RSA Animacje - Podzielony Mózg

W najnowszym RSAnimate, renomowany psychiatra i autor Iain McGilchrist tłumaczy w jaki sposób nasz "podzielony mózg" wpływa na zachowanie człowieka, kulturę i społeczeństwo. Materiały pochodzą z wykładu Iaina McGilchrista przedstawionego w ramach programu spotkań otwartych RSA. Całość wykładu dostępna pod adresem: http://www.youtube.com/watch?v=SbUHxC4wiWk

Like the RSA on Facebook: http://www.facebook.com/thersaorg

RSA Animacje

Iain McGilchrist "Podzielony mózg a rozwój cywilizacji Zachodu"

Podział mózgu to temat, o którym neurobiolodzy już po prostu nie chcą mówić.

Był on całkiem popularny w latach 60. i 70.

po tym jak przeprowadzono pierwsze operacje rozdzielenia półkul mózgowych,

co doprowadziło do jego popularyzacji,

którą nauka następnie całkowicie zanegowała.

Nieprawdą jest, że jedna strona mózgu odpowiada za rozsądek,

a druga za emocje.

Obydwie strony odpowiadają za obydwie funkcje.

Nieprawdą jest, że za funkcje językowe odpowiada wyłącznie lewa półkula.

Przeciwnie, ważne aspekty mowy umiejscowione są w półkuli prawej.

Nieprawdą jest, że za funkcje obrazowania odpowiada tylko prawa półkula,

duża część tych funkcji znajduje się w półkuli lewej.

I tak, ludzie zwątpili i przestali w ogóle o tym mówić.

Ale problem przecież nie zniknął!

Bo ten organ [mózg], który przede wszystkim odpowiada za nawiązywanie łączności,

jest głęboko podzielony.

Występuje u każdego,

a w toku ewolucji człowieka liczba jego podziałów wciąż się zwiększała.

W toku ewolucji stosunek wielkości ciała modzelowatego do objętości półkul mózgowych zmniejszał się.

A wątki zagęszczają się, kiedy uświadomimy sobie iż GŁÓWNĄ FUNKCJĄ ciała modzelowatego

jest OGRANICZANIE tej drugiej z półkul.

A więc, zachowanie podziałów ma tutaj ogromne znaczenie.

W dodatku mózg jest mocno niesymetryczny. [Rysunek mózgu, pochodnia Yakovleva - widok od spodu]

Jest szerszy z tyłu po lewej stronie, oraz szerszy z przodu po prawej stronie, oraz lekko wystający z przodu i z tyłu.

Wygląda jakby ktoś złapał go od spodu i mocno skręcił zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

O co tu chodzi?

Gdybyśmy potrzebowali więcej miejsca na mózg, zwiększalibyśmy go symetrycznie.

Czaszka jest symetryczna. - Pojemnik, w którym mieści się całość jest symetryczny.

Po co tyle zachodu żeby powiększać niewielkie partie w jednej półkuli, a inne w drugiej...

chyba, że pełnią one inną całkiem inne funkcje.

Jakie to funkcje?

Nie tylko "my" mamy takie podzielone mózgi.

Mózgi ptaków i innych zwierzą również są podzielone.

Myślę, że najprościej będzie...jeśli wyobrazicie sobie

ptaka, który szuka ziarna do zjedzenia na polu piasku i żwiru.

Musi on (ptak) mocno skupić uwagę na małym ziarenku

żeby być w stanie wyłuskać je z otoczenia (podłoża).

Ale także, jeśli chce pozostać przy życiu -

musi podtrzymać całkiem inny rodzaj uwagi nakierowanej na drapieżniki oraz inne okoliczności.

Wydaje się, że ptaki i inne zwierzęta pewnie posługują się lewą półkulą

w celu mocnego skupienia uwagi na tym, co ważne i co jest już im dobrze znane

A jednocześnie ich prawa półkula pozostaje w ogólnym stanie gotowości na to,

co może się wydarzyć bez ograniczeń co do charakteru takiego zdarzenia.

[Ptaki] wykorzystują także prawą półkulę nawiązując kontakt ze światem zewnętrznym.

Nawiązują bliskość z partnerami i związują się z nimi mocniej -

korzystając ze swojej prawej półkuli.

Teraz przejdźmy do ludzi.

To prawda, że u człowieka ten rodzaj uwagi jest całkowicie inny.

Prawa półkula pozwala na ogólną, otwartą, ciągłą i czujną uwagę.

Lewa półkula, natomiast zapewnia wąską, mocno skupioną uwagę skierowaną na szczegóły.

Ci, którzy utracą prawą półkulę charakteryzują się patologicznym zawężeniem pola uwagi.

[w skrajnych przypadkach osoba, które to dotyczy może nie być w stanie rozpoznać lewej strony ciała]

Lecz człowiek jest wyjątkiem.

