Có phải con cháu chúng ta sẽ là một loài khác biệt?

Trong suốt quá trình tiến hóa của loài người, nhiều phiên bản con người cùng tồn tại. Bây giờ chúng ta có thể nâng cấp giữa chừng không? Tại TEDxSummit, Juan Enriquez xuyên qua thời gian và không gian để đưa chúng ta về khoảnh khắc hiện tại - và chỉ ra cách thức công nghệ tiết lộ bằng chứng cho thấy quá trình tiến hóa nhanh chóng có thể diễn ra.

Vâng. Cũng giống các câu chuyện hay khác,

câu chuyện này có từ rất, rất lâu rồi

khi trời đất chưa có có gì.

Đây là bức tranh toàn cảnh vũ trụ

khoảng hơn 14 tỉ năm trước.

Tất cả năng lượng tập trung ở một điểm.

Vì một lý do nào đó nó bùng nổ,

và ta bắt đầu có được những vật này.

Thế là ta đã gắn bó với nó
gần 14 tỉ năm rồi đấy.

Và những thứ này cứ ngày càng mở rộng

thành những thiên hà khổng lồ,

Có hàng tỉ thiên hà,

Và trong những thiên hà đó

có những đám mây bụi khổng lồ.

Và tôi muốn bạn đặc biệt chú ý đến

ba nhánh nhỏ

ngay trung tâm của bức tranh vũ trụ này.

Nếu nhìn cận cảnh,

chúng trông như thế này.

Và những gì ta đang nhìn là những cột bụi

có rất nhiều bụi --

độ lớn của nó lên đến hàng nghìn tỉ dặm
theo hướng thẳng đứng --

và vì có rất nhiều bụi,

chúng tụ lại với nhau và kết khối

rồi nóng chảy gây ra
phản ứng nhiệt hạch.

Điều bạn đang thấy

là sự ra đời của các ngôi sao.

Các ngôi sao sinh ra ở ngoài kia.

Khi số ngôi sao xuất hiện đủ,

chúng tạo thành một thiên hà.

Dải thiên hà này lại đặc biệt quan trọng,

vì bạn đang ở trong nó.

(Cười)

Khi bạn nhìn kĩ thiên hà này,

bạn thấy một ngôi sao
khá là bình thường,

không có gì đáng chú ý cả.

Đến đây, các bạn đã đi đến khoảng 2/3
câu chuyện rồi đó.

Ngôi sao này thậm chí chưa xuất hiện

lúc 2/3 câu chuyện đã được kể.

Sau đó chuyện xảy ra là

số bụi còn lại

không phát sáng thành một ngôi sao,

mà trở thành một hành tinh.

Và điều này đã xảy ra
khoảng hơn bốn tỉ năm trước.

Và sau đó,

vật chất còn lại đủ

để nấu một nồi súp sơ khai,

hình thành nên sự sống.

Và sự sống ngày càng
mở rộng thêm,

cho đến khi nó bị hủy diệt.

(Cười)

Và điều vô cùng kỳ lạ là

cuộc sống bị hủy diệt, không phải
một, hai lần

mà những năm lần.

Vì thế hầu hết mọi sự sống trên Trái Đất

bị quét sạch khoảng 5 lần.

Và khi bạn đang nghĩ về điều đó,

mọi thứ càng ngày càng phức tạp,

càng ngày càng phong phú

để tiếp tục tạo ra cái mới.

Và chúng ta chưa xuất hiện

tại thời điểm 99.96%
thời gian của câu chuyện này,

nói vậy để thấy vị trí con người, từ tổ
tiên đến chúng ta, trong toàn cảnh vũ trụ.

Thế là trong toàn cảnh đó,
có hai thuyết

lý giải vì sao chúng ta tồn tại.

Thuyết thứ nhất

được trình bày như sau.

Theo thuyết này,

chúng ta là nguyên thủy và cùng đích

của tất cả tạo vật.

Lý do tồn tại của hàng nghìn tỉ thiên hà,

hàng tỉ tỉ hành tinh,

là để tạo ra một cái gì đó
trông như thế này

hoặc như thế này.

