Return to Video

Co się dzieje, kiedy masz udar cieplny? - Douglas J. Casa

  • 0:10 - 0:13
    W 1985 roku 16-letni Douglas Casa
  • 0:13 - 0:18
    biegł w wyścigu na 10 kilometrów
    w Empire State Games.
  • 0:18 - 0:21
    Nagle, mając zaledwie
    200 metrów do mety, upadł,
  • 0:21 - 0:25
    wstał i znowu upadł na ostatniej prostej
  • 0:25 - 0:27
    z temperaturą ciała
    na niebezpiecznie wysokim poziomie.
  • 0:27 - 0:30
    Cierpiał na wysiłkowy udar cieplny.
  • 0:30 - 0:32
    Na szczęście,
    dzięki natychmiastowej pomocy
  • 0:32 - 0:35
    przetrwał, choć przegrzanie mogło się
    skończyć śmiercią
  • 0:35 - 0:39
    i pomógł dzięki temu uratować 167 osób
    w podobnych okolicznościach.
  • 0:39 - 0:44
    Od starożytnych żołnierzy na polu walki
    do współczesnych wojowników na boisku,
  • 0:44 - 0:47
    wysiłkowy udar cieplny lub udar słoneczny
    były długo poważnym zmartwieniem.
  • 0:47 - 0:51
    W przeciwieństwie do klasycznego udaru
    cieplnego, który dotyka ludzi podatnych
  • 0:51 - 0:54
    jak dzieci czy osoby starsze
    podczas letnich fal gorąca,
  • 0:54 - 0:57
    wysiłkowy udar cieplny jest spowodowany
    intensywnym wysiłkiem w upale
  • 0:57 - 1:02
    i jest w czołowej trójce zabójców
    sportowców i żołnierzy podczas treningów.
  • 1:02 - 1:05
    Kiedy ćwiczysz,
    blisko 80% energii, której używasz,
  • 1:05 - 1:07
    jest przekształcane w ciepło.
  • 1:07 - 1:11
    W normalnych okolicznościach nazywamy to
    dopuszczalnym stresem termicznym.
  • 1:11 - 1:14
    Ciało oddaje ciepło
    tak szybko, jak je wyprodukowało
  • 1:14 - 1:17
    dzięki mechanizmom chłodzenia,
    jak parowanie potu.
  • 1:17 - 1:20
    Gdy stres termiczny jest zbyt duży,
  • 1:20 - 1:22
    ciało nie może pozbyć się nadmiaru ciepła
  • 1:22 - 1:25
    przez nadmierny wysiłek
    lub wysoką temperaturę i wilgotność,
  • 1:25 - 1:28
    co podnosi temperaturę ciała ponad normę.
  • 1:28 - 1:31
    To powoduje, że białka
    i błony komórkowe denaturują,
  • 1:31 - 1:34
    sprawiając, że komórki
    nie działają już tak, jak powinny
  • 1:34 - 1:35
    i przestają być szczelne.
  • 1:35 - 1:38
    Kiedy te nieszczelne komórki
    rozprzestrzenią się po organizmie,
  • 1:38 - 1:40
    rezultaty mogą być druzgoczące.
  • 1:40 - 1:43
    Włączając uszkodzenie wątroby,
    powstanie zakrzepu w nerkach,
  • 1:43 - 1:48
    uszkodzenia przewodu pokarmowego
    czy nawet niewydolność głównych narządów.
  • 1:48 - 1:51
    Jak rozpoznać wysiłkowy udar cieplny?
  • 1:51 - 1:55
    Głównym kryterium jest temperatura ciała
    powyżej 40 stopni Celsjusza
  • 1:55 - 1:57
    wraz z jednoczesnymi objawami fizycznymi,
  • 1:57 - 2:01
    takimi jak podwyższona czynność serca,
    niskie ciśnienie i przyspieszony oddech
  • 2:01 - 2:03
    lub objawy zaburzenia układu nerwowego,
  • 2:03 - 2:07
    takie jak dezorientacja, agresja
    lub utrata przytomności.
  • 2:07 - 2:11
    Najlepszy do sprawdzenia
    temperatury poszkodowanego
  • 2:11 - 2:13
    jest termometr doodbytniczy,
  • 2:13 - 2:17
    bo inne metody mierzenia temperatury
    w tych okolicznościach nie są miarodajne.
  • 2:17 - 2:19
    Kiedy udzielamy pomocy,
  • 2:19 - 2:23
    najważniejsze, żeby najpierw schładzać,
    potem transportować,
  • 2:23 - 2:27
    bo ludzkie ciało jest w stanie znieść
    temperaturę powyżej 40 stopni Celsjusza
  • 2:27 - 2:30
    przez około 30 minut
    zanim komórki zostaną uszkodzone,
  • 2:30 - 2:33
    więc niezwykle istotne jest,
    by zacząć schładzanie na miejscu,
  • 2:33 - 2:36
    żeby zbić temperaturę
    tak szybko, jak to możliwe.
  • 2:36 - 2:40
    Po tym jak zdejmiesz z ofiary
    sprzęt sportowy czy ochronny,
  • 2:40 - 2:43
    umieść ją w wannie
    z zimną wodą i, mieszając wodę,
  • 2:43 - 2:45
    cały czas sprawdzaj funkcje życiowe.
  • 2:45 - 2:49
    Jeśli to nie jest możliwe,
    pomocne może być polewanie zimną wodą
  • 2:49 - 2:51
    i okładanie całego ciała
    wilgotnymi ręcznikami.
  • 2:51 - 2:55
    Ale zanim zrobisz cokolwiek,
    powinieneś wezwać służby ratownicze.
  • 2:55 - 2:57
    Gdy będziesz na nie czekał,
    uspokajaj ofiarę
  • 2:57 - 3:00
    nie zapominając o schładzaniu
    jak największej powierzchni
  • 3:00 - 3:03
    do czasu przyjazdu karetki.
  • 3:03 - 3:06
    Kiedy personel medyczny jest obecny,
    należy kontynuować schładzanie,
  • 3:06 - 3:10
    dopóki temperatura ciała
    nie spadnie do 38,9 stopnia Celsjusza.
  • 3:10 - 3:13
    Słońce jest znane
    ze swoich życiodajnych właściwości,
  • 3:13 - 3:16
    ale jeżeli nie jesteśmy ostrożni,
    może również odbierać życie,
  • 3:16 - 3:18
    dotykając nawet najsilniejszych z nas.
  • 3:18 - 3:22
    Jak o wysiłkowym udarze cieplnym
    pisał dr J.J. Levick w roku 1859:
  • 3:22 - 3:25
    "Uderza swoją ofiarę w pełnym rynsztunku.
  • 3:25 - 3:29
    Młodość, zdrowie i siła nie stanowią
    żadnej przeszkody dla tej mocy".
  • 3:29 - 3:34
    Mimo że to jedna z trzech najczęstszych
    przyczyn zgonów wśród sportowców,
  • 3:34 - 3:37
    przy odpowiedniej opiece
    przeżywalność wynosi 100%.
Title:
Co się dzieje, kiedy masz udar cieplny? - Douglas J. Casa
Description:

