Return to Video

Virüs bilmecesini çözebilir misiniz? - Lisa Winer

  • 0:08 - 0:11
    Araştırma ekibiniz, dondurulmuş
  • 0:11 - 0:13
    ve araştırılmak üzere saklanan
  • 0:13 - 0:15
    tarih öncesi bir virüs buldu.
  • 0:15 - 0:17
    Uzun bir gece çalışması ardından,
  • 0:17 - 0:20
    tam laboratuvarı kapatmak üzereyken
    aniden bir deprem olur
  • 0:20 - 0:22
    ve elektrik kesilir.
  • 0:22 - 0:27
    Acil durum jeneratörleri devreye girer,
    alarm çalar ve korktuğunuz başınıza gelir:
  • 0:27 - 0:31
    tüm virüs flakonları kırılmıştır.
  • 0:31 - 0:33
    Virüs şimdilik kontrol altında olsa da
  • 0:33 - 0:35
    yok etmediğiniz takdirde,
  • 0:35 - 0:40
    havalandırma yakında açılacak
    ve havayla ölümcül bir veba yayılacak.
  • 0:40 - 0:43
    Tereddüt etmeden
    HazMat giysinizi giyiyorsunuz
  • 0:43 - 0:46
    ve dünyayı kurtarmaya girişiyorsunuz.
  • 0:46 - 0:50
    Laboratuvar her biri 4 odalı 4 kat
    ve toplam 16 odadan oluşuyor,
  • 0:50 - 0:55
    girişi kuzeybatı,
    çıkışı ise güneydoğu cephesinde.
  • 0:55 - 0:58
    Her oda bir diğerine hava kilidiyle bağlı
  • 0:58 - 1:03
    ve virüs giriş hariç her odada yayıldı.
  • 1:03 - 1:06
    Yok etmek için her enfekte odaya
    giriş yapmanız
  • 1:06 - 1:09
    ve acil durum kendini yok etme
    şalterini çalıştırmanız lazım.
  • 1:09 - 1:12
    Ancak bir sorun var.
  • 1:12 - 1:14
    Güvenlik sistemi kilitli olduğundan,
  • 1:14 - 1:16
    enfekte odaya giriş yaptığınız zaman
  • 1:16 - 1:20
    şalteri çalıştırmadan çıkamazsınız
  • 1:20 - 1:21
    ve eğer çalıştırırsanız,
  • 1:21 - 1:25
    o odaya geri giremezsiniz.
  • 1:25 - 1:29
    Bir kağıda mümkün olan
    çıkış yollarını çiziyorsunuz,
  • 1:29 - 1:31
    fakat hiçbir yol en az bir oda kaçırmadan
  • 1:31 - 1:34
    sizi çıkışa götürmüyor.
  • 1:34 - 1:38
    Peki nasıl enfekte her odadaki
    virüsü yok edip
  • 1:38 - 1:41
    hayatta kalarak bu olayı anlatabilirsiniz?
  • 1:41 - 1:46
    Kendiniz çözmek istiyorsanız
    burada durdurun.
  • 1:46 - 1:47
    Cevap için: 3
  • 1:47 - 1:49
    Cevap için: 2
  • 1:49 - 1:51
    Cevap için: 1
  • 1:51 - 1:55
    İlk içgüdünüz mümkün hareketlerinizi
    bir grafik üstünde göstermekse,
  • 1:55 - 1:57
    doğru düşündünüz demektir.
  • 1:57 - 2:00
    Hamilton yolu problemi ile
    bağlantılı bu bulmaca
  • 2:00 - 2:05
    adını 19. yüzyıl İrlandalı matematikçi
    William Rowan Hamilton'dan alır.
  • 2:05 - 2:07
    Yol probleminin zorluğu
  • 2:07 - 2:12
    eldeki grafikte Hamilton yolu
    olup olmadığını bulabilmektir.
  • 2:12 - 2:16
    Bu yol, her noktaya yalnızca bir kez
    uğranarak izlenen bir güzergâhtır.
  • 2:16 - 2:20
    NP-tam olarak sınıflandırılan
    bu tür bir problem,
  • 2:20 - 2:24
    grafik yeteri kadar büyükse
    bilindiği gibi epey zordur.
  • 2:24 - 2:28
    Sunulan çözümler kolaylıkla doğrulansa da
  • 2:28 - 2:31
    çözüm ve hatta bir çözümün olduğuna dair
    ne güvenilir bir formül,
  • 2:31 - 2:34
    ne de bir kısayol vardır.
  • 2:34 - 2:36
    Bilgisayarların bile güvenilir bir çözüm
  • 2:36 - 2:40
    bulabileceğinden emin değiliz.
  • 2:40 - 2:44
    Bu bulmaca Hamilton yolu problemine
    belli bir noktalarda
  • 2:44 - 2:48
    başlayıp bitirmemiz gereken
    bir zorluk ekliyor.
  • 2:48 - 2:50
    Bir yığın grafik kağıdı harcamadan önce,
  • 2:50 - 2:53
    doğru bir Hamilton yolunun