Và đó là mục tiêu của vũ trụ;

và nó cứ như vậy,

không khá hơn được.

(Cười)

Câu hỏi duy nhất tôi muốn bạn tự vấn là,

có phải con người hơi tự cao không?

Và hình như vậy -

lại còn chuyện chúng ta suýt
bị diệt vong nữa chứ.

Lúc đó chỉ còn khoảng
2,000 loài còn sót lại.

Chỉ thêm vài tuần không mưa,

thì có lẽ chúng ta không bao
giờ thấy được những vị này.

(Cười)

(Vỗ tay)

Vậy, bạn có thể phải nghĩ tới
giả thuyết thứ hai

nếu giả thuyết thứ nhất không
đủ thuyết phục.

Giả thuyết hai: chúng ta có
thể nâng cấp không?

(Cười)

Tại sao lại hỏi một câu như thế?

Vì cho đến nay ta đã nâng cấp
29 lần

cho robot hình người.

Và thực tế là con người chúng ta
đã nâng cấp.

Và chúng ta đã nâng cấp hết lần
này đến lần khác.

Thực tế là chúng ta liên tục tìm ra
chứng cứ của những lần nâng cấp.

Ta tìm ra cái sọ này vào năm ngoái.

Ta tìm ra một cái khác vào tháng trước.

Khi nghĩ về chuyện này,

có thể bạn muốn đặt câu hỏi:

Vậy tại sao chỉ có một loài người?

Có kỳ lạ không

nếu bạn đến châu Phi, châu Á và Nam Cực

và chỉ tìm thấy đúng một loài chim --

lại còn chuyện chúng ta cùng tồn tại
vào cùng thời điểm

của tối thiểu tám phiên sơ đẳng

mà mỗi phiên bản lại tồn tại nhiều nơi
cùng thời điểm trên hành tinh này?

Theo lý lẽ thông thường thì

không phải chỉ có một
loài vượn người Homo sapiens;

đúng ra,

phải có vài phiên bản người
khác nhau cùng tồn tại.

Và nếu đó là tình huống hợp lý,

thì bạn có thể tự hỏi,

để có một loài người nào khác,

thì sự biến đổi cần phải to lớn thế nào?

Svante Paabo có câu trả lời.

Sự khác biệt giữa người human
và người Neanderthal

là 0.004% trong mã gen.

Đó là sự khác biệt giữa

loài này và loài khác.

Cho nên các đảng chính trị ngày nay cũng
chỉ nói khác nhau đến mức đó thôi.

(Cười)

Nhưng khi bạn nghĩ về sự khác biệt,

một trong những điều làm ta chú ý

là sự thay đổi quá nhỏ và
những bộ phận trên cơ thể có thay đổi.

Sự khác biệt giữa chúng ta
và người Neanderthal

là tinh trùng và tinh hoàn,

khứu giác và da.

Đó là những gen đặc thù

tạo sự khác nhau giữa
loài này với loài khác.

Vậy những sự thay đổi nhỏ
có thể gây ra tác động lớn.

Và khi nghĩ về chuyện này,

chúng ta vẫn đang tiếp tục tiến hóa.

Vậy khoảng 10 000 năm trước
tại Biển Đen,

chúng ta đã có một sự biến đổi
trong một gen

dẫn đến có màu mắt xanh.

Và biến đổi cứ liên tục xảy ra.

Và khi nó tiếp diễn,

một trong những điều sẽ xảy ra vào năm nay

là ta sẽ khám phá 10,000
bộ gen đầu tiên của người,

nhờ vào chi phí thấp trong việc xác
định cấu trúc gen.

Và khi xác định được những cấu trúc này,

có thể chúng ta còn tìm thấy
nhiều khác biệt.

Thật ra, chúng ta chưa sẵn sàng
cho cuộc tranh luận này,

vì ở đây chúng ta có lạm dụng khoa học.

Ở thập niên 1920, chúng ta đã nghĩ rằng
có nhiều khác biệt giữa người với người.

Một phần là do dựa vào
tác phẩm của Francis Galton.

Ông là em họ của Darwin.

