Bota e mistershme e shpellave nenujore

Zhytesja e shpellave Jill Heinerth eksploron rrymat e ujrave te nendheshme qe rrjedhin ne planet. Duke punuar me biologet, klimatologet e arkeologet, Heinerth zbulon misteret e formave te jetes qe okupojne disa nga vendet me te largeta te planetit dhe ndihmon kerkuesit te shkycin historine e ndryshimit te klimes. Ne kete fjalim te shkurter, beni nje zhytje nen vale dhe eksploroni mrekullite e hapsirave nentokesore.

Jam eksploruese nënujore

më specifikisht, zhytëse shpellash.

Kur isha fëmijë doja të bëhesha astronaute,

por e rritur në Kanada,
nuk e kisha ate mundesi.

Por siq duket, ne dijmë shumë
më tepër për hapsirën

se sa për rrugët nënujore që vërshojnë
nëpër planetin tonë

që janë lëngu më jetësor i Mëmës Tokë.

Andaj vendosa të bëj dicka
që ishte akoma më madhështore.

Në vend që të eksploroja
hapsirën e jashtme

Doja të eksploroja mrekullitë
e hapsirës së brendshme.

Tani, shumë njerëz do t'ju thonë

se zhytja në shpella është ndoshta
një nga përpjekjet më të rrezikshme.

Imagjinoni vetën këtu në këtë dhomë

sikur papritur po zhyteni në errësirë

me punën e vetme që të gjeni daljen

nganjëherë duke notuar nëpër
këto hapsira të mëdha

dhe nganjëherë duke u zvarritur
poshtë karrikeve

duke ndjekur një udhëzues të hollë

thjesht duke pritur për ndihmë jetësore
për t'ju ofruar frymëmarrjen e rradhës.

Eh pra, kjo është puna ime.

Por ajo cka dua t'ju mësoj sot

është se bota jonë nuk është
një shkëmb i madh i ngurtë

është shumë më tepër si një sfungjer.

Unë mund të notoj nëpër shumë
hapsira të sfungjerit së Tokës sonë,

por ku nuk mundem

forma të tjera të jetës si dhe materjale
të tjera mund ta bëjnë atë rrugëtim pa mua.

Zëri im është ai që do t'ju mësoje ju

për brendësinë e mëmës Tokë.

Nuk kishte libër udhëzues
në dispozicion për mua

kur vendosa të bëhesha përsoni i parë
që zhytet në ajsbergët e Antarktides.

Në 2000-tën, ky ishte objekti
më i madh lëvizës në planet.

Erdhi nga Ross Ice Shelf

Kështu që ne shkuam atje për të studjuar
ekologjinë e skajeve të akullit

dhe për të kërkuar
forma jetësore nën akull.

Ne përdorim një teknologji
të quajtur rifrymëzues.

Eshtë tejet e ngjajshme me teknologjinë
që përdoret për ecjet ne hapsire.

Kjo teknologji na mundëson
që të shkojmë më thellë

se sa mund ta imagjinonim
edhe para 10 viteve.

Përdorim gazra ekzotike

Dhe mund të bëjmë misione
nënujore të gjata 20 orë

Punoj me biologë.

Na del se shpellat janë magazina
të formave jetësore të mrekullueshme,

specie të cilat kurrë
nuk e kemi ditur se ekzistojnë.

Shumë nga këto forma jetësore
jetojnë në mënyra të pazakonta.

Nuk kanë ndonjë pigment dhe
as sy në shumicën e kohës

dhe këto kafshë janë
jashtëzakonisht jetëgjatë.

Në fakt, kafshët që sot notojnë
nëpër këto shpella

janë identike në të dhënat fosilore

që daton zhdukjen e dinosaurëve.

Andaj imagjinoni se këto janë
si dinosaurë të vegjël që notojnë.

Cfarë mund të na mësojnë
ato për evolucionin dhe mbijetesën?

Kur shikojmë tek një kafshë
shumëkëmbëshe si kjo që po noton

shohim se ka dhëmbë të gjatë me helm.

Në fakt ai mund të sulmojë dicka 40 herë
më të madhe se masa e tij dhe ta mbyse.

