तुमच्यासाठी कुठले वास्तव तुम्ही निर्मित आहात?

तुम्ही जे पाहता ते वास्तव नसतं, ते असं काहीतरी असतं जे तुम्ही तुमच्या मनात निर्मीता. जेव्हा अनपेक्षित अशा जीवनातील परिस्थितीतून मूल्यवान अंतर्ज्ञान मिळालं तेव्हा आयझॅक लिडस्की हा सखोल विचार स्वतः शिकले. या अंतर्मुख करणाऱ्या, वैयक्तिक व्याख्यानातून ते आपल्याला कारणं, समज आणि भीती त्याग करण्याचं आणि स्वतःच्या वास्तवाचे निर्माते असण्याची उदात्त जबाबदारी स्वीकारण्याचे आवाहन करतात.

जेव्हा डोरोथी एक लहान मुलगी होती,

ती तिच्या गोल्डफिशनी भारून गेली होती.

तिच्या वडिलांनी तिला सांगितलं होतं कि
जोरजोरात शेपटी हलवून मासे पोहतात

पाण्यात पुढे जाण्यासाठी.

जराही न संकोचता छोटी डोरोथी म्हणाली,

"हो डॅडी, आणि मासे त्यांची
डोकी हलवून मागे येतात."

(हशा)

तिच्या मनात इतर सत्यांप्रमाणेच
हेही एक सत्य होतं.

मासे त्यांची डोकी हलवून मागे पोहतात.

तिचा त्यावर विश्वास होता.

आपली आयुष्यं अशा मागे पोहणाऱ्या
माशांनी भरलेली आहेत.

आपण समज करून घेतो आणि चुकीचे तर्क लावतो.

आपण पक्षपाताला थारा देतो.

आपण जाणतो कि आपण योग्य
आहोत आणि ते चूक आहेत.

सर्वांत वाईटाला आपण घाबरतो.

अशक्य अशा परिपूर्णतेच्या मागे आपण लागतो.

आपण स्वतःला आपल्या
शक्याशक्यतांबद्दल सांगतो.

आपल्या मनांत, मासे त्यांची डोकी
जोरजोरात हलवून मागे पोहतात

व आपण त्यांची दखलही घेत नाही.

मी आपल्याला माझ्या
पाच गोष्टी सांगणार आहे.

त्यातली एक सत्य नाही.

एक: मी हार्वर्ड विद्यापीठाचा १९ व्या
वर्षी गणितातील पदवीधर झालो.

दोन: सध्या मी ऑरलँडोमध्ये
बांधकामाची कंपनी चालवतो.

तीन: मी टीव्हीवरील एका
कार्यक्रमात काम केलं.

चार: एका दुर्मिळ जनुकीय
आजारात मी माझी दृष्टी गमावली.

पाच: अमेरिकन सर्वोच्च न्यायालयातील दोन
न्यायाधीशांसोबत मी कायदा लिपिक होतो.

कुठली गोष्ट सत्य नाही?

वस्तुतः त्या सर्व सत्य आहेत.

हो. त्या सर्व सत्य आहेत.

(टाळ्या)

याक्षणी, बरेचजणं खरंतर टीव्हीवरील
कार्यक्रमाचा विचार करतात.

(हशा)

हे मला अनुभवाने माहिती आहे.

तो कार्यक्रम होता NBCचा
"Saved by the Bell: The New Class."

आणि मी विजल वायजलची भूमिका केली,

जे त्यातील एक बेवकूफ पात्र होतं,

ज्यामुळे ती एक आव्हानात्मक भूमिका होती
माझ्यासारख्या

१३ वर्षाच्या मुलासाठी.

(हशा)

माझा अंधत्व, या चौथ्या क्रमांकाच्या
गोष्टीबाबत आपण अडखळलात का?

ते का बरं?

तथाकथित अपंगत्वाबद्दल आपली
काही गृहीतकं असतात.

एक अंध व्यक्ती म्हणून मी इतरांच्या
माझ्या क्षमतांच्या बाबतीतील

चुकीच्या गृहितकांना रोज सामोरं जातो.

तथापि, आज माझा मुद्दा हा माझ्या
अंधत्वाबद्दल नाही.

माझ्या दृष्टीबद्दल आहे.

डोळे सताड उघडे ठेवून जगण्याची शिकवण
मला अंध झाल्यामुळे मिळाली.

त्यामुळे मला मागे पोहणारे मासे दिसू लागले

जी आपल्या मनाची निर्मिती असते.

अंधपणामुळे त्यांच्यावर लक्ष केंद्रित होतं.

