ nữa,

một vài khu vực ven biển
chúng ta đang sống hiện nay

cuối cùng cũng sẽ bị nước xâm chiếm,

là những thành phố Venice,

New Orleans,

Amsterdam,

Miami,

và Tokyo.

Thử tưởng tượng nền văn minh tương lai
sẽ tìm hiều gì về chúng ta

khi họ bơi quanh những di tích cổ
của các thành phố ta đang sống ngày nay.