Tưởng email của bạn là sự riêng tư? Hãy nghĩ lại

Gởi thông tin trong email như gởi một bưu thiếp, nhà khoa học Andy Yen nói vậy trong buổi nói chuyện khơi ngợi nhiều suy nghĩ này. Bất kỳ ai cũng có thể đọc được. Mã hóa, công nghệ bảo vệ sự riêng tư của trao đổi email, có ở đó. Cho tới nay nó vẫn còn khó khăn để cài đặt và rắc rối để sử dụng. Trình bày một bản thảo của một chương trình email anh cùng với các đồng nghiệp thiết kế ở CERN, Yen quả quyết rằng mã hóa có thể dễ dàng đến mức trở thành một chọn lựa mặc định, cho phép sự riêng tư email thật sự cho tất cả chúng ta.

Cách đây hai mươi lăm năm, các
nhà khoa học ở CERN tạo ra World Wide Web.

Đến nay, internet thay đổi
cách chúng ta giao thiệp,

cách chúng ta giao dịch và
thậm chí cách chúng ta sống.

Bằng nhiều cách,

những ý tưởng đã sản sinh ra Google,
Facebook, Twitter, và nhiều cái khác

thật sự thay đổi cuộc sống chúng ta,

điều đó mang cho chúng ta nhiều thuận lợi
với một xã hội kết nối nhiều hơn.

Tuy nhiên, cũng có nhiều nhược điểm
trong vấn đề này.

Ngày nay, một người bình thường
có một lượng kinh ngạc

thông tin cá nhân trên mạng,

và ta lại bỏ thêm vào đó
mỗi một lần chúng ta tải lên Facebook,

mỗi lần chúng ta tìm kiếm trên Google

và mỗi lần chúng ta gửi email.

Nhiều người nghĩ rằng:

ừm, một email, chẳng có gì to tát,
phải không?

Nhưng nếu là một năm email,

hay có lẽ thậm chí cả đời email,

gom lại, thì điều này nói lên nhiều thứ.

Nó nói lên nơi bạn sống, người bạn gặp,

và thậm chí nó cho biết
điều bạn đang nghĩ đến.

Điều lo lắng hơn là dữ liệu
của chúng ta tồn tại mãi mãi,

vì vậy dữ liệu về bạn có thể
và sẽ sống lâu hơn bạn.

Việc đang diễn ra là phần lớn chúng ta
không kiểm soát được dữ liệu của ta

cũng như điều riêng tư của chúng ta.

Bởi vậy năm nay,
khi mà mạng được 25 năm,

chúng ta cần dừng lại một chút

và nghĩ về những hệ quả của nó.

Chúng ta phải thật sự suy nghĩ.

Chúng ta mất sự riêng tư, vâng, nhưng

ta cũng mất chính ý niệm về sự riêng tư.

Nếu bạn nghĩ về nó,

hầu hết chúng ta ở đây hôm nay đều nhớ
cuộc sống ra sao trước khi có internet,

nhưng ngày nay, có một thế hệ mới

được dạy từ lúc còn rất nhỏ là
nên chia sẻ mọi thứ trên mạng,

và đây là thế hệ sẽ không nhớ
khi nào dữ liệu là sự riêng tư.

Chúng ta cứ tiếp tục đi con đường này,
20 năm nữa,

chữ "riêng tư" sẽ có một nghĩa
hoàn toàn khác

so với những gì mà bạn và tôi biết.

Vì vậy đến lúc chúng ta ngừng lại chút
và suy nghĩ,

là liệu chúng ta có thể làm gì không?

Và tôi tin là có.

Hãy cùng nhìn vào một trong những
cách trao đổi được dùng nhiều nhất

trong thế giới ngày nay: email.

Trước khi sáng tạo ra email,
chúng ta trao đổi chủ yếu bằng thư từ,

và quá trình này khá đơn giản.

Đầu tiên bạn bắt đầu viết
phần nội dụng của bạn trên một tờ giấy,

rồi bạn bỏ nó vào trong
một bao thư dán kín,

và rồi, bạn sẽ gửi nó đi

sau khi bạn dán tem và ghi địa chỉ lên.

Nhưng không may, ngày nay,

khi ta gửi một email,
không như gửi một lá thư.

Cái chúng ta gửi,
thật sự là một bưu thiếp,

và khi là một bưu thiếp
cũng có nghĩa là mọi người có thể thấy nó

ngay lúc nó rời khỏi máy tính của bạn
đến lúc nó đến tay người nhận

nội dụng có thể bị đọc hết.

