Stadsvlaggen, de slechtste ontwerpen die niemand ziet

Roman Mars heeft een obsessie met vlaggen, en na het kijken van zijn talk heb jij dat misschien ook. Deze overal opduikende symbolen van burgerlijke trots zijn vaak nogal slecht ontworpen. Maar dat hoeft niet zo te zijn.
In deze verrassende en hilarische talk over vexillologie -- de studie naar vlaggen -- onthult Mars de vijf ontwerpregels voor vlaggen en waarom hij van mening is dat ze op vrijwel alles van toepassing zijn.

Ik weet wat jullie denken:

"Waarom mag hij gaan zitten?".

Nou, omdat dit radio is.

(Muziek)

Ik heb een radioprogramma
over ontwerpen,

en ik behandel vele onderwerpen:

gebouwen, tandenborstels,

mascottes, verkeersborden en lettertypes.

Het is mijn missie mensen attent te maken
op de ontwerpen die ze waarderen,

zodat ze aandacht gaan besteden
aan alle vormen van ontwerp.

Als je de wereld ontcijfert
met ontwerpersintentie in gedachten,

wordt ze bijna magisch.

In plaats van de slechte dingen

zie je overal kleine, geniale dingen

waarop anonieme ontwerpers
hebben zitten zwoegen

om onze levens beter te maken.

Dat is eigenlijk ook
de definitie van ontwerp:

leven beter maken en plezier geven.

En weinig dingen geven mij zoveel plezier

als een goed ontworpen vlag.

(Gelach) (Applaus)

Ja!

Fijne 50ste verjaardag
van jullie vlag, Canada.

Hij is prachtig, hoogste standaard.
Ik ben er dol op.

Ik heb een soort obsessie over vlaggen.

Soms breng ik het onderwerp naar voren

en zeggen mensen:
"Vlaggen interesseren mij niet."

Als we er vervolgens
over gaan praten, geloof me,

iedereen vindt vlaggen interessant.

Ze hebben iets wat
op onze gevoelens inspeelt.

Mijn familie heeft dit jaar
mijn kerstcadeau's als vlaggen verpakt,

inclusief de blauwe draagtas

die de vlag van Schotland nadoet.

Toen ik deze foto online plaatste,

reageerde binnen enkele minuten iemand:

"Stop die Schotse saltire maar op een plek
waar de zon niet schijnt". (Gelach)

Wat gewoon bewijst dat mensen zeker
iets geven om vlaggen, niet?

Zo is het nou eenmaal.

Het mooie van vlaggen

is dat wanneer je
het ontwerp van vlaggen begrijpt --

wat een vlag goed of slecht maakt --

je praktisch ieder ontwerp kunt begrijpen.

Wat ga ik hier doen?

Ik heb een aflevering
van mijn radioprogramma

'99% onzichtbaar' uit elkaar gehaald
en bouw hem hier opnieuw op.

Dus als ik hier op een knop druk...

Stem: G voor geluid.

RM: ... komt er geluid uit.

Dus als je een klank hoort,

of een stem of een muziekstuk,

dan heb ik op een knop gedrukt.

S: Gelllluid.

RM: Oké, duidelijk? We beginnen.

Drie, twee.

Welkom bij 99% onzichtbaar.
Mijn naam is Roman Mars.

(introgeluiden en muziek)

Stem: De vijf basisregels van vlagontwerp.

RM: Volgens de Noord-Amerikaanse
Vereniging van Vexillologie --

Vexillologie.

TK: Vexillologie is de
studie naar vlaggen.

RM: Door die extra 'lol'
klinkt het zo raar.

Regel een: Houdt het simpel.

Maak de vlag zo simpel dat een
kind 'm uit het hoofd kan tekenen.

RM: Voordat ik in 2005 naar Chicago
verhuisde, wist ik niet eens

dat steden vlaggen hebben.

TK: De meeste grote steden
hebben ze.

RM: Dat wist ik dus niet.
Dat is Ted Kaye, trouwens.

TK: Hallo.
RM: Hij is vlaggenexpert.

Een fantastische kerel.

TK: Ik ben Ted Kaye.

Ik heb wetenschappelijke publicaties
over vlaggen geschreven.

