Ellen 't Hoen: Tıbbi patentleri bir havuzda toplayın, hayat kurtarın

Yeni bir ilaca patent almak, o ilacın geliştirilmesindeki muazzam maliyeti para yönünden desteklemeye yardımcı olur -- ancak aynı patent, gelişmekte olan ülkelerdeki hasta insanların ileri düzey tedavilere erişimini ölümcül bir bedelle engeller. Ellen 't Hoen'in konuşmasının konusu, bu probleme sunulan ince, işe yarar bir çözüm: İlaç Patent Havuzu. (TEDxZurich'te filme alındı.)

2002 yılında bir grup tedavi eylemcisi,

uçağın ilk zamanlardaki gelişmesini tartışmak için toplandılar.

Wright kardeşler, son yüzyılın başında

ilk defa o aletlerden birini

uçurabilmeyi başarmışlardı.

Aynı zamanda çok sayıda patenti de

uçağın temel kısımları için almışlardı.

Bunu yapan sadece onlar değildi.

Bu, sanayide yaygın bir uygulamaydı

ve uçaklar için patent sahibi olanlar

onları ateşli bir biçimde savunuyor

ve rakiplerine sağlı sollu dava açıyorlardı.

Bu aslında havacılık sanayisinin gelişimi için çok da iyi olmamıştı

ve tam da o vakitler özellikle A.B.D. hükümeti

askeri uçakların üretimlerine

hız verilmesiyle ilgilenmekteydi.

Bu yüzden bir miktar anlaşmazlıklar oldu.

A.B.D. hükümeti harekete geçmeye karar verdi

ve o patent sahiplerini

patentlerini ulaşılabilir yapıp diğerleriyle paylaşmak ve böylece

uçak üretiminin mümkün olmasını sağlamaları konusunda zorladı.

Peki bütün bunların

bununla ne ilgisi var?

2002'de Nelson Otwoma, Kenyalı bir sosyal bilimci,

kendisinde HIV olduğunu keşfetti ve tedaviye ulaşması gerekti.

Kendisine bunun çaresinin olmadığı söylendi.

AIDS, duyduğuna göre ölümcüldü

ve tedavi sunulmuyordu. O zamanlar,

tedavinin zengin ülkelerde var olduğu zamanlardı.

AIDS kronik bir hastalık haline gelmişti.

İnsanlar burada Avrupa'daki ülkelerimizde, Kuzey Amerika'da

HIV ile sağlıklı hayatlar sürdürüyorlardı.

Nelson içinse böyle değildi. Yeterince zengin değildi,

ve üç yaşındaki oğlu için de durum aynıydı, onun da bir yıl sonra

HIV olduğunu fark etmişti.

Nelson bir tedavi eylemcisi olmaya

ve diğer gruplara katılmaya karar verdi.

2002'de farklı bir savaşla karşı karşıyaydılar.

ARVler, yani HIV için gerekli olan ilaçlar

hasta başına yıllık yaklaşık 12.000 dolar tutuyordu.

Bu ilaçların patentleri ise

bir grup Batılı ilaç firmasının elindeydi

ve o onlar da bu patentleri ulaşılabilir

yapmak konusunda pek de gönüllü değillerdi.

Elinizde patent olduğu zaman, sizden dışınızdaki herkesi

bu ilaçları yapmaktan, üretmekten veya

daha az maliyetlisini üretmekten örneğin,

alıkoyabilirsiniz.

Şüphesiz bu patent savaşlarının

tüm dünyada baş göstermesine sebep oldu.

Neyse ki bu patentler her yerde mevcut değillerdi.

