Hoe we online over aanranding praten

We hebben nood aan een bedachtzamer aanpak van onze inzet van sociale media voor sociale rechtvaardigheid, zegt schrijfster en activiste Ione Wells. Toen ze in Londen was aangerand, publiceerde Wells een brief aan haar aanvaller in een studentenkrant. Die ging viraal en leidde tot de #NotGuilty-campagne tegen seksueel geweld en het zwartmaken van de slachtoffers. In deze ontroerend talk beschrijft ze hoe het delen van haar eigen verhaal hoop gaf aan anderen. Ze brengt een krachtige boodschap tegen de cultuur van de online schandpaal.

Het was in april vorig jaar,

een avondje uit met vrienden

om een verjaardag te vieren.

We hadden elkaar enkele weken
niet meer gezien,

het was een perfecte avond,
een reünie.

Op het einde van de avond

nam ik de laatste metro
naar de andere kant van Londen.

De reis verliep vlot.

Ik kwam aan bij mijn station en begon
aan de wandeling van 10 minuten naar huis.

Toen ik de hoek naar mijn straat omging,

mijn huis was al in zicht,

hoorde ik voetstappen achter me

die vanuit het niets gekomen leken

en versnelden.

Voor ik besefte wat er gaande was,

sloot een hand zich om mijn mond
zodat ik niet kon ademen,

en de jongeman achter me
sleurde me op de grond,

sloeg mijn hoofd herhaaldelijk
tegen de stoep

tot mijn gezicht begon te bloeden,

schopte me in de rug en de nek,

terwijl hij me begon aan te randen,

mijn kleren afrukte en me deed "Zwijgen!"

terwijl ik om hulp probeerde te roepen.

Elke klap van mijn hoofd op het beton

deed een vraag door mijn hoofd gaan
die er vandaag nog rondspookt:

"Zal het zo eindigen?"

Hoe had ik kunnen beseffen
dat ik al de hele tijd gevolgd werd,

van sinds ik uit het station kwam.

Uren later

stond ik topless en met blote benen
voor de politie,

terwijl de snijwonden en builen
werden gefotografeerd

als forensisch bewijs.

Er zijn weinig woorden
voor de allesverterende gevoelens

van kwetsbaarheid, schaamte, onthutsing
en onrechtvaardigheid

die me toen en in de weken erna vervulden.

Omdat ik een manier zocht
om die gevoelens in te dikken

tot iets ordelijks waar ik me
doorheen kon werken,

besliste ik om te doen
wat me het natuurlijkste leek:

ik schreef erover.

Het begon als een oefening in catharsis.

Ik schreef mijn aanrander een brief,

waarin ik hem vermenselijkte tot 'jij',

om hem te identificeren als deel
van dezelfde gemeenschap

die hij die avond
zo gewelddadig had misbruikt.

Met de klemtoon op de vloedgolf die zijn
acties hadden veroorzaakt, schreef ik:

"Heb je ooit gedacht
aan de mensen in je leven?

Ik weet niet wie de mensen
in je leven zijn.

Ik weet niets over jou.

Maar ik weet één ding:

die nacht heb je
niet alleen mij aangerand.

Ik ben dochter, ik ben vriendin,

ik ben zus, ik ben leerling,

ik ben nicht,

ik ben buur,

ik ben de werknemer die koffie schenkt

in het café onder het spoor.

Alle mensen die deze relaties
met mij hebben,

vormen mijn gemeenschap.

Jij hebt elk van hen aangerand.

Je deed de waarheid geweld aan
waar ik voor zal blijven vechten

en die al deze mensen vertegenwoordigen:

dat er eindeloos meer goede mensen
in de wereld zijn dan slechte."

Vastberaden om door dit ene incident
mijn geloof niet te verliezen

in de solidariteit in mijn gemeenschap
of in de mensheid,

herinnerde ik me de bomaanslagen
van 7 juli 2005 in de Londense metro,

hoe de burgemeester toentertijd,
net als mijn eigen ouders,

erop stonden dat we 's anderendaags
op de metro stapten,

zodat we ons niet lieten bepalen
door wie ons een onveilig gevoel gaf.

Ik zei tegen mijn aanvaller:

"Jij hebt je aanval uitgevoerd,

maar nu stap ik opnieuw op mijn metro.

Mijn gemeenschap zal 's avonds
niet met een onveilig gevoel naar huis gaan.