Nhưng nước Mỹ, Viện Carnegie,

Stanford, Hiệp Hội thần kinh Hoa Kỳ

tiến hành nghiên sâu về vấn đề đó.

Lạm dụng khoa học đã bị phát hiện.

Thực tế, sự lạm dụng đó dẫn đến
cách thức

điều trị khủng khiếp đối với con người.

Vậy là từ những thập niên 40, chúng ta đã
kết luận không có sự khác biệt,

chúng ta hoàn toàn giống nhau.

Vào cuối năm chúng ta sẽ biết
liệu điều đó có đúng hay không.

trong khi đó,

chúng ta sẽ bắt đầu
tìm kiếm những điều

như là, bạn có một gen ACE không?

Tại sao điều đó quan trọng?

Vì không ai leo lên đến đỉnh cao
8 000 mét mà không cần oxy

mà không có gen ACE.

Và nếu bạn muốn biết cụ thể hơn,

thì tìm hiểu kiểu di truyền 577R xem sao?

Thực tế là mỗi nam vận động viên Olympic
từng được kiểm tra

đều mang theo ít nhất một trong số
các biến thể này.

Nếu đúng là như vậy,

sẽ dẫn đến một vài nghi vấn phức tạp

cho kỳ Olympic ở London,

Có ba sự lựa chọn:

Bạn có muốn Olympic
trở thành tủ trưng bày

những cá nhân đột biến đã qua
luyện tập chăm chỉ hay không?

(Cười)

Lựa chọn số hai:

Sao chúng ta chơi gôn mà
không thuyền buồm?

Vì bạn có đột biến này và bạn không
có đột biến khác,

nên tôi sẽ cho bạn chạy trước 1/10 giây.

Lựa chọn số ba:

Vì đây là gen tự nhiên

bạn có nó mà bạn không thừa hưởng
từ bố mẹ mình,

vậy bạn là điểm nâng cấp trong
chuỗi các thế hệ.

Ba sự lựa chọn khác nhau.

Vậy những khác biệt này có
phải là khác biệt

giữa huy chương Olympic
và huy chương về gen hay không.

Thật ra khi chúng ta khám phá
những điều này,

ta sẽ thay đổi

cách ta nhìn nhận, cách ta hành động,

điều cơ thể chúng ta làm.

Chúng ta có khoảng 10.2 triệu
cuộc phẫu thuật chỉnh hình ở Mỹ,

ngoài ra với những công nghệ trực
tuyến như ngày nay,

những giải phẫu hiện đại để
chỉnh sửa, cắt bỏ,

làm lớn hơn và làm đẹp hơn

dễ như trò chơi trẻ con.

Bạn đã xem diễn thuyết của
Tony Atala tại TED,

về khả năng tạo ra

mọi thứ giống như bơm đầy các
hộp mực của máy in phun

cho phép chúng ta làm ra da, các cơ quan

và các bộ phận khác của cơ thể.

Và khi những công nghệ này phát triển,

bạn cứ thế quan sát, quan sát
và quan sát --

vào năm 2000, cấu trúc gen người -

và dường như không có chuyện gì xảy ra

cho đến khi nó xảy ra.

Rồi chúng ta sẽ có thể làm những quan
sát đó chỉ trong vài tuần.

Bạn biết

hai người sắp xếp
bộ gen người vào năm 2000

và Dự Án Cộng Đồng về việc
thiết lập bộ gen người năm 2000,

sau đó bạn không còn nghe
nói đến nhiều nữa,

cho tới khi bạn nghe về cuộc thí nghiệm
vào năm ngoái tại Trung Quốc,

họ lấy những tế bào da
từ con chuột này,

tiêm bốn chất hóa học vào,

biến những tế bào da đó thành tế bào gốc,

để những tế bào gốc này phát triển

và tạo ra một bản sao đầy đủ
của con chuột đó.

Đó là một công trình lớn.

Vì về cơ bản

điều đó có nghĩa là bạn
có thể lấy một tế bào,

một tế bào gốc đa năng,

cũng tương tự người đi trượt tuyết
trên đỉnh núi,

rồi nhân lên thành hai người, giống như
hai tế bào gốc đa năng,

rồi thành 4, 8, 16,

và sau đó nó tăng lên rất nhiều

sau 16 lần phân chia

những tế bào đó định hướng
phát triển khác nhau.