Vì vậy, hướng giải quyết cho việc này
đã được biết lúc trước

và cũng có nhiều cố gắng để thực hiện.

Hướng giải quyết cơ bản nhất là mã hóa

và ý tưởng thì khá đơn giản.

Đầu tiên, bạn mã hóa đường truyền

giữa máy tính của bạn và máy email chủ.

Rồi, bạn cũng mã hóa dữ liệu khi nó lưu
trong chính máy chủ.

Nhưng có một vấn đề,

đó là những máy email chủ
cũng giữ chìa khóa mã hoá,

vì vậy bạn có một cái ổ khóa rất lớn với
cái chìa khóa nằm kế bên

Nhưng không chỉ thế, bất cứ chính phủ nào
theo luật có quyền yêu cầu

và lấy chìa khóa dữ liệu của bạn,

và chuyện này bạn không được biết.

Vì vậy cách chúng ta sửa vấn đề
khá là dễ dàng, theo nguyên tắc:

Bạn đưa mọi người chính chìa khóa của họ,

và rồi bạn đảm bảo rằng máy chủ
không có chìa khóa đó.

Có vẻ đơn giản phải không?

Vì vậy câu hỏi được đặt ra là,
tại sao chuyện này chưa được làm?

Vâng, nếu chúng ta thật sự nghĩ về nó,

chúng ta thấy rằng các kiểu
kinh doanh internet ngày nay

thật sự không tương thích với sự riêng tư.

chỉ nhìn vào những tên tuổi lớn
trong ngành mạng,

bạn thấy rằng quảng cáo
đóng vai trò to lớn.

Thật ra, chỉ trong năm nay thôi,
quảng cáo là 137 tỉ đô,

và để tối ưu hóa quảng cáo
để chúng ta xem,

những công ty phải biết
mọi thứ về chúng ta.

Họ cần biết chúng ta ở đâu,

mấy tuổi, thích gì, và không thích gì,

và bất cứ thứ gì khác
họ có thế nhúng tay vào.

Và nếu bạn nghĩ về nó,

cách tốt nhất để lấy thông tin này
là tấn công sự riêng tư của chúng ta.

Vì vậy các công ty này sẽ không
cho chúng ta sự riêng tư.

Nếu muốn có sự riêng tư trên mạng,

điều chúng ta phải làm là
chúng ta thoát khỏi mạng và tự giữ lấy.

Trong nhiều năm, khi nói đến email,

giải pháp duy nhất được biết là PGP,

khá phức tạp và chỉ có những người
am tường kỹ thuật mới vào được

Đây là một sơ đồ chỉ dẫn một cách cơ bản

quá trình mã hóa và giải mã thông điệp.

Không cần nói cũng biết đây không phải
giải pháp cho tất cả mọi người

và đây thật sự cũng là một phần vấn đề,

bởi vì nếu bạn nghĩ về giao tiếp,

theo định nghĩa, nó phải liên quan đến
viêc có người nào đó nói chuyện với bạn.

Vì vậy trong khi PGP làm tốt việc
nó được thiết kế để làm,

thì với người
không thể hiểu cách sử dụng nó,

sự trao đổi riêng tư
không tồn tại.

Và đây là một vấn đề mà
chúng ta cần giải quyết.

Nếu chúng ta muốn sự riêng tư trên mạng,

cách duy nhất có thể thành công là
có cả thế giới cùng tham gia,

và điều này chỉ có thể nếu chúng ta
gỡ bỏ rào cản để thâm nhập.

Tôi nghĩ đây chính là thử thách then chốt
nằm trong cộng đồng kỹ thuật.

Điều chúng ta phải làm là
cố gắng đạt được sự riêng tư.

Vì vậy hè năm ngoái, khi
câu chuyện của Edward Snowden xuất hiện

đồng nghiệp và tôi quyết định xem
chúng tôi có làm được điều này.

Lúc đó chúng tôi đang làm việc tại
Tổ Chức Châu Âu về nghiên cứu Hạt Nhân

tại máy gia tốc lớn nhất thế giới,
mà bắn các hạt proton vào nhau.

Chúng tôi là những nhà khoa học,
vì vậy chúng tôi dùng sự sáng tạo khoa học

và ra lò một cái tên rất
sáng tạo cho dự án của chúng tôi:

ProtonMail. (Cười)

Ngày nay nhiều người khởi tạo
ở gara xe

hoặc ở tầng hầm

Chúng tôi khác một chút.

