Return to Video

Hoe een supernova ontdekt kan worden - Samantha Kuula

  • 0:08 - 0:12
    Ergens in het heelal
    is zonet een ster geëxplodeerd.
  • 0:12 - 0:15
    Daar nog één.
  • 0:15 - 0:21
    Elke seconde vindt een supernova-explosie
    plaats in het waarneembare heelal,
  • 0:21 - 0:24
    en er treedt er gemiddeld
    één op per 25 tot 50 jaar
  • 0:24 - 0:28
    in een sterrenstelsel
    ter grootte van de Melkweg.
  • 0:28 - 0:31
    Toch hebben we er nog nooit
    een kunnen zien uitbarsten
  • 0:31 - 0:35
    vanaf de eerste woeste momenten.
  • 0:35 - 0:37
    Hoe zou dat ook kunnen?
  • 0:37 - 0:40
    Er zijn honderden miljarden
    sterren zo dichtbij
  • 0:40 - 0:42
    dat we de supernova-explosie
  • 0:42 - 0:44
    door het oppervlak van de ster
    zouden kunnen zien breken.
  • 0:44 - 0:48
    Maar we zouden onze beste telescopen
    op de juiste ster op het juiste moment
  • 0:48 - 0:52
    gericht moeten hebben
    om zinvolle informatie te krijgen.
  • 0:52 - 0:57
    Het volstaat om te zeggen
    dat die kans astronomisch laag is.
  • 0:57 - 1:02
    Maar wat als we een supernova kunnen
    voorspellen voordat het licht ons bereikt?
  • 1:02 - 1:04
    Dat klinkt misschien onmogelijk.
  • 1:04 - 1:07
    Er is toch niets dat
    sneller reist dan het licht?
  • 1:08 - 1:10
    Voor zover we weten, nee.
  • 1:10 - 1:14
    Maar in een race maakt snelheid niet uit
    als je een omweg neemt
  • 1:14 - 1:17
    terwijl iemand anders in een
    rechte lijn naar de finish loopt.
  • 1:17 - 1:19
    Precies om die reden
  • 1:19 - 1:22
    winnen fotonen de supernova race
    naar de aarde niet.
  • 1:22 - 1:25
    Neutrinos wel.
  • 1:25 - 1:27
    En wel hierom.
  • 1:27 - 1:29
    Er zijn twee types supernovae.
  • 1:29 - 1:34
    Type 1 is wanneer een ster zoveel materie
    van een naburige ster opstapelt,
  • 1:34 - 1:41
    dat een losgeslagen kernreactie ontbrandt
    die de ster doet exploderen.
  • 1:41 - 1:45
    Bij type 2 raakt de
    nucleaire brandstof van de ster op,
  • 1:45 - 1:47
    zodat de binnenkomende gravitatiekrachten
  • 1:47 - 1:52
    de uitgaande kwantummechanische
    krachten overtreffen,
  • 1:52 - 1:58
    en de stellaire kern implodeert onder haar
    gewicht in een honderdste van een seconde.
  • 1:58 - 2:02
    Terwijl de buitenste rand van de ster niet
    aangetast wordt door de ontplofte kern,
  • 2:02 - 2:04
    versnellen de binnenste randen
    doorheen de lege ruimte,
  • 2:04 - 2:10
    botsen ze op de kern en kaatsen ze terug
    waardoor ze de explosie inzetten.
  • 2:10 - 2:12
    In beide scenarios
  • 2:12 - 2:16
    stoot de ster een ongekende
    hoeveelheid energie uit,
  • 2:16 - 2:19
    en ook heel wat materie.
  • 2:19 - 2:24
    Alle atomen zwaarder dan nikkel,
    inclusief elementen als goud en zilver,
  • 2:24 - 2:29
    worden enkel gevormd
    in supernova-reacties.
  • 2:29 - 2:30
    Bij type 2 supernovae
  • 2:30 - 2:33
    bestaat ongeveer 1% van
    de energie uit fotonen,
  • 2:33 - 2:35
    die we kennen als licht,
  • 2:35 - 2:40
