Bir çocuğun yalan söylediğini gerçekten anlayabilir misiniz?

Çocuklar yalan konusunda beceriksiz midir? Yalanlarını kolaylıkla yakalayabileceğinizi mi sanıyorsunuz? Gelişim araştırmacısı Kang Lee, yalan söylerken çocuklara fizyolojik olarak ne olduğunu araştırıyor. Çocuklar bol bol yalan söylüyorlar ve buna iki gibi erken bir yaşta yalana başlıyorlar. Üstelik bu konuda gayet de başarılar. Lee, çocuklar yalana başladığında neden sevinmemiz gerektiğini açıklayıp, günün birinde saklı duygularımızı açığa vuracak yeni bir yalan tespit teknolojisi sunuyor.

Merhaba.

Bir soruyla başlayayım.

Çocukken hiç yalan söylediniz mi?

Söylediyseniz, lütfen el kaldırın.

Siz karşılaştığım en
dürüst insanlarsınız.

(kahkahalar)

Son 20 yıldır,

çocukların yalan söylemeyi
nasıl öğrendiğini araştırıyorum.

Bu gün, keşiflerimizden
bazılarını sizlerle paylaşacağım.

Önce, size dostum Richard Messina'nın
başına gelen bir şeyi anlatayım.

Kendisi bir ilkokul müdürü.

Bir gün telefonu çalar.

Telefondaki ses,

"Mr. Messina, oğlum Johnny hasta olduğu
için bugün okula gelemeyecek" der.

Richard sorar:

"Kiminle görüşüyorum?"

Telefondaki "Babamla" diye cevap verir.

(kahkahalar)

Bu hikaye...

(kahkahalar)

çocuklar ve yalanla ilgili
yaygın üç inanışı güzelce özetliyor.

Bir: Çocuklar, ancak ilkokula başladıktan
sonra yalan söylemeye başlarlar.

İki: Çocuklar yalan söylemeyi beceremez.

Biz yetişkinler, çocukların yalanını
kolaylıkla fark ederiz.

Üç: Eğer bir çocuk erken yaşta
yalan söylüyorsa,

karakterinde bir bozukluk var demektir.

Yani ömür boyu iflah olmaz
bir yalancı olacaktır.

Ancak görünen o ki, bu üç inanışın
üçü de yanlış.

Bütün dünyadan çocuklarla
tahmin oyunları oynadık.

Örnek vermek gerekirse, bu oyunda

kartın arkasındaki sayıyı
tahmin etmelerini istedik.

Eğer oyunu kazanırlarsa,
büyük bir ödül alacaklarını söyledik.

Fakat oyunun ortasında
bir bahaneyle odadan çıktık.

Çıkmadan önce de
"Sakın karta bakma" dedik.

Tabii ki odada gizli kameralar vardı.

Her yaptıklarını izledik.

Oyunu kazanma arzusu kuvvetli olduğu için

çocukların %90'ından fazlası biz
odadan çıkar çıkmaz karta baktı.

(kahkahalar)

Burada can alıcı soru şu:

Odaya dönüp, karta bakıp
bakmadıklarını sorduğumuzda

bakan çocuklar itiraf mı edecekler?

Yoksa kabahatlerini örtmek için
yalan mı söyleyecekler?

Gördük ki, cinsiyet, ülke,
din ayrımı olmaksızın

2 yaş çocuklarının %30'u yalan söylüyor.

%70'i kabahatini itiraf ediyor.

3 yaşında %50'si yalan
%50'si doğru söylüyor.

4 yaşında %80'den fazlası
yalan söylüyor.

4 yaşından sona da
çocukların çoğu yalan söylüyor.

Gördüğünüz gibi, yalan söylemek
aslında gelişme sürecinde tipik bir adım

ve bazı çocuklar 2 gibi erken bir yaştan
itibaren yalan söylemeye başlıyorlar.

Bu daha küçük çocuklara
yakından bir bakalım.

Neden bazı küçük
çocuklar yalan söylüyor

ama hepsi yalan söylemiyor?

Yemek yaparken, iyi bir yemek için
iyi malzeme gerekir.

İyi bir yalan için de iki
temel malzeme gereklidir.

İlk temel malzeme bir zihin teorisi ya da
zihin okuma becerisidir.

Zihin okuma, farklı insanların, durumla
ilgili farklı bilgisi olduğunu bilebilme

ve benim bildiğimle sizin bildiğinizin
farkını ayırt edebilme becerisidir.

Zihin okuma yalan söylerken önemlidir
çünkü yalan söylemenin temeli

benim ne bildiğimi
sizin bilmediğinizi bilmemdir.

Demek ki size yalan söyleyebilirim.

