İyi bir gece uykusu çekmek için bir neden daha
-
0:01 - 0:02Uyku.
-
0:02 - 0:05Hayatımızın üçte birini
bununla harcıyoruz. -
0:05 - 0:09Peki bunun ne demek olduğunu
gerçekten anlayan var mı? -
0:09 - 0:11İki bin yıl önce, Galen,
-
0:11 - 0:13kendisi eski çağda yaşamış
en önemli -
0:13 - 0:14tıbbi araştırmacılardan
birisidir, -
0:14 - 0:16uyanık haldeyken
-
0:16 - 0:20beynimizin hareket gücünün, özsuyunun,
-
0:20 - 0:22vücudumuzun diğer
bölümlerine doğru iletildiğini, -
0:22 - 0:26onlara hayat verdiğini, ancak
beyni kuruttuğunu ileri sürdü, -
0:26 - 0:28ve uyuduğumuz zaman
-
0:28 - 0:30bedenin kalanını dolduran nemin
-
0:30 - 0:32geri geldiğini,
-
0:32 - 0:34beyni sulandırdığını
-
0:34 - 0:36ve zihni tazelediğini düşündü.
-
0:36 - 0:39Günümüzde bu bize tamamiyle saçma geliyor,
-
0:39 - 0:41ancak Galen uyku hakkında
-
0:41 - 0:43her gün yaptığımız bir şeyi
-
0:43 - 0:45basitçe açıklamaya çalışıyordu.
-
0:45 - 0:47Hepimiz kendi deneyimlerimize
dayanarak biliyoruz ki, -
0:47 - 0:50uyuduğumuz zaman zihnimiz temizlenir
-
0:50 - 0:51ve uyumadığımız zaman ise
-
0:51 - 0:54zihnimiz bulanık kalır.
-
0:54 - 0:57Şu anda uyku ile ilgili, Galen döneminden
-
0:57 - 0:59çok daha fazlasını bilmemize rağmen
-
0:59 - 1:01tüm yaptığımız faaliyetler
içerisinde neden sadece uykunun -
1:01 - 1:04zihin için bu derece muhteşem
güçlendirici bir özelliğe -
1:04 - 1:07sahip olduğunu anlamadık.
-
1:07 - 1:08Bu nedenle bugün size
-
1:08 - 1:10bu soruya ışık tutabilecek
-
1:10 - 1:12son araştırmalardan bahsetmek istiyorum.
-
1:12 - 1:16Uykunun beynin bazı temel ihtiyaçlarını
-
1:16 - 1:18karşılayabileceği türden
-
1:18 - 1:21kolay etkili bir yol,
-
1:21 - 1:22beynin tüm taleplerini yerine getiren
-
1:22 - 1:25ve onu kıl payıyla da olsa
-
1:25 - 1:30diğer tüm organlardan
ayrılmasını sağlayan eşsiz bir yöntemdir. -
1:30 - 1:33Yani gözlemlediğimiz kadarıyla
tüm bu biyolojik süreç, -
1:33 - 1:36bir problemler dizisi
ve de bu problemlerin -
1:36 - 1:38çözümleri olarak düşünülebilir,
-
1:38 - 1:41ve her organın
halletmesi gereken ilk sorun -
1:41 - 1:44tüm vücut hücrelerini çalıştırmak için
gerekli olan -
1:44 - 1:46besin takviyesinin sürekli
bir şekilde sağlanmasıdır. -
1:46 - 1:48Özellikle bu süreç beyin için
daha önemlidir; -
1:48 - 1:50beyindeki aşırı elektriksel
faaliyet sonucu -
1:50 - 1:53vücudun tüm enerji kaynağının
dörtte biri kullanılır. -
1:53 - 1:55Beynin, vücut kütlesinin
-
1:55 - 1:58sadece yüzde ikisine
tekabül etmesine rağmen. -
1:58 - 2:00Bu nedenle dolaşım sistemi
-
2:00 - 2:02vücudun her bir köşesine oksijen ve besin
-
2:02 - 2:05aktarımını sağlamak için kan damarları yardımıyla
-
2:05 - 2:08besin dolaşımı problemini çözmektedir.