Sikur të kishte madhësinë e një mace

Ai do të ishte gjëja më e rrezikshme
në planetin tonë.

Dhe këto kafshë jetojnë në vende
mrekullisht të bukura

dhe në disa raste, nëpër shpella
si këto që janë shumë të reja

prapë kafshët janë antike.

Si kanë mbërritur këto kafshë aty?

Gjithashtu punoj edhe me fizikantë,

dhe shpesh herë janë të interesuar
në ndryshimin e klimës globale.

Ata mund të marrin gurë brenda shpellave

dhe t'i ndajnë që të shohin
shtresat brenda tyre

të ngjajshme me rrathët e drurit

dhe mund të numerojnë prapa në histori

e të mësojnë për klimën në planetin tonë
gjatë periudhave të ndryshme kohore.

E kuqja që shihni në këtë fotografi

në fakt është pluhur
nga shkretira e Saharas.

Pra është bartur nga era,
përmes oqeanit Atlantik.

Në këtë rast, e ka sjelle shiu
në ishullin Abaco të Bahamas

Ka depërtuar në tokë

dhe eshte depozituar vetvetiu
në shkëmbinjtë e këtyre shpellave.

Kur shikojmë pas tek shtresat e këtyre
shkëmbinjëve, mund të gjejmë kohra

kur klima ne tokë ishte
shumë shumë e thatë

kështu që mund të shkojmë
prapa në kohë për shumë mijra vite.

Paleoklimatologjistet gjithashtu
janë të interesuar

se ku qëndronin nivelet detare
gjatë kohrave të tjera.

Këtu në Bermuda,
ekipi im dhe unë kemi filluar

me zhytjet më të thella njerëzore
të kryera ndonjëherë në rajon

dhe jemi duke kërkuar vende

ku niveli i detit ngrihej
kundër bregut të tij,

me qindra metra më poshtë
se nivelet e tanishme.

Unë gjithashtu punoj edhe me
paleontologë dhe arkeologë.

Në vendet si Meksika, në Bahamas,
e madje edhe në Kubë

po kërkojmë mbetjet kulturore
dhe njerezore në shpella

dhe këto shpella na tregojnë shumë

për disa prej banorëve
më të hershëm të këtyre rajoneve

Por projekti im më i preferuar
prej të gjithëve ishte 15 vite më parë

kur isha pjesë e ekipit që bëri

hartën e parë të saktë, tri-dimensionale
të sipërfaqes nëntokësore.

Pajisja me të cilën po lëviz nëpër shpellë

në fakt po krijonte modelin tri-dimensional
ndërsa ne po e ngisnim atë.

Ne gjithashtu përdorëm
radio me frekuencë të ulët

për të transmetuar në siperfaqe pozitat
tona të sakta brenda shpellës.

Andaj, kam notuar nën shtëpi,
biznese, dhe fusha golfi

madje edhe nën Sonny BBQ Restaurant

mjaft mbreselënëse,
dhe ajo cka kjo më mësoi

ishte se gjithcka që ne bëjmë
në sipërfaqën e tokës sonë

do të na kthehet në ate qe pijme.

Uji i planetit tonë nuk është
vetem tek lumejtë, liqenet, dhe oqeanet

por është ky rrjet i nënujrave që
na nderthurr të gjithëve së bashku.

është burim i përbashkët prej të cilit
ne të gjithë pijmë.

Kur ne t'i kuptojmë lidhjet njerëzore
me nënujin tonë

dhe me të gjitha burimet
ujore në këtë planet,

atëherë ne do të jemi
duke punuar ne problemin

që me gjasë është çështja
më e rëndësishme e këtij shekulli.

Kurrë nuk pata mundësinë të bëhem
astronaute sic kam dashur gjithmonë

por kjo pajisje hartuese e hartuar
nga Dr.Bill Stone, do të jetë.

Ne fakt, është shndërruar.

Tani është nje robot vetë-notues autonom,

me inteligjence artificiale

dhe qellimi bazë i saj është që të shkoje
në hënën e Jupiterit Europa

dhe të eksploroje oqeanet ndër siperfaqen
e ngrirë të atij trupi.

Dhe kjo është shumë e mahnitshme.