Momenteel betrokken bij de
vlaggenvereniging van Portland

en de Noord-Amerikaanse
Vereniging voor Vexillologie.

RM: Ted heeft letterlijk het boek over
vlag ontwerp geschreven.

Stem: "Goede vlag, slechte vlag."

RM: Het is meer een brochure,
ongeveer 16 paginas.

TK: Inderdaad, het heet:
"Goede vlag, slechte vlag.

Hoe ontwerp je een goede vlag".

RM: De eerste stadsvlag die ik ontdekte --
van Chicago --

is een schoonheid:

Wit vlak, twee horizontaale blauwe lijnen,

en 4 zespuntige sterren in het midden.

"Regel twee: gebruik symbolen
met een betekenis."

TK: De blauwe lijnen staan voor het water;
de rivier en het meer.

"De kleuren of patronen op een vlag moeten
relateren aan wat ze vertegenwoordigen."

TK: De rode sterren vertegenwoordigen
historische gebeurtenissen van Chicago.

RM: Namelijk, de oprichting van Fort
Dearborn op de plek waar nu Chicago ligt,

de Grote Brand van Chicago,

de World Columbian Exposition,
die iedereen zich herinnert

vanwege de 'witte stad'.

En de Wereldtentoonstelling van 1933,

die niemand zich nog herinnert.

"Regel drie: Gebruik twee tot drie
basiskleuren."

TK: De kleurregel zegt dat je
twee tot drie kleuren kunt gebruiken

van de standaard-kleurenset:

Rood, wit, blauw, groen, geel en zwart.

RM: De vlag van de Chicago
valt bijzonder goed

bij grote delen van de bevolking.

Je ziet 'm overal. Ieder gemeentelijk
gebouw heeft deze vlag hangen.

WM: Er is minstens 1 winkel
in ieder huizenblok

vlakbij mijn werk die spullen verkoopt
met de vlag van Chicago erop.

RM: Dat is Whet Moser
van Chicago Magazine.

WM: Vandaag bijvoorbeeld
ging ik naar de kapper

en toen ik in de stoel ging zitten

zag ik de vlag op de doos waar de kapper
zijn spullen in heeft liggen.

In de spiegel zag ik de vlag
aan de muur achter mij hangen.

Op de terugweg kwam ik iemand tegen
met een badge van de vlag op zijn rugzak.

RM: Het is aanpasbaar en mengbaar.

Vooral de zespuntige sterren zie je op
veel verschillende plekken.

WM: De koffie die ik laatst had gekocht

had een ster van Chicago op de beker.

RM: Het is een symbool van trots
in Chicago.

TK: Als een agent of brandweerman
in Chicago is overleden

ligt vaak niet de vlag van de VS
op zijn kist.

Het kan ook de vlag van Chicago zijn.

Zo diep zit de vlag
in de volksgeest van Chicago.

RM: Mensen houden niet alleen van de vlag
omdat ze van Chicago houden.

Ik denk dat mensen juist
nog meer van Chicago houden

omdat de vlag zo cool is.

TK: Positieve terugkoppeling tussen
sterk symbolisme en burgerlijke trots.

RM: Toen ik in 2008 terug verhuisde
naar San Francisco,

zocht ik de vlag op.

Want in de vorige 8 jaar toen ik er
woonde, had ik 'm nooit gezien.

En ik vond 'm, hoeveel pijn het me ook
doet om dat te zeggen,

tekort schieten.

(Gelach)

Ik weet het.

Het doet mij ook pijn.

(Gelach)

TK: Laten we bovenaan beginnen.

"Regel een: houd het eenvoudig."

TK: Hou het eenvoudig.

"De vlag moet zo eenvoudig zijn dat een
kind 'm uit het hoofd kan tekenen."

TK: Het is een relatief complexe vlag.

RM: Oké, daar gaan we.

De grootste component
van de vlag is de feniks

die symbool staat voor
de stad die herrijst uit de as

na de verwoestende branden
in de jaren 1850.

TK: Een sterk symbool voor San Francisco.

RM: Ik heb het niet zo op die feniks.

Qua ontwerp is het te grof

én tegelijkertijd veel te gedetailleerd --

als je zoiets probeerde te tekenen

zou het je niet lukken --

en het ziet op een afstand
gewoon slecht uit.