We nemen de laatste metro naar huis

en lopen alleen over straat,

want we laten ons het idee niet aanpraten

dat wij onszelf daardoor
in gevaar brengen.

We zullen blijven samenkomen,
als een leger,

telkens als iemand
van onze gemeenschap bedreigd wordt.

Dit is een gevecht
dat je niet zal winnen."

Toen ik deze brief schreef --

(Applaus)

Dankuwel.

(Applaus)

Toen ik deze brief schreef,

studeerde ik voor mijn examens in Oxford.

Ik werkte voor de lokale studentenkrant.

Hoewel ik het geluk had dat ik
de steun had van vrienden en familie,

was het een eenzame tijd.

Ik kende niemand die dit had meegemaakt:

tenminste, dat dacht ik.

Ik had verslagen en statistieken gelezen
en wist hoe vaak aanranding voorkwam,

maar ik kon niet één iemand noemen

die ik openlijk over dit soort ervaring
had horen spreken.

In een soort opwelling

besliste ik dus om mijn brief
in de studentenkrant te publiceren,

in de hoop dat ik anderen in Oxford

zou bereiken die een gelijkaardige
ervaring hadden gehad.

Op het einde van de brief

vroeg ik anderen om hun ervaring te delen

met de hashtag #NotGuilty [NietSchuldig]

om te benadrukken dat overlevenden
zich kunnen uitdrukken

zonder schaamte of schuldgevoel
over wat hen overkomen is --

dat we ons allemaal
kunnen verzetten tegen aanranding.

Maar ik had niet verwacht dat,
van de ene op de andere dag,

deze gepubliceerde brief viraal zou gaan.

We kregen al gauw honderden verhalen

van mannen en vrouwen, wereldwijd

die we gingen publiceren op een website
die ik had opgezet.

De hashtag werd een campagne.

Er was een Australische moeder van 40
die beschreef hoe ze op een avond

gevolgd werd naar het toilet

door een man die haar herhaaldelijk
in het kruis greep.

Een Nederlander beschreef

hoe hij op een afspraakje
werd verkracht in Londen

en hoe niemand bij wie hij dit meldde,
het serieus nam.

Ik kreeg persoonlijke Facebookberichten
van mensen in India en Zuid-Amerika

die vroegen om de campagneboodschap
daarheen te brengen.

Eén van de eerste bijdragen kwam
van een vrouw, [Nikki], die vertelde

hoe ze in haar jeugd
door haar eigen vader werd mishandeld.

Vrienden luchtten hun hart

over ervaringen gaande van
wat vorige week was gebeurd

tot wat jaren geleden was gebeurd
en waar ik geen idee van had.

Hoe meer van deze berichten we kregen,

hoe meer berichten van hoop
we ook kregen --

mensen die kracht putten uit deze stemmen

van verzet tegen aanranding
en het zwartmaken van slachtoffers.

Een vrouw, Olivia,

beschreef hoe ze was aangevallen

door iemand die ze lang
had vertrouwd en graag gezien,

en zei: "Ik heb vele verhalen hier gelezen

en ik ben hoopvol dat als zovele
vrouwen er overheen komen,

dat ik dat dan ook kan.

Velen hebben me geïnspireerd

en ik hoop dat ik ooit
zo sterk word als zij.

Ik ben er zeker van."

Mensen over de hele wereld gingen
tweeten met deze hashtag.

De brief werd overgenomen
door de nationale media

en werd vertaald in verschillende talen
over de hele wereld.

Maar iets viel me op bij de media-aandacht

die deze brief kreeg.

Opdat iets voorpaginanieuws zou zijn,

is, gelet op het woord 'nieuws',

verondersteld dat het nieuws is,
of iets verrassend.

Maar aanranding is niets nieuws.

Aanranding, samen met
andere onrechtvaardigheden,

wordt voortdurend in de media behandeld.

Maar tijdens de campagne

werd dit onrecht niet zomaar
als nieuws opgevoerd,

het waren ervaringen uit eerste hand
die echte mensen hadden geraakt,

die, samen met anderen, creëerden

wat ze nodig hadden
en vroeger niet hadden:

een platform om hun stem te verheffen,

de bevestiging dat ze niet alleen waren en
dat hun geen schuld trof,

en open discussies die hielpen om
het stigma hierover te verminderen.

De stemmen van de rechtstreeks getroffenen
stonden vooraan in het verhaal --

niet de stemmen van journalisten
of commentatoren op sociale media.

