İnsanlar uzayda yaşamak için nasıl evrim geçirebilirler

Eğer bir gün Dünya'yı bırakıp evreni keşfetmeyi umuyorsak, vücutlarımızın uzayın zor koşullarında hayatta kalma konusunda daha iyi olmaları gerekecek. Lisa Nip sentetik biyolojiyi kullanarak Dünya'daki mikropların özel güçlerini — radyasyona dayanıklı olma gibi — hasat etmeyi ve böylelikle insanları uzayı keşfetmeye daha uygun bir hâle getirmeyi umuyor. "Kendi genetik kaderimize karar verebilecek kapasitede olacağımız bir zamana yaklaşıyoruz," diyor Nip. "İnsan vücudunun yeteneklerini arttırmanın nasıl olacağı değil, ne zaman olacağı düşünce konusu."

Her ne kadar Dünya'da

insanların yaşayabileceği
sayılı yer olsa da,

biz yine de hayatta kalabildik.

İlkel atalarımız, evleri ve
canları tehlikede olunca

bilinmeyen yerlere
yol almaya daha iyi fırsatlar

bulabilmek için cesaret ettiler.

Bu kaşiflerin torunları olarak

bizim damarlarımızda onların
göçebe kanı dolaşıyor.

Ama aynı zamanda,

öyle görünüyor ki biz

rahatlık ve eğlenceyle
ve içine karıştığımız savaşlarla

bu keşif arzusunu unuttuk.

Biz, tür olarak benzersizce

Dünya için, Dünya'da,
Dünya ile geliştik.

Yaşama koşullarımızdan
o kadar memnunuz ki

Güneş'in hayatının ve kaynaklarının
sonlu olduğunu

fark edemeyecek kadar

meşgul ve umarsız kaldık.

Mars ve onunla ilgili tüm filmler

uzaya gitmek dürtüsünü
yeniden canlandırdıysa da ne yazık ki

sadece birkaçımız, ırkımızın
kırılgan yapısının uzun uzay

yolculukları için hazırlıksız olduğu
gerçeğini göz önüne alıyor.

Hızlı bir gerçeklik testi için

yerel ormanınıza yol alalım.

Ellerinizi kaldırarak cevap verin:

Aranızdan kaç kişi bu
bereketli doğada birkaç gün

hayatta kalabileceğini düşünüyor?

Sayınız bayağı fazla.

Peki birkaç hafta desek?

İyi bir miktar.

Peki ya birkaç ay?

Bu da bayağı iyi.

Şimdi, diyelim ki bu yerel ormanda

sürekli kış mevsimi var.

Aynı soru: Aranızdan kaç kişi birkaç
gün hayatta kalabileceğini düşünüyor?

Oldukça fazlasınız.

Peki ya birkaç hafta?

Eğlenceli olsun diye, farz edelim ki
uygun olan tek su kaynağı

yerin yüzlerce metre altında
donmuş bloklar halinde bulunuyor.

Topraktaki besin maddeleri o kadar az ki
yetişebilen bir bitki

ve bahsedilebilecek bir atmosfer
bulunmuyor.

Mars gibi bir gezegende bu örnekler,
karşılaşılabilecek

sorunlardan sadece birkaçı.

O zaman, tropik bir tatilden
kendimizi mesafeleri bu kadar uzak olan

seyahatlere nasıl hazırlarız ?

Sürekli ihtiyaçlarımızı Dünya
gezegeninden mi karşılayacağız ?

Uzay asansörleri ya da seçtiğiniz
gezegeni oturduğunuz gezegene bağlayan

inanılmaz uzunlukta
taşıma bantları mı inşa edeceğiz ?

Peki Dünya'da bizim gibi büyüyen
yiyecek gibi şeyleri nasıl yetiştireceğiz?

Şimdi kendimi aşıyorum.

Türümüzün yeni bir güneş altında
ev bulma yolculuğunda,

birçok jenerasyon boyunca,
zamanımızın çoğunu

yolculuğun kendisinde,

uzayda,

bir gemide,
hava geçirmez bir araçta

geçirme olasılığımız
geçirmeme olasılığımızdan daha yüksek.

Bir insanın uzayda kesintisiz olarak
geçirdiği en uzun süre

12-14 ay dolaylarında.

Astronotların deneyimlerinden biliyoruz ki

yer çekimsiz ortamda zaman geçirmek

kemik erimesi, kas atrofisi,
kalp ve damar problemlerinin yanı sıra

fizyolojik ve psikolojik olarak

sıralanabilecek şikayetler
anlamına geliyor.

Peki ya yerçekimi çok büyükse

ya da içinde bulunacağımız
gezegenin yerçekimi

bir şekilde farklıysa?

Kısacası kozmik yolculuklarımız,
hem bilindik hem bilinmedik

tehlikelerle dolu olacak.

Bugüne kadar, bu mekanik
teknoloji parçasını

veya bu harika yeni nesil robotu,
türümüzün uzaydan

güvenli bir şekilde geçmesinin
garantileyicisi olarak gördük.