Maar de betekenis erachter
maakt de feniks een positief onderdeel.

De achtergrond is grotendeels wit

met een substantiële, gouden rand.

TK: Wat een aantrekkelijk onderdeel
van het ontwerp is.

RM: Het is niet verkeerd. Maar...
(Gelach)

hier komen de grote valkuilen
van vlagontwerp.

"Regel vier: Geen tekst of zegel."

"Nooit enige vorm van tekst gebruiken."

RM: Onder de feniks bevindt zich
een lint met een motto

dat vertaald betekent:
"Goud in vrede, ijzer in oorlog."

Daarbij, en dit is een groot probleem:

er staat 'San Francisco' aan de onderkant.

TK: Als je de naam moet afbeelden

van hetgeen waar je vlag
symbool voor staat,

is je symbolisme mislukt.

(Gelach) (Applaus)

RM: De vlag van de Verenigde Staten
heeft niet 'USA' erop staan.

Eigenlijk voldoen landenvlaggen
meestal aan de regels.

Complimenten voor Zuid-Afrika, Turkije,
Israël, Somalie, Japan en Gambia.

Dit is een verzameling van
uitstekende vlaggen,

maar ze voldoen aan de ontwerpregels
omdat er veel op het spel staat.

Ze werken op internationaal niveau.

Maar stadsvlaggen en regionale vlaggen

zijn een heel ander verhaal.

(Gelach)

Er heerst een plaag van slechte vlaggen

en er moet een einde aan komen.

(Gelach) (Applaus)

Dat is de waarheid en de uitdaging.

De eerste stap is erkennen
dat we een probleem hebben.

(Gelach)

Veel mensen zijn van mening

dat goed ontwerp een kwestie van smaak is.

En soms is dat ook zo.

Maar soms ook gewoon niet, oké?

De volledige lijst volgens de Noord-
Amerikaanse Vereniging voor Vexillologie:

"De vijf regels voor het
ontwerpen van een vlag."

"Regel een:"
TK: Houd het simpel.

"Regel twee:"
TK: Gebruik symbolen met een betekenis.

"Regel drie."
TK: Gebruik twee tot drie kleuren.

"Regel vier."
TK: Geen tekst of zegel.

"Nooit enige vorm van tekst gebruiken."

TK: Want het is onleesbaar
vanaf een afstand.

"Regel vijf."
TK: Wees onderscheidend.

RM: De beste vlaggen voldoen
meestal aan deze regels.

Zoals gezegd zijn de meeste
nationale vlaggen in orde.

Maar let op:

als jij deze lijst aan iedere ontwerper
van wat dan ook liet zien,

zouden ze zeggen dat deze regels,
simpel, met betekenis,

weinig of doordachte kleuren,

uniek, geen onleesbaar geschrift,

ook voor hun van toepassing zijn.

Helaas worden goede ontwerpregels
zelden nageleefd

bij de vlaggen van steden in de VS.

Het grootste probleem lijkt regel 4.

We kunnen het niet laten

om namen op onze vlaggen te zetten...

of gemeentezegels met minuscule tekst.

Het probleem met gemeentezegels:

die zijn ontworpen voor stukken papier

waar je ze kunt lezen,

niet voor vlaggen die 30 meter verderop
in de wind wapperen.

Bekijk deze verzameling vlaggen.

Deskundigen noemen ze ZOBs:

Zegels op beddengoed. (Gelach)

Je kunt niet achterhalen
bij welke stad ze horen,

en dat is precies het probleem.

Behalve Anaheim blijkbaar,

zij hebben een oplossing gevonden.
(Gelach)

Deze vlaggen vind je overal in de VS.

In Europa heeft men geen gemeentezegels,

zij hebben stadswapens.

Hier kunnen wij iets van leren
over hoe het wél moet.

Dit is het stadswapen van Amsterdam.

Als dit een stad in de VS was

zou de vlag er waarschijnlijk zo uitzien.

Precies, ja. (Gelach)

Maar, de vlag van Amsterdam
ziet er zo uit...

In plaats van het hele stadswapen
op een eenkleurige achtergrond

te plakken en 'Amsterdam'
eronder te zetten,

namen ze de hoofdelementen
van het blazoen, het schild,

en maakten er de stoerste vlag
ter wereld mee.