-
2:08 - 2:11Bu olayı bu videoda
bizzat görebilirsiniz. -
2:11 - 2:13Burada, canlı bir
-
2:13 - 2:16farenin beynindeki kan
damarlarını görüntülüyoruz. -
2:16 - 2:18Kan damarları tüm
beyin hacmini dolduran -
2:18 - 2:20karmaşık bir ağ oluşturur.
-
2:20 - 2:22Bu ağlar beynin yüzeyinde başlar,
-
2:22 - 2:25ve sonra beyin dokusunun
derinliklerine inerler -
2:25 - 2:28ve de iyice yayılarak, besin ve oksijeni
-
2:28 - 2:33beyindeki her hücreye ulaştırırlar.
-
2:33 - 2:36Ayrıca, nasıl ki her bir hücre faaliyete
geçmek için -
2:36 - 2:38besine ihtiyaç duymaktadırlar,
-
2:38 - 2:41aynı zamanda bu hücreler yan ürün olarak
atık üretmektedirler -
2:41 - 2:43ve bu atığın dışarı atılması
-
2:43 - 2:45her organın çözmesi gereken
-
2:45 - 2:48ikinci temel problemdir.
-
2:48 - 2:50Bu diyagram, bu ihtiyacı karşılamak
üzere zaman içinde gelişen, -
2:50 - 2:53vücudun lenf sistemini gösterir.
-
2:53 - 2:56Bu vücudun her yanına uzanan
-
2:56 - 2:58ikinci bir damar ağıdır.
-
2:58 - 3:00Proteinleri ve diğer atıkları
-
3:00 - 3:02hücreler arasındaki boşluklardan alır,
-
3:02 - 3:04onları toplar ve imha edilmek üzere
-
3:04 - 3:07onları kana gönderir.
-
3:07 - 3:08Fakat bu diyagrama çok yakın bakarsanız,
-
3:08 - 3:10pek de mantıklı olmayan
-
3:10 - 3:12bir şey göreceksiniz.
-
3:12 - 3:15Eğer bu adamın kafasına yaklaşacak olursak,
-
3:15 - 3:17orada göreceklerinizden birisi de
-
3:17 - 3:21beyinde hiç lenf damarının olmadığıdır.
-
3:21 - 3:24Ama bu hiç mantıklı değil, değil mi?
-
3:24 - 3:28Yani beyin, aşırı derecede aktif
bir organ olması nedeniyle -
3:28 - 3:30etkili bir şekilde temizlenmesi gereken
-
3:30 - 3:33büyük miktarda atık üretir.
-
3:33 - 3:36Ve lenf damarlarının olmaması
-
3:36 - 3:37vücudun geri kalanının atıkları
temizlerken -
3:37 - 3:39kullandığı yöntemin, beyinde
-
3:39 - 3:42işe yaramayacağı anlamına geliyor.
-
3:42 - 3:45Peki o zaman, beyin atık temizleme
-
3:45 - 3:46problemini nasıl çözüyor?
-
3:46 - 3:50Görünüşte sıradan olan bu soru,
-
3:50 - 3:53ekibimizin ilk işe koyulduğu nokta
olmuştur, -
3:53 - 3:55Sinirler ve kan damarları arasından
-
3:55 - 3:58beynin derinlerine indikçe,
-
3:58 - 4:01bulduğumuz şey
-
4:01 - 4:03beynin bu atık temizleme problemine
-
4:03 - 4:05bulduğu çözüm oldu.
-
4:05 - 4:07Bu gerçekten umulmadık bir şeydi.
-
4:07 - 4:10Dahiyane idi,
-
4:10 - 4:13fakat çok da güzeldi.
-
4:13 - 4:15Ne bulduğumuzu size anlatayım.
-
4:15 - 4:17Beynin içerisinde
beyin omurilik sıvısı diye bilinen -
4:17 - 4:21temiz, berrak bir sıvıdan
oluşan geniş bir havuz var. -
4:21 - 4:22Biz buna BOS diyoruz.
-
4:22 - 4:26BOS beyni çevreleyen boşluğu doldurur
-
4:26 - 4:28ve beynin içindeki atıklar
-
4:28 - 4:30BOS'a doğru ilerler,
-
4:30 - 4:33BOS diye adlandırılan bu sıvı da
atıklarla birlikte kana karışır. -
4:33 - 4:34Bu yöntem, lenf sistemine
-
4:34 - 4:37oldukça benziyor, değil mi?