Stanowią o tym płaty czołowe.

Celem tej części mózgu jest ograniczanie, wyhamowanie pozostałych części mózgu.

Zapobieganie natychmiastowym zdarzeniom.

Czyli wycofanie się w czasie i przestrzeni z natychmiastowości i odczuwania.

Pozwala nam to na uzyskanie dwóch rzeczy.

Pozwala nam na to w czym - jak twierdzą neurobiolodzy - jesteśmy dobrzy...

to znaczy na "zachowania makiaweliczne", przechytrzanie przeciwnika.

I ta prawda mnie właśnie bardzo interesuje.

Jesteśmy w stanie odczytać emocje i intencje innych ludzi i jeśli chcemy, możemy ich oszukać.

Ale także - jako pierwsi - co dziwnie często pomijamy w tych rozważaniach - jesteśmy zdolni do empatii,

Mamy pewien niezbędny dystans do tego świata.

Jeśli reakcja jest natychmiastowa, po prostu gryziesz przeciwnika,

lecz jeśli jesteś w stanie zatrzymać się i dostrzec, że ta druga istota jest podobna do nas,

może posiadać zainteresowania, wartości i uczucia podobne do naszych,

wówczas możesz nawiązać relacje.

Potrzebna jest odpowiednia odległość, tak jak przy czytaniu.

Jeśli jesteś zbyt blisko litery rozmazują się, jeśli jesteś za daleko nie jesteś w stanie ich odczytać.

Tak więc, dystans do rzeczywistości jest czynnikiem decydującym o powstaniu człowieczeństwa.

Zarówno makiawelicznego

jak i erazmiańskiego.

Aby działać jak opisuje to Machiavelli bardzo ważna jest manipulacja.

Wykorzystywanie i wchodzenie w interakcje ze środowiskiem dla własnej korzyści staje się umiejętnością niezbędną.

Zaczyna się od pożywienia.

Za pomocą lewej półkuli chwytamy przedmioty i przy pomocy prawej ręki i robimy z nich narzędzia.

Wykorzystujemy mowę aby określać rzeczy, ponieważ nazywając "chwytamy" je.

Jeśli już coś rozpoznamy i wiemy, że to ważne i chcemy to sprecyzować - wykorzystujemy do tego lewą półkulę.

I w tym celu potrzebujemy uproszczonej wersji rzeczywistości.

Kiedy prowadzisz walkę nic ci nie dadzą informacje o wszystkich gatunkach roślin w terenie na polu bitwy.

Chcesz znać szczegóły na temat położenia pewnych obiektów, które są dla ciebie istotne.

Więc tworzysz rodzaj mapy i wtykasz małe chorągiewki, nie jest to rzeczywistość, ale spełnia swoją funkcję.

Nowość jest wodą na młyn półkuli prawej.

Zawsze wypatruje zjawisk które są inne od zastanych i oczekiwanych.

Odbiera zjawiska w kontekście, rozumie ukryte znaczenia, metafory, język ciała, emocje wyrażone na twarzy.

Radzi sobie ze światem ucieleśnionym, w którym to ucieleśnienie jest uzależnione od świata konkretu.

Rozumie indywidualność, nie tylko kategorie.

Faktycznie skłania się tego, co żywe raczej niż do tego co mechaniczne.

Zaznacza się to nawet u osób leworęcznych, które używają prawej półkuli w życiu codziennym używając narzędzi lewą ręką.

Narzędzia i maszyny są u nich zakodowane w lewej półkuli, a nie w półkuli prawej.

Tak że jest to bardzo interesujące.

I zmienia pogląd na ciało.

W lewej półkuli ciało staje się zestawem części składowych.

Gdybym miał to podsumować uciekałbym od wszystkiego co do tej pory mówiono.

Rozsądek i wyobraźnia... pozwólcie, że wyrażę się jasno...

do tego potrzebne są obie półkule.

Rozsądek wykorzystuje obie półkule.

Więc, jeśli mamy to podsumować, powiedziałbym, że świat półkuli lewej zależy od denotacji językowych, natomiast abstrakcja... daje przejrzystość.

daje przejrzystość i możliwość manipulowania rzeczy, które są znane,

Przedmioty są poznawalne, stałe, wyizolowane, statyczne, pozbawione kontekstu, jednoznaczne, natury ogólnej, lecz ostatecznie pozbawione życia.

Prawa półkula, natomiast daje świat osoby,

Świat półkuli prawej - przeciwnie - jest światem osobnych, zmiennych, ewoluujących, połączonych ze sobą, domniemanych, istot żywych posiadających ciało w kontekście świata przeżywanego.

Charakter rzeczy jest nie do końca poznawalny, jest niezbadany i ten świat istnieje w relacji do innych.