ते बघण्याची भावना कशी असते?

ती तत्पर आणि निष्क्रिय असते.

तुम्ही डोळे उघडता आणि जग दिसतं.

बघितल्यावर विश्वास बसतो. दृश्य हेच सत्य.

हो ना?

हो, मला तसंच वाटलं.

नंतर, वयवर्षे १२ ते २५ दरम्यान माझी
दृष्टिपटलं हळूहळू खराब झाली.

माझी दृष्टी एका अतीव विचित्र

जत्रेतील आरशांच्या व भ्रमांच्या
खोलीप्रमाणे झाली

ज्याला दुकानातील विक्रेता समजून
मी निःश्वास टाकला

तो खरंतर एक पुतळा होता.

हात धुण्यासाठी खाली वाकताना

मला अचानक दिसलं मी लघुशंकापात्राला
स्पर्श करत होतो बेसीनला नव्हे,

माझ्या बोटांना त्याचा
खरा आकार जाणवला

माझ्या मित्राने हातातील फोटोचे वर्णन केलं,

आणि मगच मला वर्णिलेली प्रतिमा दिसली.

माझ्या वास्तवात वस्तू दिसायच्या, रूप
बदलायच्या आणि अदृश्य व्हायच्या.

ते बघणं खूप अवघड आणि दमणूक करणारं होतं.

विखुरलेल्या, मध्यवस्थेतील प्रतिमा
मी एकत्र करायचो

संकेतांचं जाणीवपूर्वक विश्लेषण करायचो,

चुरा झालेल्या माझ्या कलायडोस्कोपमध्ये
तर्क शोधायचो

काहीच न दिसेपर्यंत.

मी शिकलो कि जे आपण पाहतो

ते वैश्विक सत्य नसतं.

ते वस्तुनिष्ठ वास्तव नाही.

जे आपल्याला दिसतं ते एकमेव,
वैयक्तिक, आभासी वास्तव असतं

आपल्या मेंदूने उत्कृष्टरीत्या तयार केलेलं.

सामान्य मज्जासंस्थाशास्त्राधारे मी
खुलासा करतो

तुमच्या मेंदूचा ३०% भाग हा दृश्यांवर
प्रक्रिया करणारा असतो.

तुलनेने तो स्पर्शासाठी जवळजवळ आठ टक्के

आणि दोन ते तीन टक्के श्रवणासाठी असतो

दर सेकंदाला तुमचे डोळे तुमच्या मेंदूकडे
माहितीचे

दोन अब्ज एवढे अंश पाठवू शकतात.

इतर शरीराकडून तुमच्या मेंदूकडे
फक्त एखादा अब्ज अधिक जातात.

म्हणजे घनफळाने दृष्टी हि तुमच्या
मेंदूच्या एक तृतीयांश आहे

आणि तुमच्या मेंदूचे जवळजवळ दोन
तृतीयांश प्रक्रिया स्रोत वापरते.

मग हे आश्चर्यकारक नाही

कि दृष्टीभ्रम हा इतका लक्षवेधक असतो.

पण त्याबाबतीत चूक करू नका:
दृष्टी हा एक भ्रम आहे.

इथे ते जास्त मनोरंजक बनतं.

दृश्यानुभवाच्या निर्मितीसाठी

तुमचा मेंदू संदर्भ घेतो तो तुमच्या
जगाच्या संकल्पनात्मक समजाचा,

इतर ज्ञानाचा, तुमच्या आठवणींचा, मतांचा,
भावनांचा, मनाच्या जाणिवांचा.

या सगळ्या गोष्टी आणि इतरही बरंच काही
तुमच्या मेंदूत जोडलेलं असतं दृष्टीशी.

या साखळ्या दोन्ही बाजूंनी काम करतात
आणि बहुदा नकळत ते होत राहतं.

म्हणजे उदाहरणार्थ,
जे तुम्ही

पाहता ते तुमच्या वाटण्यावर परिणाम करतं,

व तुम्हाला जसं वाटतं ते
तुम्ही जे पाहता ते बदलवू शकतं.

बहुसंख्य संशोधनं याचा प्रत्यय देतात.

जर तुम्हाला अंदाज बांधायला सांगितला

उदाहरणार्थ चलतचित्रातील माणसाच्या
चालण्याच्या वेगाचा

तर तुमचं उत्तर वेगळं असेल जर तुम्हाला
चित्ते वा कासवं मनात आणायला सांगितलं तर

टेकडीचा चढ जास्त वाटतो जर तुम्ही
नुकताच व्यायाम केला असेल,

आणि खुणेची जागा अधिक दूर भासते

जर पाठीवर जड बॅग असेल तर.

