Return to Video

Animations of unseeable biology

  • 0:00 - 0:02
    Pokażę wam
  • 0:02 - 0:06
    zdumiewające maszyny molekularne
  • 0:06 - 0:09
    budujące żywą tkankę naszych ciał.
  • 0:09 - 0:12
    Cząsteczki są naprawdę malutkie.
  • 0:12 - 0:14
    Naprawdę malutkie z naciskiem na naprawdę.
  • 0:14 - 0:16
    Naprawdę malutkie z naciskiem na naprawdę.
  • 0:16 - 0:18
    Są mniejsze od fali widzialnego światła,
  • 0:18 - 0:21
    dlatego nie możemy obserwować ich bezpośrednio.
  • 0:21 - 0:23
    Dzięki nauce mamy całkiem sporą wiedzę
  • 0:23 - 0:26
    jakie procesy zachodzą w skali molekularnej.
  • 0:26 - 0:29
    Można opowiadać o molekułach,
  • 0:29 - 0:32
    ale nie ma możliwości ich bezpośredniego pokazania.
  • 0:32 - 0:35
    Wyjściem z tej sytuacji są rysunki.
  • 0:35 - 0:37
    Nie jest to nowy pomysł.
  • 0:37 - 0:39
    Naukowcy od zawsze tworzyli rysunki
  • 0:39 - 0:42
    jako element procesu myślowego i odkrywania.
  • 0:42 - 0:45
    Rysowali to, co mogli zaobserwować,
  • 0:45 - 0:47
    dzięki technologiom takim jak teleskopy i mikroskopy.
  • 0:47 - 0:50
    Za pomocą rysunków przekazywali też swoje myśli.
  • 0:50 - 0:52
    Wybrałem dwa przykłady,
  • 0:52 - 0:55
    dobrze znane, bo stanowią ekspresję nauki poprzez sztukę.
  • 0:55 - 0:57
    Zacznę od Galileusza,
  • 0:57 - 0:59
    który zastosował pierwszy na świecie teleskop,
  • 0:59 - 1:01
    aby obserwować Księżyc,
  • 1:01 - 1:03
    dzięki czemu zmienił nasze wyobrażenie o nim.
  • 1:03 - 1:05
    W siedemnastym wieku Księżyc
  • 1:05 - 1:07
    postrzegano jako idealnie gładką sferę.
  • 1:07 - 1:10
    Galileusz zobaczył jednak kamieniste, jałowe pustkowie,
  • 1:10 - 1:13
    które namalował za pomocą akwareli.
  • 1:13 - 1:15
    Innym naukowcem z wielkimi pomysłami
  • 1:15 - 1:18
    był Karol Darwin, wielka gwiazda biologii.
  • 1:18 - 1:20
    Słynny wpis w swoim notatniku
  • 1:20 - 1:23
    rozpoczął w lewym górnym rogu od słowa "myślę",
  • 1:23 - 1:26
    a następnie naszkicował pierwsze drzewo życia,
  • 1:26 - 1:28
    czyli to jak postrzegał
  • 1:28 - 1:30
    w jaki sposób wszystkie żyjące na Ziemi gatunki
  • 1:30 - 1:33
    są ze sobą powiązane w ewolucyjnej historii.
  • 1:33 - 1:35
    Pochodzenie gatunków drogą naturalnego doboru
  • 1:35 - 1:38
    i ich odmienność od populacji przodków.
  • 1:38 - 1:40
    Nawet jako naukowiec,
  • 1:40 - 1:42
    chodziłem na wykłady biologów molekularnych,
  • 1:42 - 1:45
    i zupełnie ich nie rozumiałem,
  • 1:45 - 1:47
    z całym tym wymyślnym technicznym żargonem,
  • 1:47 - 1:49
    którego używali do opisywania swojej dziedziny,
  • 1:49 - 1:52
    aż trafiłem na prace artystyczne Davida Goodsella,
  • 1:52 - 1:55
    biologa molekularnego w Instytucie Scrippsa.
  • 1:55 - 1:57
    Jego rysunki
  • 1:57 - 1:59
    są precyzyjne i w dobrej skali.
  • 1:59 - 2:02
    Prace te rozjaśniły mi
  • 2:02 - 2:04
    obraz molekularnego świata wewnątrz nas.
  • 2:04 - 2:07
    Oto przekrój tkanki krwi.
  • 2:07 - 2:09
    W lewym górnym rogu widać żółto-zielony obszar.
  • 2:09 - 2:12
    Są to płynne składniki krwi, głównie woda,
  • 2:12 - 2:14
    ale także przeciwciała, cukry,
  • 2:14 - 2:16
    hormony, takie rzeczy.