Bazı ülkeler ilaç sanayisindeki ürünlerin

patentlerini tanımıyorlardı, Hindistan gibi örneğin,

ve Hintli ilaç şirketleri

bunların sözüm ona jenerik (patentsiz) olarak adlandırılan modellerini,

antiretrovial ilaçların düşük maliyetli kopyalarını üretmeye

ve bunları gelişmekte olan ülkelerde ulaşılabilir yapmaya başladı,

ve bir yıl içinde ilacın fiyatı

hasta başına yılda 10.000 dolardan

hasta başına yıllık 350 dolara düştü

ve bugün aynı üçlü hap karışımını piyasada

hasta başına yıllık 60 dolara bulmak mümkün,

ve tabi ki bu da

bu ilaçları almaya parası yetenlerin sayısını

son derece muazzam biçimde etkiledi.

Tedavi programları mümkün hale geldi,

parasal kaynak sağlama mümkün oldu ve

antiretroviral ilaç kullananların sayısı hızla artmaya başladı.

Bugün, sekiz milyon insanın

antiretroviral ilaçlara erişimi var.

34 milyon kişi HIV virüsü taşıyor.

Bu rakam hiç bu kadar yüksek olmamıştı,

ama aslında bu iyi bir haber,

çünkü bu aynı zamanda insanların ölmediğini gösteriyor.

Bu ilaçlara erişimi olan insanlar artık ölmüyorlar.

Ve bir şey daha var.

Aynı zamanda artık virüsü de bulaştırmıyorlar.

Bunu gösteren epey yakın zamanlı bir araştırma.

Bu da şu anlama geliyor ki, artık

bu salgının belini kırmak için araçlarımız var.

O zaman sorun ne?

Sorun şu ki, birçok şey değişti.

Öncelikle kurallar değişti.

Bugün tüm ülkeler ilaçlara

en az 20 yıllık patent sağlamakla yükümlüler.

Bu da Dünya Ticaret Örgütü'ne ait

fikri mülkiyet haklarının bir sonucu.

Bu yüzden Hindistan'ın yaptığı artık mümkün değil.

İkinci olarak, patent sahibi şirketlerin uygulaması değişti.

Burada patent uygulamalarının

Dünya Ticaret Örgütü'nün kurallarının, 1995'ten önce,

antiretroviral ilaçlardan önceki durumunu görüyorsunuz.

Bu da bugün görmekte olduğunuz durum,

ve bu gelişmekte olan ülkelerde olan, yani bu şu anlama geliyor ki

eğer planlı olarak bir şeyler yapmazsak,

ve eğer şimdi bir şey yapmazsak,

çok yakında yeni bir ilaç fiyatı kriziyle yüz yüze olacağız,

çünkü yeni ilaçlar geliştiriliyor,

yeni ilaçlar satışa çıkıyor, ama bu ilaçlar

çok daha yaygın bir alandaki ülkelerde patentli.

Bu yüzden harekete geçmezsek, bugün bir şeyler yapmazsak,

çok yakın bir zamanda, bazılarının tabiriyle

zaman ayarlı tedavi bombasıyla yüzleşeceğiz.

Sorun sadece patentli ilaçların sayısı da değil.

Başka bir şey daha jenerik ilaç üreticilerini

gerçekten korkutabilir.

Bu, size bir patent haritası gösteriyor.

Bu tek bir ilacın haritası.

Yani fark edebileceğiniz gibi eğer patentsiz bir şirketseniz

ve bu ürünün gelişimine para yatırıp yatırmamak

konusunda karar vermek üzereyseniz, bu patentlere

yetki verilmesinin gerçekten mümkün

olacağını kesin olarak bilmedikçe

muhtemelen başka bir şey yapmayı seçersiniz.

Tekrar diyorum, planlı hareket gerekli.

Yani muhakkak

eğer bir patent havuzu

askeri uçakların üretiminin hızlandırılması için kurulabiliyorsa,

biz de benzer bir şeyi

HIV / AIDS salgınıyla başa çıkmak için kullanabiliriz.

Ve kullandık da.

2010 yılında UNITAID, İlaç Patent Havuzu'nu

HIV için kurdu.

Ve bu şu şekilde çalışıyor:

Patent sahipleri,

yeni ilaç geliştiren mucitler,

bu icatlar için patent alıyor

ama bu patentleri

İlaç Patent Havuzu'na erişilebilir kılıyorlar . İlaç Patent Havuzu da

daha sonra bu patentlere erişime ihtiyacı olanları yetkilendiriyor.