-
4:37 - 4:40Fakat ilginç olan, beynin içinden gelen
-
4:40 - 4:41sıvı ve atıklar,
-
4:41 - 4:44gelişigüzel bir şekilde BOS'a doğru
-
4:44 - 4:46yol almamaktadır.
-
4:46 - 4:50Onun yerine, bu süreci düzenleyen
ve kolaylaştıran -
4:50 - 4:54özelleşmiş bir tesisat ağı bulunuyor.
-
4:54 - 4:56Bunu videolarda görebilirsiniz.
-
4:56 - 4:59Burada, canlı bir farenin beynini
-
4:59 - 5:00görüntülüyoruz.
-
5:00 - 5:02Solunuzdaki kare
-
5:02 - 5:04beynin yüzeyinde olanları gösteriyor.
-
5:04 - 5:06Ve sağınızdaki kare ise
-
5:06 - 5:08beyin yüzeyinin altındaki dokularda
-
5:08 - 5:10neler olduğunu gösteriyor.
-
5:10 - 5:12Kan damarlarını kırmızı ile işaretledik
-
5:12 - 5:14ve beyni çevreleyen BOSu ise
-
5:14 - 5:16yeşil renkte.
-
5:16 - 5:18Şimdi, bizi şaşırtan şey ise
-
5:18 - 5:21beynin dışındaki sıvının
-
5:21 - 5:24dışarıda kalmaması idi.
-
5:24 - 5:27Bunun yerine, BOS
-
5:27 - 5:29kan damarlarının
dış yüzeyleri aracılığıyla -
5:29 - 5:32beynin içine geri pompalandı,
-
5:32 - 5:34ayrıca bu damarların dış yüzeyleri vasıtasıyla
-
5:34 - 5:36beyne geri pompalanırken,
-
5:36 - 5:39aslında beyin hücreleri arasındaki
-
5:39 - 5:41boşluklardan gelen atıkların
-
5:41 - 5:44temizlenmesine yardımcı oluyordu.
-
5:44 - 5:46Eğer düşünecek olursak,
-
5:46 - 5:50kan damarlarının dış yüzeylerinin
bu şekilde kullanılması -
5:50 - 5:52gerçekten çok akıllıca
tasarlanmış bir yöntemdir, -
5:52 - 5:55çünkü beyin sert bir kafatası ile
-
5:55 - 5:57kuşatılmıştır
-
5:57 - 5:59ve hücrelerle doludur.
-
5:59 - 6:02Yani, içinde lenf sistemi gibi
-
6:02 - 6:05ikinci bir damar kümesi için
ekstra bir boşluk yoktur. -
6:05 - 6:06Buna rağmen, kan damarları
-
6:06 - 6:08beyin yüzeyinden aşağıya doğru
-
6:08 - 6:11inip beynin her bir hücresine uzanmaktadır.
-
6:11 - 6:12Bu da demektir ki sıvı
-
6:12 - 6:15bu damarların dış yüzeyleri
boyunca yol alırken -
6:15 - 6:19beynin tamamına
kolayca erişebilir. -
6:19 - 6:21Yani bir grup damar ağını,
-
6:21 - 6:25kan damarlarını, ikinci bir
damar ağının, lenf sisteminin, -
6:25 - 6:28yerini alarak ona ihtiyaç
duymayacak şekilde -
6:28 - 6:31amaca uygun
hale getirmesi -
6:31 - 6:34çok akıllıca bir yol.
-
6:34 - 6:36Ve hayret verici olan şeyse,
-
6:36 - 6:38bu gibi bir yöntemle
-
6:38 - 6:41hücreleri arasındaki atıkları temizleyen
başka hiçbir organ yok. -
6:41 - 6:46Bu tamamen beyne has bir yöntemdir.
-
6:46 - 6:49Fakat bunlar arasında bulduğumuz
-
6:49 - 6:51en şaşırtıcı şey,
-
6:51 - 6:53az önce de size anlattığım gibi
-
6:53 - 6:56tüm bu sıvının beyne pompalanmasının
-
6:56 - 7:01sadece uyuyan beyinde gerçekleşmesidir.
-
7:01 - 7:02İşte, soldaki video
-
7:02 - 7:04uyanık bir farenin beyninde
-
7:04 - 7:08ne kadar BOS'un hareket ettiğini gösteriyor.