  • 2:16 - 2:18
    Czerwony obszar to przekrój czerwonej krwinki,
  • 2:18 - 2:20
    a widoczne tam cząsteczki to hemoglobina.
  • 2:20 - 2:22
    Naprawdę też są czerwone, nadają krwi kolor.
  • 2:22 - 2:24
    Hemoglobina działa jak molekularna gąbka,
  • 2:24 - 2:26
    wchłaniając tlen w płucach
  • 2:26 - 2:28
    i przenosząc go do innych części ciała.
  • 2:28 - 2:31
    Wiele lat temu ten obraz zainspirował mnie
  • 2:31 - 2:33
    i zastanawiałem się czy za pomocą grafiki komputerowej
  • 2:33 - 2:35
    można przedstawić molekularny świat.
  • 2:35 - 2:37
    Jak by wyglądał?
  • 2:37 - 2:40
    Takie były tego początki. Zacznijmy.
  • 2:40 - 2:42
    Oto DNA w klasycznej formie podwójnej helisy.
  • 2:42 - 2:44
    Obraz powstał dzięki krystalografii rentgenowskiej
  • 2:44 - 2:46
    przedstawia wierny model DNA.
  • 2:46 - 2:48
    Rozkręcając helisę i rozczepiając dwie nitki,
  • 2:48 - 2:50
    otrzymalibyśmy coś podobnego do zębów.
  • 2:50 - 2:52
    Są to litery kodu genetycznego,
  • 2:52 - 2:55
    25 tysięcy genów wpisanych w ludzkie DNA.
  • 2:55 - 2:57
    Zazwyczaj nazywa się to kodem genetycznym.
  • 2:57 - 2:59
    Zazwyczaj nazywa się to kodem genetycznym.
  • 2:59 - 3:01
    Chcę opowiedzieć o innym aspekcie DNA,
  • 3:01 - 3:04
    którym jest jego fizyczna natura.
  • 3:04 - 3:07
    Te dwie nitki biegną w przeciwnych kierunkach
  • 3:07 - 3:09
    z powodów, których teraz nie poruszę.
  • 3:09 - 3:11
    Biegną w przeciwnych kierunkach,
  • 3:11 - 3:14
    stwarzając szereg problemów dla żywych komórek
  • 3:14 - 3:16
    co zobaczycie.
  • 3:16 - 3:19
    Szczególnie ma to miejsce podczas kopiowania DNA.
  • 3:19 - 3:21
    To co wam pokażę
  • 3:21 - 3:23
    jest wiernym przedstawieniem
  • 3:23 - 3:26
    mechanizmu replikującego w DNA, który działa w waszych ciałach,
  • 3:26 - 3:29
    przynajmniej według stanu wiedzy biologii w roku 2002.
  • 3:29 - 3:32
    DNA wchodzi na linię produkcyjną od lewej strony
  • 3:32 - 3:35
    i uderza w zgromadzone miniaturowe biochemiczne maszyny,
  • 3:35 - 3:38
    które rozciągają nić DNA i wykonują jej dokładną kopię.
  • 3:38 - 3:40
    Wkracza DNA
  • 3:40 - 3:42
    uderza w tą niebieską, podobną do pączka strukturę,
  • 3:42 - 3:44
    i jest rozrywane na dwie nici.
  • 3:44 - 3:46
    Jedna może zostać skopiowana wprost,
  • 3:46 - 3:49
    tę nić widać na dole.
  • 3:49 - 3:51
    Nie jest tak prosto w przypadku drugiej nici,
  • 3:51 - 3:53
    ponieważ musi być skopiowana wspak.
  • 3:53 - 3:55
    Zostaje wciągnięta w te pętle
  • 3:55 - 3:57
    i kopiowana część po części,
  • 3:57 - 4:00
    w wyniku czego powstają dwie nowe cząsteczki DNA.
  • 4:00 - 4:03
    W naszych ciałach działają w tej chwili
  • 4:03 - 4:05
    miliardy podobnych maszyn
  • 4:05 - 4:07
    kopiując nasze DNA z doskonałą wiernością.
  • 4:07 - 4:09
    Jest to dokładna reprezentacja,
  • 4:09 - 4:12
    pokazujące z prawidłową prędkością, to co dzieje się wewnątrz nas.
  • 4:12 - 4:15
    Pominąłem korekcję błędów i kilka innych rzeczy.
  • 4:17 - 4:19
    Jest to praca sprzed wielu lat.