Daarom was het verhaal nieuws.

We leven in een ongelooflijk
verbonden wereld,

door de verspreiding van sociale media,

wat een fantastisch middel is
om sociale verandering teweeg te brengen.

Maar we zijn er ook alsmaar
vaker door gaan reageren.

Van de kleinste ergernis --
"Mijn trein is weer te laat!" --

tot de grootste onrechtvaardigheden,
oorlog, genocide, aanslagen:

onze standaardreactie is dat we
in de bres springen voor elke grief

door te tweeten, Facebooken, hashtaggen --

alles om anderen te tonen
dat wij ook hebben gereageerd.

Het probleem met dit soort
massale reacties,

is dat het soms betekent
dat we helemaal niet reageren,

alleszins niet door iets te doen.

We voelen ons er beter door,

alsof we bijdragen tot collectieve
rouw of verontwaardiging.

Maar het verandert niets.

Wat meer is,

soms brengt het de stem
in de verdrukking

van wie rechtstreeks getroffen is

en wiens stem moet gehoord worden.

Zorgwekkend is ook de tendens
dat sommige reacties op onrechtvaardigheid

voor nog meer muren zorgen,

omdat ze snel met de vinger wijzen,
in de hoop op simpele oplossingen

voor complexe problemen.

Een Britse tabloid publiceerde mijn brief

onder de kop:

"Oxfordstudente lanceert online campagne
om aanvaller te schande te maken".

De campagne heeft nooit
die bedoeling gehad.

Ze was bedoeld om mensen te laten spreken
en anderen te doen luisteren.

Twittertrollen zorgden algauw
voor nog meer onrechtvaardigheid

met commentaar over de etniciteit
of klasse van mijn aanvaller,

om hun bevooroordeelde
agenda te bevorderen.

Sommigen beschuldigden me ervan
dat ik alles verzonnen had

ter bevordering van, ik citeer,

mijn 'feministische man-hatende agenda'.

(Gelach)

Ik weet het --

alsof ik zou zeggen "Sorry jongens,
kan er niet bij zijn,

te druk met het haten van
de hele mannelijke bevolking

tegen mijn dertigste."

(Gelach)

Ik weet bijna zeker

dat deze mensen wat ze zeggen
nooit in mijn gezicht zouden zeggen.

Maar omdat ze achter een scherm zitten,

lekker thuis,

op de sociale media,

lijken ze te vergeten
dat ze een openbare daad stellen --

dat anderen het zullen lezen
en erdoor geraakt zullen worden.

Terug naar mijn analogie
van terug op de trein stappen.

Een andere bezorgdheid van mij
over het lawaai dat voortkomt

uit onze online reacties
op onrechtvaardigheid

is dat het algauw verglijdt tot
onszelf als slachtoffer afschilderen,

wat tot defaitisme kan leiden,

een soort mentale barrière waardoor we
geen positiviteit en verandering zien

na een negatieve situatie.

Enkele maanden voor de campagne startte

of dit mij overkwam,

ging ik naar een TEDx-evenement in Oxford.

Ik zag Zelda la Grange,

voormalig privé-secretaris
van Nelson Mandela.

Eén van haar verhalen raakte me echt,

over toen Mandela
voor de rechter werd gesleept

door de rugbybond van Zuid-Afrika

nadat hij een onderzoek was gestart
naar sportaffaires.

In de rechtszaal

stapte hij op de advocaten
van de Zuid-Afrikaanse rugbybond af,

schudde hen de hand

en sprak met hen, elk in hun eigen taal.

Zelda wilde protesteren

en zeggen dat ze
zijn respect niet verdienden

na het onrecht dat ze
hem hadden aangedaan.

Hij keerde zich naar haar en zei:

"Je moet de vijand nooit
het strijdperk laten bepalen."

Toen ik die woorden hoorde,

wist ik niet echt waarom ze
zo belangrijk waren,

maar ik had dat gevoel en ik noteerde ze
in een notitieboekje.

Ik heb er sindsdien vaak aan gedacht.

Wraak, het uitdrukken van haat

tegen wie ons onrecht heeft aangedaan,

kan een menselijk instinct lijken
tegenover het kwade,

maar we moeten uit die cyclus treden

als we negatieve gebeurtenissen
van onrecht willen omvormen

tot positieve sociale verandering.