Vì vậy nhóm người này đi xuống
sườn núi này,

nhóm còn lại đi xuống sườn bên kia.

Cũng vậy, khi chọn đường,

các tế bào trở thành xương,

nhóm khác trở thành tiểu cầu,

thành đại thực bào,

số tế bào này thành lympho bào T.

Nhưng một khi trượt xuống rồi,
thì rất khó

để quay lại đỉnh núi.

Trừ phi, dĩ nhiên, nếu có
cáp treo đưa bạn lên.

Bốn chất hóa học đó đưa

bất kì tế nào

lên lại đỉnh núi

thế là nó lại có cơ hội trở thành
bất kì bộ phận nào của cơ thể.

Thực tế,

điều đó có nghĩa là

bạn có khả năng tái tạo một bản sao đầy đủ

của bất kì cơ quan nào

từ bất kỳ tế bào nào.

Thực sự đây là một công trình lớn

vì bây giờ bạn không chỉ
có thể lấy tế bào của chuột,

mà còn có thể là tế bào da của người

rồi biến chúng thành tế bào gốc.

Và sau đó, vào tháng 10, điều họ đã làm

là họ đã lấy những tế bào da,
chuyển thành tế bào gốc

và bắt đầu chuyển chúng thành
những tế bào gan.

Theo lý thuyết

bạn có thể phát triển bất kỳ cơ quan nào
từ bất kỳ tế bào nào trong bạn.

Đây là thí nghiệm thứ hai:

Nếu bạn có thể sao chép cơ thể của mình,

có lẽ bạn cũng muốn tạo ra não của mình.

Một trong những diễn thuyết
bạn đã xem ở TED

khoảng một năm rưỡi trước

của chàng trai này.

Anh ấy đã làm bài diễn thuyết tuyệt vời

Anh là một giáo sư tại MIT.

Nhưng về cơ bản, điều anh nói

là bạn có thể lấy retrovirus gây ung thư

ở bên trong tế bào não của lũ chuột.

Bạn có thể gắn chúng với protein

sẽ phát sáng khi bạn chiếu sáng chúng.

Và bạn có thể vẽ đường truyền thần kinh

khi một con chuột nhìn, ngửi, chạm,

ghi nhớ, yêu thích.

Rồi bạn có thể lấy một sợi cáp quang

và chiếu sáng vài thứ tương tự.

Và lúc bạn làm như vậy,

bạn có thể tưởng tượng nó theo hai màu,

có nghĩa là bạn có thể lấy thông tin

thông qua mã nhị phân rồi đưa
trực tiếp vào máy tính.

Vậy thì kết luận là gì?

À điều này không hẳn là
không tưởng tượng được

một ngày nào đó bạn có thể
tải về những kí ức của riêng mình,

rồi đưa vào trong một cơ thể mới.

Và có lẽ bạn cũng có thể tải lên
những kí ức của người khác.

Và điều này có thể chỉ có một hoặc hai

vấn đề nhỏ về đạo đức,
chính trị, luân lý.

(Cười)

Đó chỉ là một ý tưởng thôi mà.

Còn đây là vấn đề

đang trở thành những câu hỏi thú vị

cho những triết gia,
nhân viên chính phủ,

nhà kinh tế học, những nhà khoa học.

Vì những công nghệ này đang
phát triển rất nhanh.

Bây giờ,

tôi xin đưa một ví dụ về não.

Cơ quan nào của cơ thể

phải chịu áp lực tiến hóa lớn

vì tín hiệu đầu vào

đang ngày càng trở nên khổng lồ

và vì áp lực phải làm việc,

đó chính là bộ não.

Chúng ta có bằng chứng để chứng minh
điều đó đang diễn ra hay không?

À hãy nhìn vào vài việc như
tỉ lệ mắc bệnh tự kỉ.

Đây là những gì xảy ra trong năm 2000.

trong năm 2002,

2006, 2008.

Đây là sự gia tăng trong vòng chưa
tới một thập kỉ trở lại đây.