  • 2:53 - 2:55
    bu noktalarla mümkün olmadığını
    bilmenizde fayda var.
  • 2:55 - 3:01
    Çünkü odalar her iki tarafta da çift sayı
    olduğu zaman bir tablo oluşturuyor.
  • 3:01 - 3:03
    Bu şekilde ayarlanan her tabloda
  • 3:03 - 3:10
    birbirine zıt noktalarda başlayıp biten
    bir Hamilton yolu imkansızdır.
  • 3:10 - 3:13
    Anlamak için bir örnek verelim.
  • 3:13 - 3:18
    Her tarafında çift sayıda kareler olan
    bir satranç tahtası düşünün.
  • 3:18 - 3:21
    Üzerinden geçeceğiniz her yol
    siyah ve beyaz arasında değişecektir.
  • 3:21 - 3:26
    Ayrıca bu tabloların toplam
    kare sayısı da çift olacaktır
  • 3:26 - 3:30
    çünkü iki çift sayıyı çarptığınızda
    sonuç yine çift olur.
  • 3:30 - 3:34
    Yani çift sayılı bir tabloda siyah ile
    başlanan bir Hamilton yolu
  • 3:34 - 3:36
    beyaz üzerinde bitecektir.
  • 3:36 - 3:40
    Beyaz üzerinde başlanan yol ise
    siyah ile bitecektir.
  • 3:40 - 3:43
    Ancak, çift sayılı her tabloda
  • 3:43 - 3:46
    zıt köşeler aynı renktedir,
  • 3:46 - 3:53
    bu yüzden bir Hamilton yolunu zıt
    köşelerde başlayıp bitirmek imkansızdır.
  • 3:53 - 3:55
    Şansınız yok gibi görünüyor,
  • 3:55 - 4:01
    tabii eğer kurallara dikkatlice bakıp
    bir istisna fark etmediyseniz.
  • 4:01 - 4:05
    Enfekte bir odadaki şalteri indirdiğinizde
  • 4:05 - 4:07
    her şeyin yok olduğu
    ve geri dönemeyeceğiniz doğru.
  • 4:07 - 4:11
    Ancak enfekte olmayan bir oda var: giriş.
  • 4:11 - 4:15
    Bu da demektir ki şalteri indirmeden
    o odayı bir kez terk edip
  • 4:15 - 4:20
    bu iki odadan birini yok ettikten sonra
    oraya geri dönebilirsiniz.
  • 4:20 - 4:22
    Köşe oda hava kilidinin açılmasıyla
  • 4:22 - 4:25
    enfekte olmuş olabilir ama sorun yok
  • 4:25 - 4:29
    çünkü girişi ikinci ziyaretinizden
    sonra yok edebilirsiniz.
  • 4:29 - 4:33
    Geri dönüş size başarılı bir güzergâh için
    dört seçenek ve eğer önce
  • 4:33 - 4:37
    bu odayı yok ettiyseniz
    benzer bir grup seçenek sunuyor.
  • 4:37 - 4:43
    Tebrikler. Apokaliptik ölçülerde
    bir salgını önlediniz
  • 4:43 - 4:46
    ama böyle bir uğraşın ardından
    molaya ihtiyacınız var.
  • 4:46 - 4:51
    Belki de şu seyyar satıcı işini
    kabul etseniz iyi olur.
Title:
Virüs bilmecesini çözebilir misiniz? - Lisa Winer
Speaker:
Lisa Winer
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/can-you-solve-the-virus-riddle-lisa-winer

Araştırma ekibiniz dondurularak saklanan ve araştırma için izole edilmiş tarih öncesi bir virüs bulur. Uzun bir gece çalışmasının ardından tam laboratuvarı kapatmak üzereyken bir deprem olur ve tüm örnek flakonları kırar. Havalandırmalar açılıp havayla taşınan ölümcül bir veba yayılmadan virüsü yok etmeyi başarabilecek misiniz? Lisa Winer nasıl olduğunu gösteriyor.

Ders: Lisa Winer, animasyon: Artrake Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:13
Meric Aydonat approved Turkish subtitles for Can you solve the virus riddle?
Esra Çakmak accepted Turkish subtitles for Can you solve the virus riddle?
Esra Çakmak edited Turkish subtitles for Can you solve the virus riddle?
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for Can you solve the virus riddle?
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for Can you solve the virus riddle?

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.