Hãy giúp người tị nạn vươn lên chứ không chỉ là sống sót

50 triệu người trên thế giới ngày nay đã bị buộc di tản khỏi nhà mình - mức độ chưa từng thấy kể từ Thế chiến II. Ngay tại thời điểm này, hơn 3 triệu người tị nạn Syria đang tìm kiếm nơi trú ẩn ở các nước láng giềng. Tại Lebanon, một nửa số người tị nạn là trẻ em; chỉ 20% trong số đó được đi học. Melissa Fleming, đến từ cơ quan tị nạn Liên Hiệp Quốc, kêu gọi tất cả chúng ta hãy đảm bảo rằng các trại tị nạn là nơi chữa bệnh, nơi cho phép mọi người phát triển các kỹ năng cần thiết để xây dựng lại quê hương.

Tôi làm việc với người tị nạn
vì muốn tạo ra sự khác biệt,

và việc đó bắt đầu từ
thuật lại các câu chuyện của họ.

Thế nên khi gặp họ,

tôi luôn đặt câu hỏi.

Ai đã đánh bom nhà bạn?

Ai giết con trai bạn?

Những thành viên còn lại
có vượt qua không?

Làm cách nào bạn đương đầu

với cuộc sống lưu vong?

Nhưng luôn có một câu hỏi đối với tôi
dường như là rõ ràng nhất

và đó là:

Bạn đã mang theo thứ gì?

Điều gì là quan trọng nhất

mà bạn phải mang theo mình

khi nơi bạn sống bị đánh bom,

và các băng đảng có vũ trang
tiến vào nhà bạn?

Một cậu bé tị nạn người Syria
mà tôi biết

đã kể rằng cậu không ngần ngại,

khi cuộc sống của mình
gặp nguy hiểm,

chộp lấy tấm bằng tốt nghiệp cấp 3,

và sau đó, kể cho tôi lý do.

Cậu nói: "Tôi cầm theo bằng tốt nghiệp

vì cuộc sống của tôi
phụ thuộc vào nó."

Và cậu đã liều mạng sống
để lấy được bằng tốt nghiệp.

Trên đường đến trường,
cậu né các tay súng bắn tỉa.

Lớp học của cậu
đôi khi bị rung lắc

với âm thanh của bom và pháo kích,

và mẹ cậu nói với tôi:

"Mỗi sáng, tôi đều nói với nó:

"Con ơi, đừng tới trường nữa.'"

Và khi cậu van nàn, bà nói:

"Tôi sẽ ôm nó như thể
đó là lần cuối cùng."

Nhưng cậu lại nói với mẹ:

"Tất cả tụi con đều sợ,

nhưng quyết tâm tốt nghiệp
của tụi con

còn mạnh hơn nỗi sợ hãi."

Nhưng một ngày,
gia đình nhận được tin dữ.

Dì của Hany, cậu và em họ của cậu bé

bị giết hại trong nhà
vì không chịu rời đi.

Cổ họng họ bị rạch.

Đã đến lúc phải chạy trốn.

Họ rời nhà ngay hôm đó,
ngay lập tức, bằng chiếc xe con.

Hany nấp ở ghế sau
bởi vì họ phải qua

các trạm kiểm soát của
những tên lính quấy rối.

Họ sẽ vượt biên sang Li băng,

nơi họ có thể tìm thấy sự yên bình.

Nhưng họ sẽ bắt đầu
một cuộc sống khó khăn,

vất vả và đơn độc.

Họ không có sự lựa chọn nào
ngoài việc xây một túp lều

bên cạnh bãi đất bùn,

và đây là em của Hany, Ashraf,

đang chơi bên ngoài.

Ngày hôm đó, họ hòa vào
đoàn người tị nạn lớn nhất thế giới

ở một quốc gia nhỏ bé
như Li băng.

Nơi đó chỉ có 4 triệu dân,

và 1 triệu người trong số đó
là dân tị nạn Syria.

Không có thị trấn, hay thành phố
hay làng mạc,

đó không phải nơi tiếp đón
những người tị nạn Syria.

Đây là lòng cao thượng
và nhân văn tuyệt vời.

