Kıvrık patates kızartması muamması: Sosyal medya "beğenileri" neden sandığınızdan daha fazlasını söyler

Kızarmış patates kızartması sever misiniz? Onları hiç Facebook'da beğendiniz mi? Facebook (ve diğerlerinin) sizin sıradan beğenilerinize ve paylaşımlarınıza bakarak tahmin edebildikleri şaşırtıcı şeyleri görmek için bu konuşmayı izleyin. Bilgisayar bilimcisi Jennifer Golbeck, bunun nasıl olduğunu, bazı teknolojik uygulamaların neden çok da sevimli olmadığını ve neden verilerin kontrolünü asıl hak sahiplerine geri vermek gerektiğini anlatıyor.

Çevrimiçi ağın ilk on yılını düşündüğünüzde,

çok durağan bir yer olduğunu görürsünüz.

Çevrimiçi olurdunuz, ve sayfalara bakardınız,

bu sayfalar

ya bunu yaptıracak ekipleri olan kuruluşlar

ya da o zamana göre

gerçekten teknoloji meraklısı bireyler tarafından yapılırdı.

2000li yılların başlarında

sosyal medyanın ve sosyal ağın gelişmesi ile birlikte,

çevrimiçi ağ tamamen değişti

ve etkileşimde olduğumuz içeriğin büyük çoğunluğu

ortalama kullanıcılar tarafından

Youtube videoları ya da blog yazıları

ürün eleştirileri ya da sosyal medya mesajları şeklinde hazırlanır oldu.

Ayrıca, insanların yalnızca okumadığı,

birbirleriyle etkileştiği,

paylaştığı ve yorum yazdığı

çok daha etkileşimli bir ortam haline geldi.

Facebook bunu yapabileceğiniz tek platform değil

ancak hem en büyüğü,

hem de rakamlarla konuşmamıza olanak tanıyor.

Facebook'un ayda 1.2 milyar kullanıcısı var.

yani dünyanın internet kullanıcı nüfusunun yarısı

Facebook kullanıyor.

Diğerleri gibi bu site de

çok az teknik bilgi gereksinimi ile

online bir kişilik oluşturmalarına olanak sağladı

ve insanlar da çok miktarda

kişisel bilgiyi online olarak yayınladılar.

Sonuç olarak tarihte daha önce görülmemiş bir şekilde

yüzlerce milyon insanın

davranışsal, tercihsel ve demografik

bilgilerine ulaştık.

Bir bilgisayar bilimcisi olarak bu benim,

siz paylaştığınızın

farkına bile varmadan

sizin her türlü saklı özelliğinizi tahmin eden

modeller tasarlamam anlamına gelmektedir.

Bilim insanları olarak bizler bu bilgileri

insanların online iletişimine destek amaçlı kullanırız

ancak böyle fedakar olmayan uygulamalar da var

ve problem, kullanıcıların bu tekniklerin

nasıl işlediğini çok iyi anlamamaları,

anlasalar dahi bunları kontrol edememeleridir.

Bu nedenle bugün sizlerle

yapabildiğimiz şeylerden bazılarını paylaşmak

ve kullanıcıların eline biraz daha fazla kontrol vermek için

neler yapılabileceği hakkında fikirler vermek istiyorum.

Bu Target, bir şirket.

Bu zavallı hamile kadının karnına bu logoyu

öylesine koymadım.

Daha önce Forbes dergisinde

bu anekdotu görmüşsünüzdür.

Target, 15 yaşındaki bu kıza

kendisi daha anne ve babasına hamile

olduğunu söylemeden iki hafta önce

içinde biberon, bebek bezi ve bebek yatağı reklam ve kuponlarının olduğu

bir broşür göndermişti.

Evet haliyle baba sinirlenmişti.

"Nasıl olur da Target liseli bir kızın hamile olduğunu

o anne ve babasına

söylemeden önce bilebilir!"di.

Belli oldu ki, yüzlerce, binlerce müşterinin

alışveriş geçmişi hakkında bilgileri vardı ve

hamilelik puanı adı verilen bir değeri hesaplayarak,

bir kadının sadece hamile olup olmadığını değil,

ne zaman doğum yapacağını da biliyorlardı.

Ve bu hesaplamaları,

kızın bebek yatağı ya da bebek kıyafetleri alması gibi

zaten bariz olan şeylere bakarak değil,

normalden daha fazla

vitamin satın alması

ya da bebek bezi konulabilecek kadar büyük

bir el çantası alması gibi şeyere bakarak yapıyorlar.

Bu satın almalar kendi başlarına

çok da bir şey ifade eder gibi değiller

ancak bu davranış kalıpları

binlerce diğer insan bağlamında düşünüldüğünde

gerçekten bazı öngörüler sunmaya başlıyor.