  • 4:19 - 4:21
    Dziękuję.
  • 4:21 - 4:24
    Jest to praca sprzed wielu lat,
  • 4:24 - 4:27
    ale zaraz pokażę coś zgodnego ze współczesną nauką i technologią.
  • 4:27 - 4:29
    Zacznijmy znów od DNA.
  • 4:29 - 4:32
    Podryguje w otaczającej go molekularnej zupie cząsteczek,
  • 4:32 - 4:34
    którą usunąłem, żeby rysunek był czytelny.
  • 4:34 - 4:36
    DNA ma szerokość około dwóch nanometrów
  • 4:36 - 4:38
    jest naprawdę malutkie.
  • 4:38 - 4:40
    Jednak w każdej z komórek
  • 4:40 - 4:44
    każda nić DNA ma od 30 do 40 milionów nanometrów długości.
  • 4:44 - 4:47
    Żeby pozostać uporządkowanym i regulować dostęp do kodu genetycznego,
  • 4:47 - 4:49
    DNA jest owinięte wokół tych białek,
  • 4:49 - 4:51
    które na obrazie są fioletowe.
  • 4:51 - 4:53
    Jest upakowane i zawinięte.
  • 4:53 - 4:56
    Tu widzimy pojedynczą nić DNA.
  • 4:56 - 4:59
    Wielki pakiet DNA nazywamy chromosomem.
  • 4:59 - 5:02
    Wrócimy do niego za chwilę.
  • 5:02 - 5:04
    Oddalamy widok,
  • 5:04 - 5:06
    przechodzimy przez por jądrowy,
  • 5:06 - 5:09
    stanowiący wejście do przedziału, w którym znajduje się DNA,
  • 5:09 - 5:11
    zwanego jądrem komórkowym.
  • 5:11 - 5:13
    Na tych obrazach
  • 5:13 - 5:16
    widzieliśmy semestr biologii, a ja mam siedem minut.
  • 5:16 - 5:19
    Uda się nam dziś skończyć?
  • 5:19 - 5:22
    Nie, mówią mi, że nie.
  • 5:22 - 5:25
    Tak wygląda żywa komórka pod mikroskopem optycznym.
  • 5:25 - 5:28
    Sfilmowano ją dzięki technice poklatkowej, dlatego widzimy ruch.
  • 5:28 - 5:30
    Osłonka jądrowa rozpada się.
  • 5:30 - 5:33
    Przypominające kiełbaski twory to chromosomy i na nich się skupimy.
  • 5:33 - 5:35
    Poruszają się bardzo efektownie,
  • 5:35 - 5:38
    skupiając się na tych małych czerwonych plamkach.
  • 5:38 - 5:41
    Gdy komórka jest gotowa,
  • 5:41 - 5:43
    rozrywa chromosom.
  • 5:43 - 5:45
    Część DNA przechodzi na jedną stronę,
  • 5:45 - 5:47
    z drugiej mamy pozostałą część.
  • 5:47 - 5:49
    Są to dwie identyczne kopie DNA.
  • 5:49 - 5:51
    Potem komórka dzieli się na pół.
  • 5:51 - 5:53
    W miliardach komórek
  • 5:53 - 5:56
    naszego ciała w tej chwili zachodzi ten proces.
  • 5:56 - 5:59
    Cofnijmy się i skupmy na chromosomach.
  • 5:59 - 6:01
    Przyjrzymy się ich budowie i opiszemy je.
  • 6:01 - 6:04
    Znów widzimy płaszczyznę równikową komórki.
  • 6:04 - 6:06
    Chromosomy ustawiają się w linii.
  • 6:06 - 6:08
    Jeśli wyizolujemy tylko jeden chromosom,
  • 6:08 - 6:10
    wyjmiemy go i wtedy spojrzymy na jego strukturę.
  • 6:10 - 6:13
    Jest to jedna z największych struktur cząsteczkowych,
  • 6:13 - 6:17
    jaką do tej pory odkryliśmy w ciele człowieka.
  • 6:17 - 6:19
    Oto pojedynczy chromosom.
  • 6:19 - 6:22
    W każdym z nich są dwie nici DNA.
  • 6:22 - 6:24
    Jedna jest zawinięta niczym kiełbaska.
  • 6:24 - 6:26
    Druga również przypomina kiełbaskę.
  • 6:26 - 6:29
    To, co wygląda jak wąsy i wystaje z obu stron,
  • 6:29 - 6:32
    to dynamiczne rusztowanie komórki.
  • 6:32 - 6:34
    Nazywamy je mikrotubulami. Ta nazwa nie jest istotna.