Hãy nghĩ vấn đề theo cách này,
một cách tỉ lệ tương ứng.

Giả dụ đó là

toàn bộ dân số Đức,

80 triệu người,

bỏ chạy đến Mỹ chỉ trong 3 năm.

1/2 dân số Syria

hiện nay tha hương cầu thực,

đa số họ hiện ở Syria.

6.5 triệu người

bỏ trốn để bảo toàn tính mạng.

Hơn 3 triệu người đã vượt biên,

tìm nơi ẩn náu
ở các quốc gia láng giềng,

và chỉ một phần nhỏ,
như bạn thấy

tị nạn sang Châu Âu.

Điều tôi lo lắng nhất

là việc 1/2 trong số
người tị nạn Syria là trẻ em.

Tôi đã chụp hình bé gái này,

chỉ 2h sau khi cô bé đến nơi

sau một chặng đường di cư dài
từ Syria sang Jordan.

Và điều đau đầu nhất

là 20% trẻ tị nạn người Syria

đang tại trường học Li băng.

Tuy nhiên, trẻ tị nạn Syria,
tất cả kể cho tôi rằng

giáo dục là điều quan trọng nhất
trong cuộc sống của chúng.

Tại sao? Bởi vì điều đó giúp
chúng nghĩ đến tương lai

hơn là cơn ác mộng trong quá khứ.

Cho phép chúng nghĩ đến hy vọng
hơn là căm thù.

Tôi nhớ đến một chuyến thăm gần đây

đến trại tị nạn người Syria ở Bắc Iraq,

tôi đã gặp bé gái này,

và nghĩ rằng:
"Con bé trông thật đẹp,"

và tôi tiến đến hỏi:

"Cô chụp cháu một pô được không?"

Nó trả lời được,
nhưng lại không chịu cười.

Tôi nghĩ con bé không thể cười

bởi vì nó chắc chắn
đã nhận ra mình đại diện

cho thế hệ trẻ em
vảng vất tị nạn Syria,

thế hệ bị cô lập và đầy tuyệt vọng.

Tuy nhiên, nhìn vào
nơi mà họ chạy trốn,

sự phá hủy hoàn toàn,

các tòa nhà, các ngành, trường,
đường xá, nhà cửa.

Nhà của Hany cũng bị phá hủy.

Và cần các kiến trúc sư,

kỹ sư, kỹ sư điện xây dựng lại.

Cộng đồng cần giáo viên,
luật sư

và chính trị gia quan tâm
tới việc hòa giải

chứ không phải trả thù.

Chẳng phải điều này
nên được tái xây dựng

bởi người có ảnh hưởng lớn nhất,

các cộng đồng lưu vong,
những người tị nạn sao?

Người tị nạn có nhiều thời gian

để chuẩn bị cho sự trở về.

Bạn có thể cho rằng tị nạn

chỉ là tình trạng tạm thời.

Không hề.

Với chiến tranh cứ tiếp diễn như vậy,

trung bình thời gian
tị nạn của một người

sẽ là 17 năm.

Hany đang ở năm thứ 2 trong tù

khi tôi đi thăm cậu gần đây,

và chúng tôi giao tiếp với nhau
hoàn toàn bằng tiếng Anh,

cậu thổ lộ với tôi rằng đã học

bằng đọc các tiểu thuyết
của Dan Brown

và nghe nhạc rap của Mỹ.

Chúng tôi cũng có những giây phút
vui cười dễ thương

với cậu em đáng mến Ashraf.

Nhưng tôi sẽ không bao giờ quên
điều cậu nói

khi chúng tôi kết thúc buổi nói
hôm đó.

Cậu nói rằng:

"Nếu không phải là sinh viên,
cháu sẽ chẳng là gì cả."

Hany là 1 trong 50 triệu người

tha hương trong thế giới ngày nay.

Chưa bao giờ, kể từ Chiến tranh
thế giới thứ hai,

lại có nhiều người bị di tản
ép buộc như vậy.