-
7:08 - 7:10Neredeyse hiç.
-
7:10 - 7:11Lakin aynı hayvanda,
-
7:11 - 7:15uyuması için biraz daha
beklediğimizde -
7:15 - 7:17gördüğümüz şey BOS'un
-
7:17 - 7:20beyne hücum etmesidir.
-
7:20 - 7:22Ve aynı zamanda
-
7:22 - 7:25beyin uykuya daldığında
-
7:25 - 7:27beyin hücrelerinin ufaldığını,
-
7:27 - 7:29aralarındaki boşlukların açılarak
-
7:29 - 7:31sıvının akmasını ve atıkların
-
7:31 - 7:34temizlenmesini sağladığını keşfettik.
-
7:34 - 7:37Yani görünüşe göre Galen aslında
-
7:37 - 7:39uyku halindeyken beyne
-
7:39 - 7:42sıvının hücum ettiğini yazarken
-
7:42 - 7:43doğru bir iz üzerindeymiş.
-
7:43 - 7:47Kendi araştırmamız
- ki bu 2.000 yıl sonrasıdır - -
7:47 - 7:49şunun olduğunu öne sürüyor;
-
7:49 - 7:51beynimiz uyanık
-
7:51 - 7:53ve en meşgul halindeyken
-
7:53 - 7:55hücreleri arasındaki
-
7:55 - 7:58atıkları temizlemeyi erteler.
-
7:58 - 8:00Sonra uyuduğunda
-
8:00 - 8:03ve o kadar meşgul olmadığında
-
8:03 - 8:05hücreleri arasındaki boşluklarda
-
8:05 - 8:07gün boyunca biriken
-
8:07 - 8:08atıkları temizlemek için
-
8:08 - 8:11bir çeşit temizleme moduna geçer.
-
8:11 - 8:13Bu aslında biraz siz veya ben gibi.
-
8:13 - 8:16Haftaiçi zamanımız olmadığında
-
8:16 - 8:18ufak tefek ev işlerini savsaklarız
-
8:18 - 8:21ve sonra hafta sonu gelince
yapmamız gereken -
8:21 - 8:24tüm temizlik işleri ile
boğuşmak zorunda kalırız. -
8:24 - 8:27Atık temizlemesi hakkında çok konuştum
-
8:27 - 8:28ama sağlıklı kalmak için
-
8:28 - 8:30uyku boyunca beyinden
-
8:30 - 8:32temizlenmesi gereken atık çeşitleri
-
8:32 - 8:35konusunda çok ayrıntı vermedim.
-
8:35 - 8:36Son çalışmaların daha
çok odaklandığı atık ürün -
8:36 - 8:39beyinde sürekli üretilen
-
8:39 - 8:42bir protein olan amyloid-beta.
-
8:42 - 8:44Şu anda beynim amyloid-beta üretiyor,
-
8:44 - 8:46sizinki de öyle.
-
8:46 - 8:48Fakat Alzheimer hastalarında
-
8:48 - 8:51amyloid-beta birikir ve beyin hücreleri
-
8:51 - 8:53arasındaki boşluklarda kümeleşir,
-
8:53 - 8:56ve normalde olması beklenen
temizlenme işlemi gerçekleşmez. -
8:56 - 8:58İşte bu amyloid-beta birikiminin,
-
8:58 - 9:00bu korkunç hastalığın gelişmesindeki
-
9:00 - 9:03önemli nedenlerden
biri olduğu düşünülüyor. -
9:03 - 9:06Bu yüzden uyku ve uyanıklık sırasında
-
9:06 - 9:08amyloid-beta'nın ne kadar hızlı
-
9:08 - 9:09temizlendiğini karşılaştırdık.
-
9:09 - 9:11Ve sonuç olarak
-
9:11 - 9:13amyloid-beta'nın uyku sırasında
-
9:13 - 9:18çok daha hızlı temizlendiğini bulduk.