  • 6:34 - 6:37
    Teraz skupimy się na obszarze, który zaznaczyłem na czerwono.
  • 6:37 - 6:39
    Jest to połączenie
  • 6:39 - 6:42
    dynamicznego rusztowania i chromosomów.
  • 6:42 - 6:45
    Jest ono oczywiście kluczowe dla ruchu chromosomów.
  • 6:45 - 6:48
    Nie mamy pojęcia w jaki sposób odbywa się ten ruch.
  • 6:48 - 6:50
    Badamy tak zwane kinetochory,
  • 6:50 - 6:52
    intensywnie, od ponad stu lat
  • 6:52 - 6:55
    i dopiero zaczynamy odkrywać co to jest.
  • 6:55 - 6:58
    Składają się z około 200 różnych typów białek,
  • 6:58 - 7:01
    razem są ich tysiące.
  • 7:01 - 7:04
    Jest to system transmisji sygnałów.
  • 7:04 - 7:06
    Nadaje je przez sygnały chemiczne,
  • 7:06 - 7:09
    dając znać innym komórkom, gdy jest gotowy,
  • 7:09 - 7:12
    kiedy czuje że wszystko jest ustawione i gotowe
  • 7:12 - 7:14
    na oddzielenie chromosomów.
  • 7:14 - 7:17
    Potrafi zespolić się na powierzchni rosnących i kurczących się mikrotubuli,
  • 7:17 - 7:20
    ma udział w ich powiększaniu się,
  • 7:20 - 7:23
    może się z nimi tymczasowo połączyć.
  • 7:23 - 7:25
    Jest to również system wykrywający.
  • 7:25 - 7:27
    Potrafi wyczuć kiedy komórka jest gotowa,
  • 7:27 - 7:29
    a chromosom dobrze ustawiony.
  • 7:29 - 7:31
    Widzimy jak zmienia kolor na zielony,
  • 7:31 - 7:33
    bo czuje, że wszystko jest w porządku.
  • 7:33 - 7:35
    Zobaczycie, że ostatnia część
  • 7:35 - 7:37
    jest nadal czerwona.
  • 7:37 - 7:40
    Zeszła w dół po mikrotubulach.
  • 7:41 - 7:44
    System transmisji w ten sposób wysyła sygnał "stop".
  • 7:44 - 7:47
    I zaprzestaje działania. To tak mechaniczne.
  • 7:47 - 7:49
    Tak działa ta precyzyjna molekularna maszyneria.
  • 7:49 - 7:52
    W ten sposób odbywa się nasze działanie w skali cząsteczkowej.
  • 7:52 - 7:55
    Coś w temacie molekularnej rozkoszy dla oka:
  • 7:55 - 7:58
    mamy tu kinezyny, w kolorze pomarańczowym.
  • 7:58 - 8:00
    To mali molekularni kurierzy idący w jedną stronę.
  • 8:00 - 8:03
    A tu widać dyneiny. Przenoszą wspomniany system transmitujący.
  • 8:03 - 8:06
    Ich długie nogi pomagają im pokonywać przeszkody.
  • 8:06 - 8:08
    To, co pokazałem precyzyjnie czerpie
  • 8:08 - 8:10
    z nauki.
  • 8:10 - 8:13
    Problem w tym, że nie możemy pokazać tego inaczej.
  • 8:13 - 8:15
    Badania na pograniczach nauki
  • 8:15 - 8:17
    i ludzkiego zrozumienia
  • 8:17 - 8:20
    są niesamowite.
  • 8:20 - 8:22
    Odkrywanie takich rzeczy
  • 8:22 - 8:25
    jest przyjemną zachętą do pracy jako naukowiec.
  • 8:25 - 8:28
    Większość badaczy w obszarze medycyny twierdzi,
  • 8:28 - 8:30
    że odkrywanie takich rzeczy
  • 8:30 - 8:33
    że odkrywanie takich rzeczy to droga do osiągnięcia wielkich celów,
  • 8:33 - 8:36
    które oznaczają kres chorób,
  • 8:36 - 8:38
    eliminację cierpienia i nieszczęścia, które powodują,
  • 8:38 - 8:40
    oraz wyciągnięcie ludzi z biedy.
  • 8:40 - 8:42
    Dziękuję.
  • 8:42 - 8:46
    (Brawa)
Title:
Animations of unseeable biology
Speaker:
Drew Berry
Description:

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
08:47
Regina Chu edited Polish subtitles for Animations of unseeable biology
Marcin Mituniewicz added a translation

Polish subtitles

Revisions Compare revisions