Vậy nên, trong khi chúng ta
có những bước tiến lớn

về sức khỏe con người,

trong công nghệ, giáo dục
và thiết kế,

chúng ta đang thực hiện

rất ít điều để giúp các nạn nhân

và chúng ta làm quá ít

để dừng và ngăn cản

chiến tranh đưa họ đi xa
khỏi mái nhà của mình.

Và có nhiều và nhiều hơn nữa
những nạn nhân.

Mỗi ngày, trung bình,

cuối ngày hôm nay,

32,000 người sẽ bị di tản cưỡng bức

khỏi nhà mình -

32,000 người.

Họ chạy trốn qua biên giới
như thế này.

Chúng tôi đã quay nó ở
biên giới Syria-Jordan,

và đây là một ngày tiêu biểu.

Hoặc họ chạy trốn trên các tàu
không dành cho đi biển và quá tải,

liều mạng trong trường hợp này

chỉ để có được
sự an toàn ở Châu Âu.

Đây là một người đàn ông Syria

được cứu sống từ một trong
những chiếc thuyền bị lật úp -

đa số họ bị chết đuối -

và ông kể cho chúng tôi:

"Người Syria chỉ mong tìm
một nơi yên tỉnh

nơi không có ai làm hại bạn,

nơi không có ai làm nhục bạn,

và nơi không ai giết bạn."

Vâng, tôi nghĩ đó là tối thiểu.

Còn về một nơi để chữa lành,

một nơi để đi học,

và thậm chí một cơ hội thì sao?

Những người Mỹ, người Châu Âu

có cảm giác rằng
có một tỉ lệ lớn,

một số lượng lớn người tị nạn

đang đến nước họ,

nhưng thực tế là

86%, đa số người tị nạn,

đang sống ở các nước đang phát triển,

ở những quốc gia đang đấu tranh
với sự mất ổn định an ninh

của chính mình với các vấn đề
để giúp chính người dân họ

và đói nghèo.

Vậy nên các nước giàu trên thế giới này
nên nhận ra rằng

sự nhân đạo và sự rộng lượng
của những quốc gia

đang che chở cho những người tị nạn.

Tất cả các quốc gia nên đảm bảo rằng

không ai chạy trốn chiến tranh
và khủng bố

để rồi đi đến
một biên giới đã bị đóng kín.

(Vỗ tay)

Cảm ơn.

Nhưng có điều khác mà ta có thể làm

hơn là đơn giản
giúp người tị nạn sống sót.

Chúng ta có thể giúp họ
sống khỏe mạnh.

Chúng ta nên nghĩ đến trại tị nạn
và các cộng đồng người

hơn là các trung tâm dân cư tạm thời

nơi mà mọi người mòn mỏi

chờ đợi chiến tranh kết thúc.

Thay vào đó, những trung tâm đầu đàn,

nơi người tị nạn có thể ăn mừng
chiến thắng vượt lên tổn thương

và hướng về ngày họ có thể về nhà

như là tác nhân thay đổi tích cực

và chuyển biến xã hội.

Điều này có ý nghĩa hơn rất nhiều,

nhưng lại làm tôi nhớ về
cuộc chiến tranh ở Somalia

diễn ra ác liệt trong 22 năm.

Hãy tưởng tượng sống trong
trại tị nạn này.

Tôi đã đến trại này.

Ở Djibouti, nước láng giềng
của Somalia

và nơi này quá hẻo lánh đến nỗi

chúng tôi phải đi đến đó bằng trực thăng.

Nơi đó đầy bụi và nóng khủng khiếp.

Chúng tôi đến thăm một ngôi trường

và bắt đầu nói chuyện với bọn trẻ,

khi thấy cô bé này qua căn phòng,

có lẽ trạc tuổi với con gái tôi,

tôi đã đến và bắt chuyện với con bé.

Tôi hỏi nó câu hỏi

mà người lớn thường hỏi trẻ nhỏ như là:

"Môn học ưa thích của con là gì?"

hay "Lớn lên con muốn làm gì?"

Và đó là khi mặt con bé
trở nên trống rỗng,

nó nói rằng:

"Con không có tương lai.

Những ngày đi học của con qua rồi."