Chúng tôi bắt đầu từ quán cà phê CERN,

thật sự rất tuyệt, bởi vì, nhìn nè

bạn có tất cả thức ăn và nước uống
mà bạn muốn.

Nhưng còn tốt hơn nữa là mỗi ngày

từ 12:00 trưa đến 2 giờ trưa thì miễn phí,

Quán CERN có hàng ngàn nhà khoa học
và kỹ sư ghé qua,

và những người này cơ bản biết hết
câu trả lời cho mọi thứ.

Vì vậy đó là môi trường chúng tôi
bắt đầu làm việc.

Điều chúng tôi thật sự muốn làm là
mượn email của bạn

và chuyển nó thành một thứ
giống như cái này,

nhưng quan trọng hơn,
chúng tôi muốn làm nó theo cách

mà bạn không thể biết là nó xảy ra

Để làm điều đó, chúng tôi
thật sự cần sự kết hợp của kỹ thuật

cũng như thiết kế.

Chúng tôi sẽ làm như thế nào?

Vâng, có lẽ ý kiến hay là
không để chìa khóa ở máy chủ.

Bởi vậy chúng tôi tạo một chìa khóa mã hóa trên máy tính của bạn,

chúng tôi không tạo ra một chìa khóa
duy nhất mà là một cặp

vì thế có một chìa khóa RSA riêng
và một chìa RSA công cộng,

và những chìa này kết nối với nhau
theo cách toán học.

Hãy xem nó làm việc như thế nào

khi nhiều người cùng trao đổi với nhau.

Đây là Bob và Alice, họ muốn nói chuyện riêng với nhau.

Khó khăn then chốt là lấy mẫu tin của Bob

và đưa nó cho Alice theo cách mà máy chủ không thể đọc được mẫu tin đó.

Điều chúng ta phải làm là chúng ta phải mã hóa nó

trước khi nó rời máy tính của Bob,

một trong những mẹo ở đây là chúng ta
mã hóa nó dùng chìa khóa công cộng từ Alice.

bây giờ dữ liệu được mã hóa này
được gửi tới Alice thông qua máy chủ,

và bởi vì mẫu tin đã được mã hóa
bằng chìa khóa công cộng của Alice,

thì chỉ có chìa khóa mà có thể giải mã
nó là chìa riêng của Alice,

và điều đó biến Alice thành
người duy nhất thật sự có chìa khóa này.

Bây giờ chúng ta đạt được mục tiêu,

là lấy mẫu tin từ Bob đưa cho Alice

mà máy chủ không thể đọc được
những gì đang xảy ra.

Thật ra, điều tôi chỉ ra đây là
một bức tranh cực kỳ đơn giản.

Thực tế thì phức tạp hơn nhiều

và nó đòi hỏi nhiều phần mềm
giống như cái này

Và đó thật sự là thử thách cho
thiết kế mấu chốt:

Làm cách nào đưa tất cả sự
phức tạp này, tất cả phần mềm này,

và ứng dụng nó theo cách mà
người dùng không thể thấy được.

Tôi nghĩ với ProtonMail,
chúng ta đã gần chạm đến điều này.

Vậy hãy xem nó hoạt động như thế nào
trong thực tế.

Đây, chúng ta có Bob và Alice lần nữa,

họ cũng muốn nói chuyện một cách an toàn.

Họ đơn giản chỉ tạo
tài khoản trên ProtonMail,

rất đơn giản chỉ tốn vài phút,

và tất cả mã hóa và phân chia chủ yếu

đang diễn ra tự động bên trong

khi Bob đang tạo tài khoản của anh.

Khi tài khoản của anh được tạo,
anh chỉ bấm "soạn thư"

và bây giờ anh có thể viết email
như anh làm ngày nay.

Anh soạn thông tin,

và rồi sau đó, tất cả điều anh phải làm
là bấm "gởi"

và giống như thế, không cần hiểu mã hóa

và không cần làm gì khác
ngoại trừ việc viết email như hôm nay,

Bob vừa gởi một mẫu tin được mã hóa.

Những gì chúng ta có ở đây
thật sự chỉ là bước đầu tiên,

nhưng nó cho thấy rằng
với kỹ thuật phát triển,

riêng tư không phải là chuyện khó khăn,
nó không đáng bị xâm phạm.