(Gelach) (Applaus)

En omdat het zo stoer is,

zie je deze vlag en kruizen
overal in Amsterdam.

Net als in Chicago, het wordt benut.

Hoewel deze ZOBs al behoorlijk pijnlijk

en beledigend zijn,

ze zijn niets in vergelijking met

een van de grootste schandalen
in vexillologische geschiedenis. (Gelach)

Iedereen klaar?

De vlag van Milwaukee, Wisconsin.

(Gelach)

Het is onderscheidend.

Dat geef ik toe.

Steve Kodis: In 1955 werd ze
in gebruik genomen.

RM: De stad hield een wedstrijd

en verzamelde uiteenlopende
ingezonden ontwerpen.

SK: Een wethouder genaamd Fred Steffan

voegde delen van de inzendingen samen

en creerde wat nu
de vlag van Milwaukee is.

RM: Het is een stampot vlag.

Een gigantisch tandwiel dat
industrie vertegenwoordigt,

een schip voor de haven,

een enorme graanstengel

ter ere van de bierbrouwerijen.

Het is een zooitje

en Steve Kodis, een grafisch ontwerper
uit Milwaukee, wil dit veranderen.

SK: Het is echt afschuwelijk.

Een misstap van de stad,

om het zachtjes uit te drukken.

RM: Maar wat deze vlag de das omdoet,

bijna tot een vorm van zelfspot maakt:

ze bevat een afbeelding

van de oorlogsvlag van Milwaukee
uit de burgeroorlog.

SK: Dat is de druppel,

die het nog zoveel belachelijker maakt.

Het feit dat er een vlag
óp de vlag van Milwaukee staat.

RM: Op de vlag, ja. (Gelach)

Ja.

(Muziek)

Milwaukee is een fantastische stad.

Ik ben er geweest, ik ben er dol op.

Het deprimerende aan deze vlag is

dat er twee grote wedstrijden
zijn geweest voor een herontwerp.

De meest recente was in 2001.

Honderdvijf ontwerpen waren ingestuurd.

TK: Maar toch, de leden van
de Kunstraad in Milwaukee

besloten dat geen van deze ontwerpen
waardig genoeg was voor de stad.

RM: Ze wilden dát ding niet veranderen!
(Gelach)

Dat is zó ontmoedigend dat je gaat denken

dat goed ontwerp en democratie

simpelweg niet samengaan. (Gelach)

Maar Steve Kotas gaat nog
een keer een poging wagen

om de vlag van Milwaukee te herontwerpen.

SK: Ik vind Milwaukee een mooie stad,

en iedere geweldige stad
verdient een mooie vlag.

RM: Steve wil zijn ontwerp
nog niet onthullen.

Het moeilijke met een voorstel
zoals dit doen is

dat je mensen betrokken moet krijgen,

voordat je je ontwerp onthult.

Hier zit de truc:

als je een goede vlag wilt ontwerpen,

een coole zoals die van Chicago of DC,
die ook een mooie vlag heeft:

teken een rechthoek van
2,5 bij 4 cm.

Je ontwerp moet in die kleine
rechthoek passen.

Ik zal uitleggen waarom.

TK: Een vlag van 90 bij 150 cm

op een paal die 30 meter verderop staat,

lijkt ongeveer even groot

als een rechthoek van 2,5 bij 4 cm

die zich 40 cm van je ogen bevindt.

Het zou je verbazen hoe fascinerend
en eenvoudig een ontwerp kan zijn

als je jezelf deze beperking oplegt.

RM: Terug naar San Francisco.

Kunnen we iets doen?

TK: Ik zeg altijd
dat in iedere slechte vlag

een goede vlag verborgen zit.
(Gelach)

We kunnen hier een goede vlag van maken

door het motto weg te halen.

Dat kun je niet lezen op een afstand.

Verwijder de naam,

en maak de rand misschien
zelfs wat breder.

Zodat het een groter
deel van de vlag is.

Ik zou simpelweg de feniks

opblazen tot een groot element

in het midden van de vlag.

RM: Maar de huidige feniks kan
echt niet meer.

TK: Ik zou de feniks
vereenvoudigen of stileren.