आपण एका मूलभूत विरोधाभासापर्यंत
पोचलो आहोत.

जे तुम्ही पाहता ती तुमची स्वतःची क्लिष्ट
मानसिक बांधणी असते,

पण तुम्ही ती निष्क्रियतेने अनुभवता

तुमच्या भोवतालच्या जगाच्या थेट
प्रातिनिधिक रूपात.

तुम्ही तुमचं एक वास्तव निर्मिता
व त्यावर विश्वास ठेवता.

मी माझ्या वास्तवावर ठेवला जोवर ते
भंगलं नाही.

माझ्या डोळ्यांतील बिघाडाने भ्रम दूर केला.

असं बघा कि, दृष्टी हा केवळ एक मार्ग आहे

आपल्या वास्तवाला आकार देण्याचा.

आपण आपले वास्तव इतर अनेक मार्गांनी
तयार करतो.

भीती हे एक उदाहरण घेऊ या.

तुमची भीती तुमच्या वास्तवाला विद्रुप करते.

भीतीच्या विद्रुप तर्कानुसार,
अनिश्चिततेपेक्षा काहीही चांगलं असतं.

काहीही करून भीती पोकळी भरते,

तुमच्या ज्ञात भीतीला सारून,

संदिग्धतेऐवजी सर्वात वाईट देऊ करून,

कारणाची जागा गृहीतकाला देऊन.

मानसशास्त्रज्ञांची त्यासाठी एक छान
संज्ञा आहे: भीषणता

(हशा)

बरोबर?

भीती अज्ञाताच्या जागी भीषणता आणते.

भीती हि आत्मसाक्षात्कारी आहे.

जेव्हा तुम्हाला आत्यंतिक गरज असते

स्वतःबाहेर डोकावण्याची व निष्पक्षपणाने
विचार करण्याची

खोलवर तुमच्या मनात भीती जागृत होते

तुमचा दृष्टिकोन संकुचित
व विद्रुप करत

तुमच्या निष्पक्ष विचारक्षमतेला फूट

पाडणाऱ्या भावनांच्या पुरात बुडवत.

जेव्हा कृती करण्याची एखादी
लक्षवेधक संधी तुमच्यासमोर येते

भीती तुम्हाला निष्क्रिय करून शांत करते,

भुरळ पाडून हतबलतेने तिची भाकितं
खरी ठरलेली पाहण्यास भाग पडते.

जेव्हा माझ्या अंधत्वाच्या आजाराचं
निदान झालं

मला माहिती होतं कि माझं आयुष्य
उद्ध्वस्त होणार.

अंधत्व माझ्या स्वातंत्र्याचा अंत होता.

तो माझ्या यशाचा शेवट होता.

अंधत्व म्हणजे मी एक निरस आयुष्य जगणार,

छोटं आणि दुःखी,

आणि बहुदा एकाकी.

मला माहिती होतं.
हे माझ्या

भीतीने कल्पिलेलं होतं, पण त्यावर
मी विश्वास ठेवला.

ते मिथ्या होतं, पण ते माझं वास्तव होतं,

छोट्या डोरोथीच्या मनातल्या त्या
मागे पोहणाऱ्या माशांसारखं. जर

माझ्या भीतीच्या वास्तवाला मी
धैर्याने तोंड दिलं नसतं

तर मी तेच जगलो असतो.

मला त्याची खात्री आहे.

मग तुम्ही तुमचं आयुष्य डोळे सताड
उघडे ठेऊन कसं जगता?

ती एक शिकण्यासारखी विद्या आहे

ती शिकवता येते. तिचा सराव करता येतो.

मी थोडक्यात सांगतो.

स्वतःला जबाबदार ठरवा

प्रत्येक क्षणासाठी, प्रत्येक विचारासाठी,

प्रत्येक तपशीलासाठी.

तुमच्या भीतीच्या पलीकडे पाहा.

तुमची गृहीतकं ओळखा.

तुमच्या अंतर्शक्तीचा वापर करा.

तुमच्यातल्या समीक्षकाला गप्प करा.

नशीब आणि यशाच्या तुमच्या चुकीच्या
कल्पना दुरुस्त करा.

तुमची बलस्थानं आणि तुमच्यातील दोष
स्वीकारा आणि दोहोंतला फरक समजून घ्या.

तुमची मनं खुली करा

तुमच्या उदार वरदानांसाठी.

तुमची भीती, तुमचे समीक्षक,

तुमचे नायक, तुमचे खलनायक --

ते निमीत्त आहेत,

युक्तीवाद, सुलभ मार्ग,

समर्थन, तुमच्या शरणागतीचे.