Mükemmel olsalar da
bence bu kocaman elektronik devleri

doğanın icat etmiş olduğu

bir şeyle bütünleştirmemiz gerek.

Mikropla,

kendini yenileyebilen, kendisi üretebilen,
yaşayan bir makine olan

bu tek hücreli organizmayla.

Çok az bakım gerektiriyor,

tasarımda çok daha fazla esneklik sunuyor,

ve tek isteği plastik bir tüpte taşınmak.

Mikropların bu yeteneklerinden
faydalanmamızı sağlayan branşa

sentetik biyoloji deniyor.

Bu branş, bize antibiyotikler,
aşılar veren

ve vücudumuzun fizyolojik ayrıntılarını
daha iyi gözlemlememizi sağlayan

moleküler biyolojiden geliyor.

Sentetik biyolojinin araçlarını kullanarak

mikroskobik olsun ya da olmasın
herhangi bir organizmanın genlerini

inanılmaz bir hızla ve uygun şekilde

değiştirebiliriz.

İnsan yapımı makinelerimizin
sınırları göz önüne alındığında,

sentetik biyoloji sadece
yiyeceğimizi, yakıtlarımızı ve çevremizi

düzenlememiz için bir araç
olmakla kalmayacak

bunların yanında kendimizin

fiziksel yetersizliklerini giderecek

ve uzayda hayatta kalmamızı
garantileyecek.

Sentetik biyolojiyi
uzayı keşfetmede

nasıl kullanacağımıza
örnek vermek üzere

Mars ortamına geri dönelim

Mars'ın toprak alaşımı
eser miktarda organik madde içeren

Hawai'nin volkanik küllerine benziyor.

Diyelim ki

Mars toprağı Dünya'dan gelen
besleyiciler olmadan

bitki yetiştirmek için uygun.

Böyle bir durumda
sormamız gereken ilk soru.

"Bitkilerimizi nasıl soğuğa daha
dayanıklı yaparız?" olmalıdır.

Çünkü Mars'ın ortalama sıcaklığı

eksi 60 santigrat derecedir.

Sormamız gereken diğer bir soru ise

"Bitkilerimizi nasıl kuraklığa
dayanıklı yaparız?"dır.

Çünkü kırağı hâlindeki suyun çoğu,

benim "buharlaşmak" dememden
daha önce buharlaşıyor.

Aslında biz, balıklardan antifiriz
protein genini

ve pirinç gibi bitkilerden kuraklığa
karşı dayanıklı genlerip alıp

onları ihtiyacı olan bitkilere

eklemek gibi şeyleri zaten yaptık.

Artık kuraklığa ve dona karşı
dayanıklı bitkilerimiz var.

Dünya'da GDO olarak

yani genetiği değiştirilmiş organizmalar
olarak biliniyorlar.

Bugün ise insan uygarlığının beslenmesi
GDO'lar sayesinde gerçekleşiyor.

Doğa, bu tarz şeyleri

yardımımız olmadan yapıyor zaten.

Biz ise bunu yapmak için
daha hassas bir yol bulduk.

Neden bitkilerin genetik yapılarını
uzay için değiştirmek isteyelim ki?

Bunu yapmamak, tamamen
yeni bir gezegendeki

uçsuz bucaksız araziyi
trilyonlarca atmosferik gaz yayarak

ve tüm bu gazları tutması için
devasa bir cam kubbe inşa ederek

yeniden düzenlemek demektir.

Bu kısa sürede yüksek masraflı
bir kargo işi olacak

gerçekçi olmayan bir mühendislik
girişimi olurdu.

İhtiyacımız olan besine
ve havaya

sahip olacağımızı garantilemenin
en iyi yollarından biri,

yanımızda yeni ve haşin çevrelere
uyum sağlamak için düzenlenmiş

organizmalar getirmektir.

Diğer bir deyişle bir gezegeni hem kısa
hem uzun dönemde yaşanabilir kılmamıza

yardım etmeleri için
değiştirilmiş organizmalar kullanmak.

Bu organizmalar, daha sonra yakıt veya
ilaç üretmek üzere düzenlenebilir de.

Sentetik biyolojiyi sayesinde yanımızda
değiştirilmiş bitkiler getirebiliriz.

Peki başka ne yapabiliriz?

Daha önceden de bahsettiğim gibi
bir tür olarak biz,

Dünya gezegeni için
özel olarak evrimleştik.

Bu gerçek, sizin orada oturduğunuz
benim ise burada durduğum

beş dakika içinde pek de değişmedi.

Yani tam şu anda herhangi birimiz
bol miktarda

yiyecek, hava, su ve bir elbiseyle

Marsa bırakılacak olsaydık,

büyük ihtimalle Mars gibi
atmosferi olmayan gezegenlerin

yüzeyini kaplayan iyonlaştırıcı
radyasyonun miktarından dolayı

pek hoş olmayan sağlık sorunları yaşardık.

Eğer gittiğimiz her gezegende

yerin altında kalmayı planlamıyorsak

neredeyse sizinle aynı ağırlıkta olan
bir zırh giyme

veya bir duvarın arkasına
saklanma ihtiyacı duymadan

kendimizi koruyabilmenin

daha iyi yollarını bulmalıyız.