Półkula lewa zajmuje się kontemplacją wiedzy, lecz dzieje się to w obrębie systemu zamkniętego.

Ma ona przewagę doskonałości, lecz za swą doskonałość płaci pustką.

Istnieje problem porównania charakteru tych dwóch światów.

Proponują nam dwie wersje świata a my - oczywiście - układamy je na różne sposoby... przez cały czas.

Aby manipulować rzeczywistością potrzebujemy przyjąć określone rzeczy za pewne.

Lecz aby go pełniej zrozumieć, potrzebujemy wykorzystać wiedzę znajdującą się w półkuli prawej.

Chciałbym tu zasugerować, że w historii kultury zachodniej,

w VI wieku p.n.e. w erze augustiańskiej,

oraz na przełomie XV i XVI wieku w Europie panowało wspaniałe zrównoważenie obu półkul.

Każdorazowo równowaga przechylała się na stronę punktu widzenia lewej półkuli.

Obecnie żyjemy w świecie, który jest paradoksalny.

Poszukujemy szczęścia, a to prowadzi to do frustracji,

do nieszczęścia i do chorób psychicznych.

Dążyliśmy do wolności, lecz żyjemy w świecie monitorowanym przez kamery przemysłowe.

Nasze codzienne życie podlega temu co nazwano by systemem skomplikowanych zasad

nakładających nam pęta i dławiących wolność.

Mamy i przechowujemy coraz większą liczbę danych, lecz coraz mniej z nich korzystamy, coraz mniej je rozumiemy...

Istnieje paradoksalna współzależność, którą poznałem jako psychiatra -

pomiędzy przeciwnościami losu, a zaspokojeniem. Pomiędzy ograniczeniem, a wolnością.

Pomiędzy znajomością części składowych, a mądrością pełni.

I znów oczekujemy, że model mechanistyczny ma odpowiedzi, lecz on nas zawodzi.

Jeśli się zastanowić to nawet na racjonalizm decydujemy się za głosem intuicji.

Nie można udowodnić, że racjonalizm jest dobrym sposobem patrzenia na świat.

Intuicja mówi nam, że jest bardzo pomocny, to nic nowego.

I to nie jest nowe,

Jednak na zakończenie procesu myślowego, ostatecznym celem racjonalizmu jest wykazanie jego ograniczeń -

wiemy to z teorii Gogala i z tego o czym mówił Pascal setki lat przed Gogalem.

W dzisiejszym świecie rozwinęliśmy coś, co wygląda jak świat lewej półkuli.

Priorytetem jest to co wirtualne, a nie realne,

ważna staje się technika,

kwitnie biurokracja, ale całość jest rozczłonkowana.

Mamy wiele wyjątkowości.

"Co" wygrało z "jednakże"

a potrzeba kontroli prowadzi do społecznej paranoi

mówiącej, że potrzeba by rząd wziął wszystko pod kontrolę.

Skąd ta zmiana?

Myślę, że z trzech powodów.

Pierwszy to, że to co mówi lewa półkula jest bardzo przekonujące,

ponieważ udało się odgrodzić to, co nie pasuje do jej modelu i następnie to obciąć.

Tak, że ten model jest całkowicie wewnętrznie spójny ponieważ sam się stworzył w taki sposób.

A także można nazwać lewą półkulę - burleską mózgu.

[śmiech publiczności]

A jako, że media możemy wyłączyć, tym głośniej wykrzykuje ona swoje racje.

Prawa półkula nie ma głosu.

I nie jest w stanie skonstruować takich samych argumentów.

Sądzę też, że istnieje coś w rodzaju lustrzanego efektu.

Im bardziej znajdujemy się w pułapce, tym bardziej odrzucamy i przypisujemy błędy temu, co mogłoby nas z niej wyciągnąć.

I po prostu odbijamy się od tego co już nam znane, co już wiadome, co rozpoznane

i chciałbym być dobrze zrozumiany, nie jestem przeciwny temu wszystkiemu,

co lewa półkula ma nam do zaoferowania.

Nikt nie mógłby być bardziej gorliwym jej zwolennikiem w czasach, gdy lekceważy się rozum,

gdy lekceważy się dokładność w posługiwaniu się językiem.

Nikt nie mógłby być bardziej przekonany do języka i rozumu

ja tylko po prostu jestem nawet bardziej przekonany o znaczeniu prawej półkuli

i o potrzebie przywrócenia jej zasobów do szerszego zastosowania

Okazało się, że Einstein w pewien sposób dał wstęp do takiego myślenia o strukturze umysłu.

Powiedział... intuicja to święty dar ... myślenie racjonalne jest jego wiernym sługą.

Stworzyliśmy społeczeństwo, które zapomniało o darze,a oddaje cześć słudze.

[dzwonek]

[zakończenie wideo]

[RSA reklamy]