त्या कल्पना आहेत ज्या तुम्हाला
वास्तव वाटतात.

त्यांच्या आरपार बघा.

त्यांना सरू द्या.

तुम्ही तुमच्या वास्तवाचे निर्माते आहात.

त्या सक्षमीकरणासोबत संपूर्ण जबाबदारी येते.

मी भयाच्या बोगद्यातून बाहेर पडून अलिखीत
आणि अस्पष्ट प्रदेशाची निवड केली.

मी तिथे एक सुखी आयुष्य उभारायची निवड केली.

एकाकीपणापासून दूर,

मी माझं सुंदर आयुष्य डोरोथीसोबत, माझी

सुंदर पत्नी, व्यतीत करतो,

आमच्या तिळ्यांसोबत, ज्यांना आम्ही
ट्रिप्सकीज

म्हणतो, आणि आमच्या कुटुंबातील नवीन सदस्य,

गोंडस क्लेमेंटायीनसोबत जगतो.

तुम्हाला कशाचे भय आहे?

तुम्ही स्वतःशी काय खोटं बोलता?

तुम्ही तुमचं सत्य कसं सुशोभित करता
आणि कल्पना कशा लिहिता?

तुम्ही स्वतःसाठी कुठले वास्तव
निर्माण करता आहात?

तुमच्या कारकिर्दीत आणि वैयक्तिक आयुष्यात,
तुमच्या नात्यांमध्ये

आणि तुमच्या हृदयात आणि आत्म्यात,

तुमचे मागे पोहणारे मासे तुमचं खूप
नुकसान करतात.

त्यांच्यामुळे चुकलेल्या संधी
आणि अचेतन सामर्थ्याची किंमत मोजावी लागते

आणि त्यांच्यामुळे असुरक्षितता आणि
अविश्वास वाढतो

जिथे तुम्हाला परिपूर्णता आणि
सांधा हवा असतो.

त्यांना शोधून काढण्याची मी
आपणांस विनंती करतो.

हेलन केलर म्हणाल्या होत्या कि अंधत्वाहून
अधिक वाईट केवळ एकच गोष्ट आहे

ती म्हणजे दिव्यदृष्टीविना दृष्टी.

माझ्यासाठी अंध होणं हा एक
महान आशीर्वाद होता,

कारण अंधत्वाने मला दिव्यदृष्टी दिली.

मी आशा करतो
मी जे पाहतो ते तुम्ही बघू शकता

धन्यवाद

(टाळ्या)

ब्रुनो गियुसानी: आयझॅक, आपण
व्यासपीठावरून उतरायच्या आधी एक प्रश्न.

या श्रोतृवर्गात उद्योजक, कार्यकर्ते,
प्रवर्तक आहेत.

फ्लोरिडातील एका कंपनीचे आपण
मुख्य कार्यकारी अधिकारी आहात,

आणि बहुतेकजणांना हे कुतूहल आहे,
एक अंध

मुख्य कार्यकारी अधिकारी
म्हणून कसं वाटतं?

कुठल्या प्रकारची विशिष्ट आव्हानं आपल्याला
आहेत आणि त्यांवर आपण कशी मत करता?

आयझॅक लिडस्की: सर्वांत मोठं आव्हानच
माझं वरदान ठरलं.

मला लोकांकडून दृश्य प्रतिसाद मिळत नाही.

(हशा)

ब्रुगी: तिथे तो आवाज काय असतो? आलि: हो.

म्हणजे उदाहरणार्थ, माझ्या
अधिकाऱ्यांच्या सभांमध्ये,

मला चेहऱ्यावरील हावभाव किंवा
हातवारे दिसत नाहीत.

मी बहुतांशी शाब्दिक अभिप्राय
घ्यायला शिकलो आहे.

मी लोकांना त्यांचे विचार सांगायला
भाग पाडतो.

आणि अशा प्रकारे,

मी म्हणल्याप्रमाणे, माझ्या स्वतःसाठी आणि
माझ्या कंपनीसाठी ते एक वरदान ठरलं आहे,

कारण आम्ही एका सखोल पातळीवर संवाद साधतो,

आम्ही अस्पष्टता टाळतो,

आणि सर्वात महत्वाचं म्हणजे, माझ्या संघाला
माहिती आहे कि त्यांचे विचार दखलपात्र आहेत.

ब्रुगी:आयझॅक, TED मधे आल्याबद्दल आभारी
आहे.आलि:धन्यवाद ब्रुनो

(टाळ्या)