Doen we dan niet,

dan kan de vijand nog steeds
het strijdperk bepalen,

binair,

waar wij die geleden hebben,
de getroffenen worden

die tegenover hen, de daders staan.

Net zoals we terug op de metro stapten,

kunnen we onze platformen
voor verbinding en gemeenschap

niet maken tot de plaatsen
waar we in onze nederlaag berusten.

Ik wil respons in de sociale media
niet ontmoedigen,

want de ontwikkeling van de
#NotGuilty-campagne

dank ik er bijna volledig aan.

Maar ik wil pleiten voor
een bedachtzamer aanpak

van de manier waarop we
reageren op onrecht.

We moeten onszelf
om te beginnen twee dingen afvragen.

Ten eerste: waarom
voel ik dit onrecht aan?

In mijn geval waren er
verschillende antwoorden.

Iemand had mij
en mijn geliefden pijn gedaan

in de veronderstelling dat hij
geen rekenschap zou moeten afleggen

noch de aangerichte schade erkennen.

Bovendien lijden duizenden
mannen en vrouwen elke dag

onder seksueel misbruik, vaak in stilte,

maar het is een probleem dat
niet zoveel aandacht krijgt.

Het slachtoffer krijgt vaak
nog steeds de schuld.

Stel jezelf dan de vraag: hoe kan ik,
in het besef van deze motivatie,

iets aan de situatie doen?

Voor ons was dit: door mijn - en andere -
aanvaller(s) ter verantwoording te roepen,

hen te confronteren
met het effect van hun daden,

Door het thema aanranding
op de agenda te zetten,

door debatten te openen met vrienden,
familie, in de media,

die te lang dicht waren gebleven,

en te beklemtonen dat slachtoffers
zich niet schuldig moeten voelen.

Er is misschien nog een lange weg
te gaan om dit op te lossen.

Maar op deze manier

kunnen we sociale media gaan
gebruiken voor sociale rechtvaardigheid,

als middel tot educatie, tot dialoog,

om gezagsdragers bewust te maken
van een probleem

door te luisteren naar wie
er direct door is getroffen.

Want soms zijn er geen
simpele antwoorden voor deze kwesties.

Dat is zelden het geval.

Maar dat betekent niet dat we
er niet bedachtzaam op kunnen reageren.

In situaties waar je niet weet

hoe je dit onrecht kan omkeren,

kan je nog nadenken,
misschien niet over wat je kan doen,

maar over wat je kan laten.

Je kan vermijden om nog meer muren
te bouwen door onrecht met vooroordeel

en haat te bestrijden.

Je kan vermijden om over de hoofden
van de getroffenen heen te praten.

Je kan vermijden om te reageren op onrecht
om het 's anderendaags te vergeten

omdat de rest van Twitter
op iets anders is overgegaan.

Soms is niet meteen reageren
ironisch genoeg

onze beste onmiddellijke actie.

Want we zijn misschien boos, verontrust
en vol energie door het onrecht,

maar laten we onze reactie overwegen.

Laten we mensen ter verantwoording roepen
zonder zelf af te dalen tot een cultuur

die teert op de schandpaal en op onrecht.

Laat ons het onderscheid onthouden

dat internetgebruikers zo vaak vergeten,

tussen kritiek en belediging.

Laat ons niet vergeten
om na te denken voor we spreken,

omdat we achter een scherm zitten.

En als we lawaai maken op sociale media,

laat ons dan de noden
van de getroffenen niet verdrinken,

maar hun stem luider doen klinken,

zodat het internet een plaats wordt
waar je geen uitzondering bent

als je spreekt over iets
dat jouzelf is overkomen.

Al deze weloverwogen reacties op onrecht

herinneren aan de hoekstenen
waarop het internet is gebouwd:

netwerken, signaleren, verbinden --

al die termen die impliceren
dat mensen samen worden gebracht

niet uit elkaar worden gespeeld.

Als je het woord 'rechtvaardigheid'
opzoekt in het woordenboek,

staat daar,
eerder dan 'straf',

eerder dan 'handhaving van de wet
of het rechterlijke gezag'

'de handhaving van wat juist is'.

Ik denk dat er weinig dingen
'juister' zijn in deze wereld

dan mensen samenbrengen,

dan verbindingen.

Als we sociale media
dat laten teweeg brengen,

dan kan het een heel krachtig
soort rechtvaardigheid bewerkstelligen.

Heel hartelijk dank.

(Applaus)