İyi yalan söylemenin ikinci
temel malzemesi özdenetimdir.

Konuşmanızı, yüz ifadenizi ve
vücut dilinizi kontrol etme becerisidir.

Böylece söylediğiniz yalan
inandırıcı olur.

Gördük ki ileri zihin okuma ve özdenetim
becerisi olan bu küçükler,

daha erken yaşta yalan söylüyorlar
ve daha maharetli yalancılar.

Gerçekte bu iki beceriye sahip olmak,

toplumda işlev gösterebilmek için
herbirimizin temel gereksinimi.

Zihin okuma ve özdenetim becerilerinde
eksiklik, DEHB ve otizm gibi

ciddi gelişim bozuklarıyla
bağdaştırılıyor.

Yani iki yaşındaki çocuğunuzun
ilk yalanını yakalarsanız,

teyakkuza geçmek yerine
bayram yapın.

(kahkahalar)

Zira bu, çocuğunuzun tipik gelişmede yeni
bir dönüm noktasına geldiğin gösterir.

Peki, çocuklar beceriksiz
yalancılar mıdır?

Yalan söylediklerini kolaylıkla
anlayabileceğinizi düşünüyor musunuz?

Denemek ister misiniz?

Evet mi? Tamam.

Şimdi size iki video göstereceğim.

Bu videolarda çocuklar, araştırmacının
"Karta baktın mı?" sorusunu yanıtlıyor.

Hangisinin yalan, hangisinin doğru
söylediğini bulmaya çalışın.

Bir numaralı çocuk.

Hazır mısınız?

(Video) Araştırmacı: "Karta baktın mı?"
Çocuk: Hayır.

Kang Lee: Şimdi iki numaralı çocuk.

(Video): Araştırmacı: "Karta baktın mı?"
Çocuk: "Hayır".

KL: Eğer yalan söyleyen
bir numara diyorsanız, el kaldırın.

Eğer iki numaranın yalan söylediğini
düşünüyorsanız, el kaldırın.

Peki. Aslına bakarsanız, birinci çocuk
doğruyu söylüyor.

İki numara yalan söylüyor.

Demek ki çoğunuz bu yalan tespiti
işini hiç beceremiyorsunuz.

(kahkahalar)

Benzeri oyunları, hemen hemen
her meslekten yetişkinlerle de oynadık.

Bir sürü videolar gösterdik.

Bunların yarısında çocuklar
yalan söylüyordu.

Diğer yarısında da doğruyu
söyleyen çocuklar vardı.

Bakalım bu yetişkinlerin
performansı nasıl olmuş.

Yalancıların ve doğru söyleyenlerin
sayısı eşit olduğu için,

gelişi güzel bir tahminde bulunursanız
doğruyu bulma ihtimali %50.

Yani %50 civarında bir başarınız varsa,

çocukların yalanını yakalamakta
felaket başarısızsınız demektir.

Lisans öğrencileri ve hukuk
öğrencileri ile başlayalım.

Bunların tipik olarak çocuklarla
fazla bir deneyimi yoktur.

Hayır, çocukların yalanını
yakalayamamışlar.

Performansları atıp-tutturma
yüzdesi civarında.

Peki, sosyal hizmetler görevlileri ve
çocuk koruma avukatlarına bakalım.

Bunlar her gün çocuklarla çalışıyorlar.

Çocukların yalanını yakalayabiliyorlar mı?

Hayır, yakalayamıyorlar.

(kahkahalar)

Peki ya her Allah'ın günü
yalancılarla uğraşanlar:

yargıçlar, gümrük görevlileri
ve polis memurları?

Onlar çocukların yalanını
yakalayabiliyor mu?

Hayır, yakalayamıyorlar.

Peki ya ebeveynler?

Ebeveynler başkalarının çocuğunun
yalanını yakalayabiliyor mu?

Hayır, yakalayamıyorlar.

Peki kendi çocuklarının
yalanını yakalayabiliyorlar mı?

Hayır, yakalayamıyorlar.

(kahkahalar) (alkışlar)

Diyeceksiniz ki "neden çocukların
yalan söylediğini anlamak bu kadar zor?".

Bakın size kendi oğlum
Nathan'ı göstereyim.

Bu yalan söylerkenki yüz ifadesi.

(kahkahalar)

Çocuklar yalan söylediğinde,
yüz ifadeleri genellikle nötr.

Ancak, çocuk, bu nötr ifadenin arkasında
bir sürü duygu yaşıyor aslında:

korku, suçluluk, utanç ve hatta belki
birazcık yalan söyleme hazzı gibi duygular.

(kahkahalar)

Maalesef bu duygular ya çabucak geçiyor
ya da saklanıyor.