Teken een grote vogel met enorme vleugels

die uit het vuur komt.

Accentueer dat vuur.

RM: Deze vlag is ontworpen
door Frank Chimero,

naar suggesties van Ted Kaye.

Ik weet niet wat hij zou doen
als hij complete vrijheid had,

zonder deze richtlijnen.

Fans van mijn radioprogramma

horen me vaak klagen over slechte vlaggen.

Ze sturen soms andere voorstellen in.

Deze is gemaakt door Neil Mussett.

Beide... zijn zó veel beter. (Gelach)

En ik denk dat als ze
in gebruik werden genomen,

ik ze overal in de stad zou zien.

Gedurende mijn kruistocht om vlaggen
wereldwijd mooier te maken

hebben vele luisteraars
het initiatief genomen

om hun vlaggen te herontwerpen
en te kijken of ze echt

in gebruik kunnen worden genomen.

Als jij de vlag van je stad mooi vindt,

hang hem uit.

Zelfs als hij niet aan
alle regels voldoet.

Dat maakt mij niets uit.

Maar als jij je stadsvlag nooit ziet,

-- misschien bestaat ze niet --
maar misschien ook wel

en is ze alleen oerlelijk, (Gelach)

dan daag ik je uit om dat
samen met ons te veranderen.

Naarmate steeds meer mensen
in steden gaan wonen,

wordt de stadsvlag niet alleen
een symbool van die stad als locatie.

Ze zou zelfs een symbool kunnen worden
voor hoe die stad design zelf beschouwt,

vooral nu de massa
steeds ontwerp-bewuster wordt.

Ik denk dat dit bewustzijn
op een historisch hoogtepunt is.

Een goed ontworpen vlag kan dienen
als indicatie van hoe een stad

al haar systemen ontwerpt:

Openbaar vervoer, parken,
plaatsing van verkeersborden.

Misschien klinkt het onbelangrijk,
maar dat is het niet.

TK: Stadsleiders zeggen vaak:

"We hebben belangrijker dingen te doen
dan ons druk te maken om onze vlag".

Daarop zeg ik:

"Als je stad een goede vlag had,

zou je een symbool hebben
waaronder mensen zich verenigen

om die belangrijkere dingen
aan te pakken".

(Muziekje)

RM: Ik heb zelf gezien
wat een goede vlag kan doen

in het geval van Chicago.

Het verbinden van goed ontwerp
en burgerlijke trots

is iets wat we overal nodig hebben.

Het mooie van gemeentevlaggen is

dat ze ieders eigendom zijn.

Ze zijn een open-source ontwerptaal

die de gemeenschap toebehoort.

Als dit goed is gedaan,

zijn ze aanwendbaar, aanpasbaar

en krachtig.

Met een goede vlag hebben we controle
over een stad haar imago.

Maar als we een slechte,
ongebruikte vlag hebben,

gaat die rol naar sportteams,
Kamers van Koophandel

of toeristische organisaties.

Sportteams kunnen vertrekken
en onze harten breken.

Daarnaast geven sommigen
gewoon niets om sport.

Toeristencampagnes kunnen
heel goedkoop uitstralen.

Maar een goede stadsvlag

vertegenwoordigt een stad
tegenover haar inwoners

en haar inwoners tegenover
de rest van de wereld.

Als die vlag mooi is,

is die verbinding dat ook.

Misschien kunnen alle stadsvlaggen zo
inspirerend zijn als Hong Kong.

Of zoals Portland of Trondheim.

Zodat we al die slechte vlaggen
kunnen afdanken.

Zoals San Francisco, Milwaukee,

Cedar Rapids.

En uiteindelijk, als we daarmee klaar zijn

kunnen we iets doen aan Pocatello, Idaho,

door de Noord-Amerikaanse Vereniging
voor Vexillologie gezien als

de allerslechtste stadsvlag
van Noord-Amerika.

(Gelach) (Applaus)

Ja...

... op dat ding
staat het trademarksymbool, mensen.

(Gelach)

Het doet gewoon pijn aan mijn ogen.

Bedankt voor het luisteren.

(Applaus)

[Muziek: Melodium (@melodiumbox)
en Keegan DeWitt (Akeegandewiit)]