Nếu ta chuyển mục tiêu từ việc tối đa hóa
lợi nhuận quảng cáo sang bảo vệ dữ liệu,

chúng ta có thể thật sự làm được điều đó.

Bây giờ, tôi biết câu hỏi trong đầu
mọi người là

OK, bảo vệ sự riêng tư,
đây là mục tiêu lớn

nhưng có thể bạn thật sự làm điều đó không

mà không cần hàng tấn tiền
mà quảng cáo đưa cho bạn?

Tôi nghĩ câu trả lời thật ra là có thể,

bởi vì ngày nay, chúng ta chạm đến điểm

nơi mà mọi người trên thế giới thật
muốn hiểu sự riêng tư quan trọng thế nào,

khi nào bạn có nó, mọi thứ đều có thể.

Đầu năm nay,

ProtoMail thật sự đã có quá nhiều
người dùng đến nỗi mà không còn chổ trống,

khi điều này xảy ra,
cộng đồng người sử dụng hợp sức lại

và ủng hộ nửa triệu đô la

Đây chỉ mới là một ví dụ về
việc có thể xảy ra

khi bạn gom cộng đồng lại
hướng tới một mục tiêu chung

Chúng ta có thể cân bằng thế giới.

Ngay bây giờ,

chúng ta có một phần tư triệu người
đăng ký ProtonMail,

và những người này từ khắp nơi,

điều này nói lên sự riêng tư

không chỉ là một vấn đề của
Mỹ hay Châu Âu,

đó là vấn đề toàn cầu ảnh hưởng
tất cả chúng ta.

Nó là điều mà chúng ta thật sự phải
quan tâm để tiến lên.

Vậy thì chúng ta phải làm gì đây
để giải quyết vấn đề này?

Vâng, đầu tiên,

chúng ta cần ủng hộ một hình thức
kinh doanh khác cho Internet,

cái mà không chỉ dựa hoàn toàn vào
quảng cáo

cho lợi nhuận và sự phát triển.

Chúng ta thật sự cần xây dựng
một internet mới

nơi riêng tư và khả năng quản lý dữ liệu
của chúng ta là đầu tiên và trên hết.

Nhưng điều thậm chí quan trọng hơn,

chúng ta phải xây dựng internet
nơi mà sự riêng tư không còn là một lựa chọn

mà là một sự mặc định.

Chúng ta đã làm được bước đầu tiên
với ProtonMail,

nhưng đây chỉ là bước đầu tiên
trong hành trình rất, rất dài

Tin tốt lành tôi có thể chia sẻ với bạn
ngày hôm nay,

một tin rất phấn chấn, là chúng ta
không đi một mình.

Phong trào bảo vệ riêng tư của
mọi người và tự do trên mạng

đang thật sự đi vào quỹ đạo,

và ngày hôm nay, có hàng chục dự án
trên toàn thế giới

đang làm việc cùng nhau để
nâng cao sự riêng tư của chúng ta.

Những dự án này bảo vệ những thứ từ
tán gẫu đến trao đổi bằng lời,

cũng như lưu trữ,
tìm kiếm trên mạng,

dữ liệu duyệt web của chúng ta,
và nhiều thứ khác.

Và những dự án này không được nâng đỡ
bởi hàng triệu đô từ quảng cáo,

nhưng nó tìm thấy sự ủng hộ từ mọi người,

từ những cá nhân như bạn và tôi
trên toàn thế giới

Điều này thật sự mang ý nghĩa,
bởi vì xét cho cùng

sự riêng tư dựa vào mỗi một chúng ta,

chúng ta phải bảo vệ bây giờ vì
dữ liệu trên mạng của chúng ta

không chỉ là tập hợp của dãy số một và không.

mà là nhiều hơn thế nữa.

Nó là cuộc sống của ta,
chuyện cá nhân của ta,

của bạn bè ta, của gia đình ta,

và qua nhiều mặt, cũng là hy vọng và
kỳ vọng của ta,

Chúng ta cần bỏ thời gian bây giờ để
bảo vệ quyền của chúng ta

để chia sẻ cho chỉ những người
chúng ta muốn chia sẻ,

vì không có nó,
chúng ta không thể có một xã hội tự do.

Vì vậy bây giờ là lúc cho chúng ta
cùng đứng lên và nói,

Vâng, chúng tôi muốn sống trong thế giới
của sự riêng tư trên mạng,

và vâng, chúng ta có thể làm việc cùng nhau
để biến tầm nhìn nay thành sự thật.

Cảm ơn

Vỗ tay