Bu yüzden de bizim için
çoğunlukla görünmezler.

Son beş yıldır, bu saklı duyguları ortaya
çıkaracak bir yol bulmaya çalışıyoruz.

Nihayetinde bir keşfimiz oldu.

Yüzümüzün derisinin altında zengin bir
kan damarı ağı olduğunu biliyoruz.

Farklı duygular yaşadığımızda,

yüzümüzdeki kan akışında
hafif değişmeler oluyor.

Bu değişiklikler otonom sistem tarafından

bilinçli kontrolümüzün
dışında düzenleniyor.

Yüzdeki kan akışı değişikliklerine
bakmak suretiyle

bir insanın saklı
duygularını öğrenebiliriz.

Maalesef, duygulardan kaynaklanan bu
kan akışı değişimleri,

çıplak gözle görülemeyecek kadar hafif.

Bu yüzden de, insanların yüzlerindeki
duyguları açığa çıkarmak için

yeni bir görüntüleme
teknolojisi geliştirdik:

Deri-geçişli Optik Görüntüleme.

Bunu yapmak için, insanlar
saklı duygularını yaşarken

onları sıradan bir kamerayla
kaydediyoruz.

Sonra da görüntü işleme
teknolojimizi kullanarak

yüzdeki kan akışının deri geçişli
görüntüsünü alabiliyoruz.

Bu deri geçişli video
görüntülerine bakarak

farklı duygularla ilintili, yüzdeki
kan akışını kolaylıkla görebiliyoruz.

Bu teknolojiyi kullanarak,

yalanla ilintili saklı duyguları
ortaya çıkarıp

insanların yalan söylediğini
tespit edebiliyoruz.

Bunu noninvazif, uzaktan
ve az masraflı bir şekilde,

yaklaşık %85 doğruluk
oranıyla yapabiliyoruz

-ki bu tahmin faktöründen
daha yüksek bir oran.

İlaveten, bir de
Pinokyo etkisi keşfettik.

Yok bu Pinokyo etkisi değil.

(kahkahalar)

Gerçek Pinokyo etkisi bu.

İnsanlar yalan söylerken,

yanaklardaki kan akışı azalır ve
burundaki kan akışı artar.

Tabii ki saklı duygulara yol açan
tek duygu yalan söylemek değil.

Bu teknolojiyi, yalanları
tespit etmeye ilaveten

başka nerelerde
kullanabileceğimizi düşündük.

Kullanılabileceği alanlardan biri eğitim.

Mesela, bu teknolojiyi kullanarak,
bu matematik öğretmenine

anlattığı konuyla ilgili sıkıntı yaşayan
öğrenciyi saptamasına yardım edebiliriz.

Böylece o da öğrenciye yardım edebilir.

Bunu sağlık alanında da kullanabiliriz.

Mesela, ben her gün, binlerce mil uzaktan
ebeveynlerimle Skype'ta konuşuyorum.

Bu teknolojiyi kullarak,

sadece hayatlarında ne olup bittiğini
öğrenmekle kalmayıp,

aynı anda kalp ritmlerini,
stres seviyelerini, ruh hallerini

ya da ağrıları olup olmadığını
gözlemleyebiliyorum.

Belki de gelecekte yüksek tansiyon ya da
kalp krizi risklerini de görebilirim.

Diyeceksiniz ki:

Bunu politikacıların duygularını açığa
çıkarmada da kullanabilir miyiz?

(kahkahalar)

Mesela bir münazara sırasında.

Cevabım, evet, kullanabiliriz.

Televizyon kaydını kullanarak,
politikacıların kalp ritmini,

ruh hallerini ve gerginliklerini
tespit edebiliriz.

Hatta belki de gelecekte, yalan
söyleyip söylemediklerini de...

Bunu aynı zamanda piyasa
araştırmalarında da kullanabiliriz.

Örneğin, insanların belli ürünleri
beğenip beğenmediğini öğrenmekte.

Buluşmalarda bile kullanılabilir.

Mesela, karşınızdaki kişi
size gülümsüyorsa,

bu teknoloji size onun
sizden gerçekten mi hoşlandığını

yoksa kibarlık olsun diye mi
gülümsediğini tespitte yardım eder.

Bu resimdeki durumda ise,
sadece kibarlıktan gülümsüyor.

(kahkahalar)

Deri geçişli optik görüntüleme teknolojisi
henüz gelişiminin erken safhalarında.

Bugün bilmediğimiz bir çok
uygulaması ortaya çıkacaktır.

Ancak kesin olarak
bildiğimiz bir şey varsa,

yalan söylemenin asla
eskisi gibi olmayacağıdır.

Çok teşekkür ederim.

(alkışlar)