Zobacz całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/what-happens-when-you-get-heat-stroke-douglas-j-casa

Mieliście kiedyś wysiłkowy udar cieplny? To stan spowodowany intensywną aktywnością w upale i jeden z czołowych trzech zabójców sportowców i żołnierzy podczas treningów. Douglas J. Casa wyjaśnia piorunujący wpływ udaru cieplnego na ludzkie ciało i podaje szczegółowy plan działania, w razie gdyby przydarzyłoby się to komuś, kogo znacie.

Lekcja: Douglas J. Casa; animacja: Cinematic.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:54

  • Krystyna Wasilewska

    Odsyłam napisy do poprawy w związku z czasem wyświetlania. Aby dowiedzieć się więcej na ten temat polecam tutorial na YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=yvNQoD32Qqo

    Żeby ułatwić pracę w Amarze i nie sprawdzać czasu wyświetlania każdej linijki osobno najlepiej jest użyć tego skryptu, który wystarczy dodać do paska ulubionych w przeglądarce: http://archifabrika.hu/tools/

    Uwaga! Aby odświeżyć kolory i podświetlenie, trzeba ponownie kliknąć na ikonkę colorAmara.

    Wszystkie linijki podświetlone na czerwono przez colorAmara należy skrócić(szybkość czytania nie może być większa niż 21 znaków na sekundę - inaczej widz nie zdąży przeczytać i nie zrozumie lekcji). Tutaj trochę o skracaniu napisów i wyrzucaniu waty językowej: http://translations.ted.org/wiki/How_to_Compress_Subtitles

    Dobrze by było również sprawdzić terminologię, np. gridiron (czy na pewno chodzi o patelnię?), fatal episode (czy w języku polskim używa się sformułowania "śmiertelny epizod") itp.

  • Krystyna Wasilewska

    Teraz jest dużo lepiej!:) Bardzo fajnie poradziłaś sobie z tłumaczeniem "fatal episode" i skróceniem niektórych napisów, choć jeszcze kilka pojedynczych uprościłam (warto wejść w porównanie wersji i prześledzić, co zostało zmienione).

    Na końcu opisów lekcji TED-Ed nie należy zapominać o autorze danej lekcji i animacji (tu: "Lekcja: Douglas J. Casa; animacja: Cinematic.")

    Błędy terminologiczne (naprawdę warto sprawdzać terminologię, bo bardzo często nam się tylko wydaje, że coś wiemy):

    - "gridiron" oznacza też boisko do futbolu amerykańskiego, czyli tymi "współczesny wojownikami" są gracze rugby, co potwierdza rysunek na slajdzie. Nie wiem, z jakiego słownika angielsko-polskiego najczęściej korzystasz, ale całkiem niezły jest www.diki.pl.

    - niestety nie ma takiego słowa jak "kompensowalny": http://sjp.pwn.pl/szukaj/kompensowalny

    - termin "pobudzenie cieplne" jest raczej stosowany w termodynamice (czyli przewodnictwo itd.); w tym kontekście należy użyć słowa "stres"; co ciekawe, wg wyników z Google, "stres cieplny" wydaje się odnosić częściej do zwierząt, a do ludzi - "stres termiczny"

    - "gastrointestinal tract" to przewód pokarmowy, drogi mogą być np. moczowe lub oddechowe

    - "dysfunction" w kontekście medycznym to raczej "zaburzenie" lub po prostu "dysfunkcja" niż "niewydolność", którą określa się jako "failure" (np. kidney failure - niewydolność nerek)

    Ogólna uwaga: nadużywanie zaimków dzierżawczych - w języku angielskim zaimków dzierżawczych używa się znacznie częściej niż w polskim. Jeśli zaimek nie służy do rozróżnienia, do której osoby coś przynależy, w razie wątpliwości, w polskim raczej zaimka dzierżawczego nie użyjemy (np. "I went there with my wife" --> "Poszłam tam z żoną" - nie trzeba zaznaczać, że własną, nie cudzą, bo wynika to z kontekstu). Inny przykład: "raises your core temperature" = "podnosi temperaturę ciała" (wiadomo że "twojego" w sensie ludzkiego).

    I ponownie przecinki;)

Polish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.