Và chúng ta vẫn không biết
tại sao điều này lại diễn ra.

Điều chúng ta biết là, có lẽ

não đang phản ứng

theo hướng tăng động, tăng số lượng,

và đang tạo ra những cá nhân như thế này.

Và đó chỉ là một trong những điều kiện
môi trường.

Bạn cũng biết những người
thông minh xuất chúng,

người có thể nhớ mọi thứ
họ từng thấy trong đời

người có giác quan thứ phát,

người mắc bệnh tâm thần phân liệt.

Có những thứ đang diễn ra

và ta vẫn không hiểu

chuyện này diễn ra như thế nào
và lí do tại sao.

Nhưng một câu hỏi bạn có thể
muốn hỏi đó là,

chúng ta có đang thấy sự tiến hóa
nhanh chóng của não

và cách chúng ta truyền tải
dữ liệu không?

Bởi vì khi bạn nghĩ về số lượng
dữ liệu đi vào não,

chúng ta đang cố gắng tiếp nhận
nhiều dữ liệu trong một ngày

như nhiều người từng tiếp nhận
trong cả đời mình.

Và thực tế

có bốn thuyết giải thích tại sao
điều này diễn ra,

còn có thêm các thứ khác.

Tôi không có một đáp án thỏa đáng.

Thật sự cần có nhiều
cuộc nghiên cứu hơn nữa.

Một sự lựa chọn là tín đồ
của thức ăn nhanh.

Khởi đầu với vài bằng chứng

cho rằng chứng béo phì và ăn kiêng

có liên quan đến

những biến đổi gen,

có hay không có tác động

trên hoạt động não
của một bé sơ sinh.

Sự lựa chọn thứ hai là lựa chọn
dành cho người lập dị đầy quyến rũ.

Những điều kiện này thì vô cùng hiếm.

(Cười)

(Vỗ tay)

Nhưng điều đang bắt đầu diễn ra

đó là vì tất cả những người lập dị này
tập hợp lại,

vì họ đủ tiêu chuẩn để lập trình máy tính

và điều này được trả thù lao rất cao

cũng như những nhiệm vụ
hướng dẫn chi tiết khác,

họ đang tập trung
về mặt địa lý

và tìm những người bạn cùng chung ý tưởng.

Vì vậy đây là giả thuyết
giao phối tương xứng

của những bộ gen tương hỗ nhau

trong những cấu trúc này.

Lựa chọn thứ ba,
có phải có quá nhiều thông tin?

Chúng ta càng cố gắng
truyền tải nhiều thứ

để những người có giác quan thứ phát

và chỉ có những cái ống khổng lồ
để ghi nhớ tất cả.

Nhiều người lại nhạy cảm
với khối lượng lớn thông tin.

Nhiều người lại phản ứng
với những điều kiện tâm lí đa dạng

hoặc phản ứng trước thông tin này.

Hoặc có thể là do những chất hóa học.

Nhưng khi bạn thấy sự gia tăng

trật tự của âm lượng trong một điều kiện,

hoặc bạn không đo được chính xác

hoặc có thứ gì đó đang
diễn ra vô cùng nhanh,

và có lẽ là sự tiến hóa trong thực tại.

Đây là kết luận.

Điều tôi nghĩ chúng ta đang làm

đó là chúng ta đang
chuyển hóa như loài vật.

Tôi không nghĩ về điều này khi
Steve Gullans và tôi cùng bắt đầu viết.

Tôi nghĩ chúng ta đang
chuyển hóa thành Homo evolutis

dù tốt hơn hay tệ hơn

điều đó không chỉ là người Hominid ý thức
được môi trường xung quanh mình,

đó là người Hominid đang bắt đầu
trực tiếp và liều lĩnh

điều khiển sự tiến hóa của
chính loài của mình,

của vi khuẩn
của thực vật và động vật.

Và tôi nghĩ đó là trật tự
của sự thay đổi lớn

mà chắt của bạn hoặc cháu cố của bạn

có lẽ sẽ là một loài vô cùng
khác biệt với bạn.

Cảm ơn rất nhiều.

(Vỗ tay)