-
9:18 - 9:19Yani, o zaman uyku,
-
9:19 - 9:21atık temizleme problemine dair
-
9:21 - 9:23beynin kullandığı bir çözüm ise,
-
9:23 - 9:26o zaman bu, bizim amyloid-beta, uyku
-
9:26 - 9:28ve Alzheimer arasındaki ilişki hakkındaki
-
9:28 - 9:31düşüncelerimizi önemli
ölçüde değiştirecektir. -
9:31 - 9:33Son yapılan klinik çalışmalar,
-
9:33 - 9:35Alzheimer hastalığına henüz
-
9:35 - 9:38yakalanmamış olan hastalar arasında
-
9:38 - 9:41kötüye giden uyku kalitesi
ve uyku süresinin -
9:41 - 9:43beyinde çok miktarda amyloid-beta
-
9:43 - 9:46birikmesiyle ilişkili olduğunu gösteriyor.
-
9:46 - 9:48Fakat bu çalışmalar,
-
9:48 - 9:50uyku yetersizliğinin veya
kalitesiz uykunun, -
9:50 - 9:52Alzheimer hastalığına
-
9:52 - 9:54neden olduğunu kanıtlamasa da,
-
9:54 - 9:57beynin amyloid-beta gibi
-
9:57 - 9:59atıklardan arınıp
-
9:59 - 10:02hanesini temiz tutmayı
başaramaması durumu, -
10:02 - 10:03Alzheimer gibi sorunların
oluşumuna -
10:03 - 10:07yol açabileceğini göstermektedirler.
-
10:07 - 10:09Öyleyse bu araştırmanın bizlere
söylemek istediği, -
10:09 - 10:11uyku hakkında
-
10:11 - 10:13hepinizin bildiği
-
10:13 - 10:15ve Galen'in de anladığı bir şey,
-
10:15 - 10:18uykunun zihni tazelediği ve temizlediği,
-
10:18 - 10:20ve bu düşüncenin uykunun
gerçekte ne olduğunun -
10:20 - 10:22önemli bir parçasını
teşkil etmesi mümkündür. -
10:22 - 10:24Siz ve ben, uyuruz,
-
10:24 - 10:26her gece,
-
10:26 - 10:29ama beyinlerimiz hiç dinlenmez.
-
10:29 - 10:30Vücudumuz sabitken
-
10:30 - 10:33ve zihnimiz rüyada bir yerlerde geziniyorken,
-
10:33 - 10:35beynin zarif mekanizması
-
10:35 - 10:37yoğun bir şekilde çalışarak
-
10:37 - 10:39bu inanılmaz derecedeki karmaşık makineyi
-
10:39 - 10:42temizliyor ve bakımını yapıyor.
-
10:42 - 10:43Ev işlerimiz gibi,
-
10:43 - 10:46kirli ve nankör bir iş,
-
10:46 - 10:48ama çok da önemli.
-
10:48 - 10:51Evinizde, mutfağınızı bir aylığına
temizlemeyi -
10:51 - 10:52bırakırsanız
-
10:52 - 10:55eviniz hızlı bir şekilde, tamamiyle
-
10:55 - 10:57yaşanmaz bir hale gelecektir.
-
10:57 - 10:59Fakat beyinde, geç kalmanın sonuçları
-
10:59 - 11:02kirli tezgahların vereceği utançtan
-
11:02 - 11:04çok daha büyük olabilir.
-
11:04 - 11:07Çünkü konu beynin temizlenmesi olunca,
-
11:07 - 11:09zihnin ve bedenin
-
11:09 - 11:12işlevi ve sağlığı söz konusu.
-
11:12 - 11:14Ki bu yüzden, bugün beynin
-
11:14 - 11:19bu çok temel olan
temizlik fonksiyonlarını anlamak -
11:19 - 11:22yarının zihinsel hastalıklarının
önlenmesinde -
11:22 - 11:25ve tedavisinde çok kritik olabilir.
-
11:25 - 11:27Teşekkür ederim.
-
11:27 - 11:29(Alkış)
- Title:
- İyi bir gece uykusu çekmek için bir neden daha
- Speaker:
- Jeff Iliff
- Description:
-
Beyin vücuttaki enerji kaynağının dörtte birini kullanır, lakin bu vücut kütlesinin yüzde ikisine tekabül eder. Peki bu eşsiz organ hayati besinleri nasıl alır, belki de daha da önemlisi, bunlardan nasıl kurtulur? Yapılan yeni araştırmalar bunun uyku ile alakalı olduğunu söylüyor.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 11:41
Meric Aydonat approved Turkish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Retired user accepted Turkish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Retired user edited Turkish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Retired user edited Turkish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Retired user edited Turkish subtitles for One more reason to get a good night's sleep |