İşte sosyal medyada sizler hakkında tahminler yürütürken

bizim de yaptığımız bu.

Milyonlarca insanla kıyaslanıp bulunduğunda

her tür bilgiyi bize sunan

küçük davranış kalıpları ararız.

Laboratuarımızda ben ve iş arkadaşlarım

sizin siyasi tercihinizi, kişilik puanınızı

cinsiyetinizi, cinsel tercihinizi

dininizi, yaşınızı, zekanızı

ve bunlara ek olarak

tanıdığınız insanlara ne kadar güvendiğinizi

ve bu ilişkilerinizin ne kadar güçlü olduğunu

gayet doğru şekilde tahmin eden

bir mekanizma geliştirdik.

Bütün bunları çok iyi şekilde yapabiliyoruz.

Ve bütün bunlar, sizlerin de bariz olarak adlandıramayacağı

şeylerden derleniyor.

Benim en sevdiğim örnek

Ulusal Akademi Konferansında geçen yıl yayımlanan

bir araştırmadan.

Google'da ararsanız bulursunuz.

Dört sayfalık kolay okunan bir metin.

İnsanların Facebook'ta neleri beğendiklerine bakıp

sadece beğendikleri şeylere bakarak bu bilgiyle

bütün bu özellikleri

ve başka özellikleri tahmin etmişler.

Makalelerinde yüksek zekanın en iyi göstergesi olan

beş beğeniyi listelemişler.

ve bunların arasında

kıvrık patates kızartmasının beğenildiği bir sayfa da bulunuyor (gülüşmeler)

Kıvrık patates kızartması nefistir

ama onları seviyor olmanız

ortalama bir insandan daha zeki olduğunuz anlamına gelmez.

Peki nasıl oluyor da

zekanızın en iyi göstergesi

içeriği ölçülen özellikle

hiç bir ilgisi olmayan

bir sayfayı beğenmek oluyor?

Görülüyor ki bunun nasıl yapıldığını anlamak için

altta yatan

pek çok teoriye bakmak gerekecek.

Bunlardan bir tanesi homofili adı verilen sosyolojik bir teoridir

ve temelde insanların kendileri gibi olan kişilerle dost olduklarını söyler.

Yani eğer zekiyseniz zeki insanlarla dost olma eğilimindesinizdir,

gençseniz genç insanlarla dost olma eğiliminiz vardır

ve bu yüzyıllardır

yerleşik olan bir bilgidir.

Biz bilginin de

ağlarda nasıl yayıldığını biliyoruz.

Gördük ki viral videolar,

Facebook beğenileri ya da diğer bilgiler

sosyal ağlarda hastalıkların yayılması ile

aynı şekilde yayılıyor.

Bu uzun zamandır üzerinde çalıştığımız bir konu.

Bunun için iyi modellerimiz var.

Bütün bu bilgileri bir araya getirerek

böyle şeylerin neden olduğunu görmeye başlayabilirsiniz.

Size bir hipotez verecek olsam

bu sayfayı zeki bir insanın başlattığını ve

bunu ilk beğenen kişilerden birinin de

bu testte iyi puan aldığını söylerdim.

Onlar beğendiler, arkadaşları bunu gördü,

ve homofili sayesinde onun da zeki arkadaşlarının olduğunu biliyoruz

böylece bu onlara da yayıldı ve onların da bazıları beğendi

ve onların da zeki arkadaşları vardı

ve bu onlara da yayıldı

böylece bu ağ boyunca

zeki insanlar arasında yayılmış oldu

sonunda

kıvrık patatesi beğenme sayfası

yüksek zekanın göstergesi haline geldi

içeriği için değil ama,

beğenme eylemini

gerçekleştiren kişilerin

ortak özelliklerinden dolayı.

Epeyce karmaşık bir şey değil mi?

Ortalama bir kullanıcıyla oturup

bunu onlara anlatmak zor olacaktır,

zaten anlatılsa bile ortalama kullanıcının yapabileceği ne var ki?

Beğendiğiniz bir şeyin

o beğndiğiniz şeyin içeriğiyle hiç alakası olmayan

bir özelliğinize işaret ettiğini nasıl bilebilirsiniz?

Kullanıcıların bilgilerin nasıl kullanılacağına dair

üzerinde hiç bir kontrolü olmayan pek çok veri var.

Ve ben bunu devam eden çok büyük bir sorun olarak görüyorum.

Eğer kullanıcılara bu verilerin

nasıl kullanılacağına dair biraz

kontrol vermek istiyorsak

bakılması gereken bazı seçenekler var,

çünkü bu veriler her zaman

onların yararına kullanılmayacaktır.