İlham almak için doğaya başvuralım.

Dünyadaki canlı bolluğunun arasında

ekstremofiller ya da ekstrem koşullarda
yaşamayı seven canlılar

olarak bilinen bir organizma grubu var.

Belki lisedeki biyoloji derslerinden
hatırlarsınız.

Bu organizmalardan biri de Deinococcus
radiodurans adındaki bir bakteridir.

Bu bakteri dehidrasyona, soğuğa, vakuma,
asitlere ve özellikle radyasyona karşı

dayanıklı olmasıyla tanınır.

Bu bakterinin radyasyona direnç
mekanizması bilindiği hâlde

henüz söz konusu genleri
memelilere aktaramadık.

Bunu yapmak pek de kolay değil.

Bu bakterinin radyasyon mekanizmasına
ait bir sürü özellik var

ve bunları aktarmak bir geni aktarmak
kadar kolay değil.

Ama bence insan becerisi göze alındığında

biraz zaman verildiğinde

bunu başarmak o kadar da zor değil.

Bu bakterinin radyasyona direnç
yeteneğinden bir parça bile alsak

şu ankinden çok daha iyi olurdu.

Ki şu an sahip olduğumuz tek şey
cildimizdeki melanin.

Sentetik biyolojinin araçlarını kullanarak

radyasyonun ölümcül dozlarında
yaşayabilmek için

Deinococcus radiodurans'ın becerilerinden
yararlanabiliriz.

Her ne kadar görmesi zor olsa da

homo sapiensler, insanlar,

her gün evrimleşiyor

ve hâlâ da evrimleşmeye devam ediyor.

İnsan evriminin binlerce yılı,

düşük oksijen şartlarında yaşayabilen
Tibetli insanları

ortaya çıkarmakla kalmayıp

Arjantinlileri, sıradan bir insanı öldüren
bir kimyasal element olan arseniği

yiyebilen ve sindirebilen insanları,
ortaya çıkardı.

Her gün insan vücudu
belirli insanların kazara

kötü şartlara dayanıklı yapan
ve kazara gerçekleşen mutasyonlarla

evrimleşiyor.

Ama, bu ama önemli,

Böyle bir evrim hep sahip olamayacağımız
yada karşılayamayacağımız

iki şey gerektiriyor:

Ölüm ve zaman.

Türümüzün evrendeki yerini bulma
mücadelesinde,

Dünya harici gezegenlerde
hayatta kalması için gereken

ilave fonksiyonlarının doğal evrimi için

yeterli zamanıımız hep olmayabilir.

E.O. Wilson'ın genlerden kaçma çağı dediği

kistik fibroz, kas distrofisi gibi
genetik bozukluklarımızın çaresine

geçici dış ilavelerle baktığımız
bir dönemde yaşıyoruz.

Ancak geçen her günle birlikte

yapay evrim çağına,
bir tür olarak bizlerin

kendi genetik kaderimize

karar verme kapasitesine sahip olacağımız
bir çağa yaklaşıyoruz.

İnsan vücudunun yeni yeteneklerinin
artacağından bahsederken

artık nasıl değil,

ne zaman diye soruyoruz.

Sentetik biyolojinin, bir
organizmanın

özellikle kendimizin genetik yapısını

değiştirmede kullanılması hakkında

değerler ve ahlaksal olarak
bazı kuşkular yok değil.

Kendi genetiğimizi değiştirmek
bizi daha az mı insan yapacak?

Kaldı ki, insanlık bir şekilde
bilinç sahibi olmuş

üstün şeyden başka nedir ki?

İnsan dehası kendini nereye yönlendirmeli?

Elbette öylece oturup kendi dehamıza
şaşıp durmak zaman kaybıdır.

Bilgimizi, kendimizi dış tehlikelerden

ve de kendimizden korumak için

nasıl kullanırız?

Bu soruları

bilime karşı korku yaratmak için değil

bilimin bizim için yaptıklarını
ve yapmaya devam ettiklerini

meydana çıkarmak için soruyorum.

İnsanlar olarak, çözümleri

ihtiyatın yanı sıra cesaretle

tartışmak ve kabul etmek için
bir araya gelmeliyiz.

Mars bir hedef,

ama son hedefimiz olmayacak.

Gerçek son sınırımız, türümüzün
inanılmaz zekâsıyla

neler yapabileceğimize ve yapmamıza
karar vermemiz gereken çizgidir.

Uzay soğuk, acımasız ve affetmezdir.

Yıldızlara olan yolculuğumuz,

bizi kim olduğumuz
ve nereye gittiğimiz sorusuna getiren

imtihanlarla dolu olacak.

Cevaplar ise hayatın kendisinden
topladığımız teknolojiyi kullanma veya

terk etme arasındaki
seçimimizde saklı olacak

ve cevaplar bizi bu evrendeki dönemimizden
geri kalanlar olarak tanımlayacak.

Teşekkür ederim.

(Alkış)