Bu jenerik üreticiler olabilir.

Kar amacı gütmeyen ilaç geliştirme acentaları olabilir

örneğin.

Bu üreticiler daha sonra bu ilaçları

daha düşük bir fiyata bunlara ihtiyacı olan insanlara,

bunlara ihtiyacı olan tedavi programlarına satabilirler.

Satışların üzerinden patent sahiplerine telif ücreti ödüyorlar,

böylece fikri mülkiyetlerini paylaşmalarının karşılığı bu şekilde ödeniyor.

Bir kilit fark var

uçak patent havuzuyla arasında.

İlaç Patent Havuzu gönüllü bir mekanizma.

Uçak patent sahiplerine patentleri için yetki vermek veya

vermemek konusunda bir seçenek bırakılmamıştı.

Bunu yapmaya mecbur bırakılmışlardı.

Bu, İlaç Patent Havuzu'nun yapamayacağı bir şey.

İlaç şirketlerinin gönüllülüğüne dayanarak

patentlere yetki veriyor ve bunları diğerlerinin

kullanımına açık hale getiriyor.

Bugün, Nelson Otwoma sağlıklı biri.

Antiretrovial ilaçlara erişimi var.

Oğlu yakında 14 yaşında olacak.

Nelson, İlaç Patent Havuzu'ndaki

uzman danışma grubunun bir üyesi,

ve çok da uzak olmayan bir tarihte şöyle demişti;

"Ellen, bizler Kenya'da ve diğer birçok ülkede

İlaç Patent Havuzu'na, yeni başka ilaçların

bizim için ulaşılabilir olması ve yeni ilaçların

gecikme olmadan bizim için ulaşılabilir olması konusunda güveniyoruz."

Ve bu artık bir hayal değil.

Hatta size bir örnek vereceğim.

Bu yılın Ağustos ayında, Birleşik Devletler ilaç birimi

yeni bir dördü bir arada AIDS ilacına onay verdi.

Patent sahibi şirket Gilead,

fikri mülkiyeti için İlaç Patent Havuzu'nu yetkilendirdi.

Havuz bugün şimdiden çalışıyor, iki ay sonrasında

jenerik üreticiler bu ürünün

ihtiyacın olduğu her yerde ve her zaman için

satışa çıkabilmesini sağlıyorlar. Bu emsali olmayan bir olay.

Daha önce hiç yapılmamıştı.

Kural, bir ürünün ortalama 10 yıllık gecikme sonrası gelişmekte olan

ülkelerde satışa çıkması şeklindedir, ki o da satışa çıkarsa.

Bu daha önce hiç görülmemişti.

Nelson'ın beklentileri çok yüksek,

ve böyle olmakta haklı da. O ve oğlu,

antiretrovirallerin bir sonraki üretimine,

ve bir sonrakine ihtiyaç duyacaklar, ömürleri boyunca,

ki böylelikle o ve Kenya'daki, diğer ülkelerdeki başkaları da

sağlıklı, aktif hayatlarına devam edebilsinler.

Şimdi bunun gerçekleşmesi için ilaç şirketlerinin

istekliliğine güveniyoruz. Bu şirketlerin şunu

anlamalarını istiyoruz ki, bu olay sadece

evrensel yarar için değil, aynı zamanda kendi yararlarına,

anlaşmazlıktan işbirliğine varabilmeleri için,

ve İlaç Patent Havuzu sayesinde bunu gerçekleştirebilirler.

İsterlerse böyle yapmamayı da tercih edebilirler,

ama bu yoldan gidenler Wright kardeşlerin

geçen yüzyılda karşılaştıkları sorunla karşılabilirler

ve hükümet tarafından yapılan zorunlu tedbirlerle

yüz yüze kalabilirler. Yani şimdiden atlasalar iyi olur.

Teşekkür ederim. (Alkışlar)