Cho rằng có một sự hiểu lầm,

tôi quay sang đồng nghiệp,

cô này xác nhận rằng

không còn kinh phí
cho lớp cấp 2

trong trại này.

Và tôi ước lúc đó

tôi có thể nói với con bé,

"Bọn cô sẽ xây trường cho con."

Và tôi cũng nghĩ, thật uổng phí.

Con bé nên là và con bé là

tương lai của Somalia.

Một cậu bé tên Jacob Atem

đã có một cơ hội khác biệt,
nhưng là sau khi

trải qua một thảm kịch kinh hoàng.

Cậu đã chứng kiến - đây là ở Sudan-

làng mình - cậu chỉ mới 7 tuổi -

bị thiêu rụi, và cậu vừa biết rằng

cha mẹ cậu

và cả nhà

đều bị giết vào ngày hôm đó.

Chỉ duy nhất đứa em họ còn sống sót,

và 2 đứa nhỏ đã đi bộ 7 tháng -

đây là cậu bé như Jacob -

bị rượt đuổi bởi thú hoang
và các băng đảng có vũ trang,

và cuối cùng, tụi nhỏ cũng
đến được trại tị nạn

nơi chúng được an toàn,

và cậu trải qua 7 năm tiếp theo

ở Kenya trong một trại tị nạn.

Nhưng cuộc sống cậu thay đổi

khi cậu có cơ hội định cư
ở Mỹ,

và tìm thấy tình yêu thương trong
gia đình cha mẹ nuôi

và cậu có thể đến trường,

và cậu muốn tôi chia sẻ với các bạn

khoảnh khắc tự hào này

khi cậu tốt nghiệp đại học.

(Vỗ tay)

Hôm trước, tôi nói chuyện với cậu
trên Skype

và cậu đang ở đại học mới ở Florida,

theo học tiến sĩ
về sức khỏe cộng đồng

và cậu nói với tôi đầy tự hào
về cách cậu gây quỹ

từ người dân Mỹ

để thành lập phòng khám sức khỏe
ở làng của mình,

quê nhà mình.

Vậy tôi muốn trở lại
câu chuyện của Hany.

Khi nói với cậu bé
tôi có cơ hội

nói chuyện với các bạn ở đây,
trên sân khấu của TED,

cậu bé cho phép tôi
đọc một bài thơ

mà cậu gởi cho tôi bằng email

Cậu viết:

"Tôi nhớ chính mình,

những người bạn của mình,

thời gian đọc tiểu thuyết,
hoặc làm thơ,

những con chim
và uống trà buổi sáng.

Phòng của tôi, sách của tôi,
chính tôi,

nhớ mọi thứ đã làm tôi cười.

Oh, oh, tôi có nhiều ước mơ

rằng sắp được thực hiện."

Vậy đây là quan điểm của tôi:

Không đầu tư cho người tị nạn

là bỏ lỡ một cơ hội lớn.

Nếu bỏ mặc họ,

và họ có nguy cơ
bị khai thác và lạm dụng,

và nếu để họ không được đào tạo kỹ năng,
không được giáo dục,

và trì hoãn tái lập

hòa bình và thịnh vượng của
đất nước họ,

tôi tin cách chúng ta đối xử
với người tha hương

tạo lập tương lai
của thế giới này.

Nạn nhân chiến tranh
nắm giữ chìa khóa

đi đến hòa bình lâu dài,

và đó là những người tị nạn,

những người có thể phá vỡ
vòng xoay bạo lực.

Hany là điểm mấu chốt.

Chúng ta muốn giúp cậu
đi học đại học

và trở thành kỹ sư,

nhưng quỹ của chúng ta được ưu tiên
cho những điều cơ bản trong cuộc sống:

lều, mền, và nệm, và đồ nấu ăn,

khẩu phần ăn, và 1 ít thuốc men.

Đại học là điều xa xỉ.

Nhưng để cậu mòn mỏi trong
cánh đồng lầy lội,

và cậu sẽ là thành viên

của một thế hệ đã mất.

Câu chuyện của Hany là một bi kịch,

nhưng không nhất thiết
phải kết thúc bằng bi kịch.

Xin cám ơn.

(Vỗ tay)