Tajemnice "Czarodziejskiego fletu" Mozarta - Joshua Borths

Zobacz pełną lekcję: http://ed.ted.com/lessons/the-secrets-of-mozart-s-magic-flute-joshua-borths

„Die Zauberflöte” Wolfganga Amadeusza Mozarta („Czarodziejski flet”) jest powszechnie uznawane za jedną z najbardziej wpływowych oper w dziejach. Choć na pierwszy rzut oka może wyglądać na dziecinną bajkę, roi się w niej
od przewrotnego symbolizmu. Joshua Borths wyjaśnia, w jaki sposób wiele elementów "Czarodziejskiego fletu" zostało zainspirowanych przez dość kontrowersyjne zaangażowania Mozarta w wolnomularstwo.

Lekcja: Joshua Borths, animacja: TED-Ed.

Chłopiec zwany księciem Tamino
biegnie przez ciemny las,

ścigany przez smoka.

Kiedy bestia przymierza się
do pożarcia go,

pojawiają się trzy tajemnicze damy,

które uśmiercają smoka
wściekłym okrzykiem bojowym.

Tak zaczyna się "Die Zauberflöte"
Wolfganga Amadeuza Mozarta,

czyli "Czarodziejski Flet".

Ten fantastyczny singspiel,

rodzaj opery ludowej z muzyką i dialogami,

miał swoją premierę w Wiedniu w 1791 roku.

Choć może wydawać się dziecinną bajką,

ta misterna opera pełna jest
przewrotnego symbolizmu

i jest obecnie uznawana za jedną
z najbardziej wpływowych oper w dziejach.

Przygoda Tamino ze smokiem
jest zaledwie początkiem jego drogi.

Trzy damy wzywają
swoją panią, Królową Nocy,

która wysyła Tamino na misję
mającą uratować jej córkę Paminę

z rąk złego czarnoksiężnika Sarastro.

Aby mu pomóc w tym zadaniu,
ofiarowuje mu tytułowy czarodziejski flet.

Tamino odnajduje Paminę
w świątyni Sarastra,

ale będąc poza terytorium wroga,

Tamino i Pamina orientują się,
że stoją po złej stronie.

Królowa Nocy chce pogrążyć świat w mroku.

Wszystko, co wiedział Tamino,
okazało się nieprawdą,

wywołując u niego
zwątpienie i dezorientację.

Rozpoczyna się nowa misja Tamino i Paminy.

Muszą przejść trzy próby mądrości,

żeby dzień mógł pokonać noc.

Dzięki magicznej mocy fletu,

młodzi przechodzą te próby
i przezwyciężają wrogie zapędy Królowej.

Zostają wprowadzeni do świątyni,
przywracając równowagę w królestwie.

Inspiracją do wielu elementów
tej dziwacznej opowiastki

była przynależność Mozarta do masonerii,

sieci bratnich organizacji z całej Europy.

Część z jej historii, symbolizmu
i rytuałów wywodziło się ze średniowiecza.

Ale wolnomularze z czasów Mozarta

pozostawali także pod wpływem
ideałów XVIII-wiecznej Europy,

czyli racjonalizmu, humanizmu
i sceptycyzmu wobec tradycyjnej władzy,

jak monarchia czy Kościół.

Symbole wolnomularskie
wraz z oświeceniowymi ideałami

można znaleźć w całej operze.

Jeśli brzmi to jak teoria spiskowa,
to dlatego, że w owym czasie nią było.

Obecnie jest to poważna kwestia,

będąca tematem licznych
publikacji naukowych.

Niektórzy znawcy Mozarta
uważają, iż Królowa Nocy

symbolizuje Marię Teresę,
cesarzową Świętego Cesarstwa Rzymskiego,

która sprzeciwiała się masonerii
i zakazała jej w Austrii.

Choć wciąż trwa debata
o dokładne znaczenie,

interpretację

oraz umiejscowienie
tych masońskich odniesień,

uczeni zgadzają się co do tego,
że są one świadomie użyte.

Jednym z symboli jest liczba trzy,

oznaczająca dla masonów
równowagę i porządek.

Oczywiście można ją znaleźć
w różnych opowieściach,

ale w "Czarodziejskim Flecie"
ma szczególne znaczenie.

Są trzy próby,

trzy damy,

trzy duchy,

i troje drzwi,

większość muzyki
napisana jest w tonacji Es-dur,

zapisanej przy pomocy trzech bemoli,

a tradycyjnie spotkania masońskie
zaczynano potrójnym pukaniem.

Podobnie opera rozpoczyna się
trzema donośnymi akordami

z dramatycznymi pauzami.

Te akordy, przewijające się
przez całą operę,

mają jeszcze inny cel,

oddają dramatyczny
charakter opery w miniaturze.

Pierwszy akord, Es-dur,
jest w podstawowej pozycji,

prosty i bez ozdobników.

Przywołuje dziecinnego Księcia Tamino,

który w swej naiwności
bez zastrzeżeń akceptuje to,

co mówi Królowa i jej damy.

Drugi akord to C-moll,

gorzkie brzmienie, odzwierciedlające
smutek i zwątpienie Tamino

w środku opery.

Wtedy jego świat, jak i pojęcia
dobra i zła zostają wywrócone.

Dobro i zło to skrajne
przeciwieństwa tej opery.

Są w niej również najwyższe
i najniższe dźwięki,

dzień i noc,

proste melodie do zanucenia
i misterna, awangardowa muzyka.

Osią opery jest zrównoważenie
tych ekstremów

dla osiągnięcia idealnej harmonii.

Jest to widoczne,

kiedy ostatni akord w otwarciu
przywraca muzyczną równowagę.

To powrót do triumfalnego Es-dur,

początkowego akordu, choć odwróconego,

gdzie Mozart zmienił położenie
dolnej nuty na górną.

Zachowując pierwotną harmonię,
akord brzmi wyżej,

odnosząc się do oświecenia.

Jest to podobieństwo do Tamina,

który przechodząc próby
przywraca równowagę w królestwie,

stając się jednocześnie silniejszym,
mądrzejszym i spełnionym.