    terwijl 99% als neutrino's
    wordt uitgestraald,
  • 2:40 - 2:45
    de elementaire deeltjes die ervoor bekend
    zijn zelden met iets anders te reageren.
  • 2:45 - 2:47
    Vanuit de kern van de ster
  • 2:47 - 2:51
    heeft de ontploffende materie
    tientallen minuten of zelfs uren nodig,
  • 2:51 - 2:55
    of in zeldzame gevallen enkele dagen,
    om het oppervlak van de ster te bereiken
  • 2:55 - 2:58
    en er doorheen te breken.
  • 2:58 - 3:04
    Maar doordat neutrino's niet reageren,
    nemen ze een meer rechtstreekse route.
  • 3:04 - 3:08
    Wanneer er eindelijk zichtbare verandering
    optreedt op het oppervlak van de ster
  • 3:08 - 3:13
    hebben de neutrino's gewoonlijk een
    voorsprong van enkele uren op de fotonen.
  • 3:13 - 3:15
    Daardoor waren astronomen en fysici
  • 3:15 - 3:19
    in staat om een project
    met de naam SNEWS op te starten,
  • 3:19 - 3:22
    het Supernova Early Warning System.
  • 3:22 - 3:26
    Wanneer detectoren waar ook ter wereld
    vlagen van neutrino's waarnemen,
  • 3:26 - 3:30
    sturen ze berichten naar
    een centrale computer in New York.
  • 3:30 - 3:33
    Als meerdere detectoren gelijkaardige
    signalen ontvangen binnen tien seconden,
  • 3:33 - 3:38
    zal SNEWS een alarmsignaal doen afgaan
    dat een supernova op komst is.
  • 3:38 - 3:42
    Met behulp van afstand- en richtings-
    informatie van de neutrino-detectoren,
  • 3:42 - 3:45
    zullen zowel amateurastronomen
    als wetenschappers
  • 3:45 - 3:47
    de hemel bestuderen en informatie delen
  • 3:47 - 3:51
    om snel de nieuwe galactische
    supernova te identificeren
  • 3:51 - 3:55
    en de grootste telescopen
    ter wereld erop te richten.
  • 3:55 - 4:01
    De laatste supernova waarvan de neutrinos
    op aarde werden waargenomen, was in 1987
  • 4:01 - 4:03
    aan de rand van de Tarantulanevel
  • 4:03 - 4:07
    in de Grote Magelhaense Wolk,
    een nabijgelegen sterrenstelsel.
  • 4:07 - 4:13
    De neutrino's bereikten de aarde ongeveer
    drie uur eerder dan het zichtbare licht.
  • 4:13 - 4:16
    Er kan elk moment een nieuwe plaatsvinden,
    en wanneer dat gebeurt
  • 4:16 - 4:21
    zal SNEWS je waarschijnlijk
    de kans geven om bij de eersten te zijn
  • 4:21 - 4:25
    die iets waarnemen dat
    geen mens eerder heeft gezien.
Title:
Hoe een supernova ontdekt kan worden - Samantha Kuula
Description:

Bekijk de volledige les: http://ed.ted.com/lessons/how-to-detect-a-supernova-samantha-kuula

Ergens in het heelal is zonet een ster geëxplodeerd. Een supernova-explosie vindt in feite ongeveer één keer per seconde plaats in het waarneembare heelal. Toch hebben we nog nooit een supernova kunnen waarnemen vanaf de eerste woeste momenten. Is het mogelijk om een supernova op tijd te ontdekken? Samantha Kuula beschrijft in detail de wetenschap die achter het supernova-alarmsysteem schuilgaat.

Les door Samantha Kuula, animatie door Nick Hilditch.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:42

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.