Sık verdiğim bir örnek,

eğer bir gün profesörlükten bıkarsam,

takım içinde nasıl çalıştığınız

uyuşturucu kullanıp kullanmadığınız, alkolik olup olmadığınız

gibi özelliklere bakacağım

bir şirket kurma isteğimdir.

Bunların hepsini nasıl tahmin edeceğimizi biliyoruz.

Bu bilgileri, sizi işe almak isteyen

insan kaynakları şirketlerine ve büyük firmalara

satacağım.

Bunların hepsini yapabiliyoruz.

Yarın bir şirket açabilirim

ve sizin, size ait bu bilgileri nasıl kullanacağım üzerinde

hiç bir kontrolünüz olmaz.

Bu bana bir sorun gibi görünüyor.

Bakacağımız seçeneklerden biri

politika ve hukuk seçeneğidir.

Bence bazı açılardan bu en etkilisidir

ancak sorun bununla gerçekten uğraşmanız gerektiğidir.

Şu andaki politik süreçlerimize baktığımda

bir kaç vekilin oturup, bunları öğrenip

ve sonra da Amerikan hukukunun

fikir mülkiyeti alanında geniş içerikli

değişiklikler yaparak

kullanıcıların verilerini kontrol etmelerini sağlama

ihtimalleri bana düşük görünüyor.

Politika seçeneğine bakabiliriz,

burada da sosyal medya şirketleri size

elbette verileriniz size aittir

nasıl kullanıldığının kontrolü tamamen sizdedir diyeceklerdir ancak

sorun şu ki

çoğu sosyal medya şirketinin gelir modeli

kullanıcı verilerinin bir şekilde paylaşılması ya da kullanılmasına dayanıyor.

Bazen Facebook kullanıcıların müşteri değil

ürünün kendisi olduğunu söylüyor.

O zaman bir firmanın

en temel kazancından feragat ederek

bunu kullanıcılara geri vermesini nasıl beklersiniz?

Bu mümkündür tabii ancak

yakın zamanda değişecek bir şey olduğunu düşünmüyorum.

O nedenle daha etkili olan

diğer seçeneği

bilim seçeneğine bakmayı öneriyorum.

Bütün bu kişisel verilerin bu mekanizmalarla

hesaplananabilmesine en başta olanak tanıyan şey

bilim oldu.

Kullanıcıya "Az önce gerçekleştirdiğin eylemin riski şudur"

diyebilecek bir mekanizma

yaratmak istiyorsak

ilk baştakine çok benzer

araştırmalar yapmak gerekir.

O Facebook sayfasını beğenerek

ya da diğer insanlarla şu bilgiyi paylaşarak

uyuşturucu kullanıp kullanmadığını

ya da iş yerinde insanlar iyi geçinip geçinmediğini

tahmin etmemi kolaylaştırdın.

Bu durum, insanların bir şeyi paylaşıp paylaşmamalarını

kendilerine saklamalarını, ya da tamamen çevrimdışı tutmalarını

bence etkileyecektir.

İnsanların yükledikleri verileri

şifrelemelerine izin vermek de bir seçenektir

böylece Facebook gibi siteler

ya da üçüncü şahıslar için

bu veriler görünmez ya da yararsız olacak ve

yükleyen kişi

kimlerin bu verileri göreceğini ve erişimi olacağını seçebilecektir.

Entellektüel açıdan bu

süper heyecan verici bir araştırmadır

ve bilim insanları bunu yapmak isteyecektir.

Bu hukuk seçeneğine göre bize daha fazla avantaj sağlar.

Bundan bahsettiğimde

insanların öne sürdükleri bir sorun,

eğer herkes verilerini gizli tutarsa

sizin geliştirdiğiniz tüm tahminle ilgili tüm metodların

başarısız olacağıdır.

Ben de evet kesinlikle diyorum ve bence bu bir başarıdır

çünkü bir bilim insanı olarak,

benim amacım kullanıcılar hakkında çıkarımarda bulunmak değil,

insanların online olarak etkileşimlerini geliştirmek.

Bazen bu onlar hakkında çıkarımlar yapılmasını da gerektiriyor

ancak eğer kullanıcılar bu verileri kullanmama izin vermezlerse

buna hakları olması gerektiğini düşünüyorum.

Ben kullanıcıların geliştirdiğimiz araçları

hakkında bilgisi olan ve buna izin veren kullanıcılar olmasını istiyorum.

Bence bu bilimin gelişmesini desteklemek

kontrolün bir kısmından feragat ederek

ve sosyal medya şirketlerinden geri alarak

kullanıcıya iade etmek isteyen

araştırmacıları desteklemek

ilerlemek anlamına gelecektir

ve bu araçlar gelişip evrim geçirdikçe eğitimli,

ve güç sahibi bir kullanıcı tabanımız olacak

ve sanırım hepimiz bunun ilerleme yolunda bir ideal

olduğu konusunda hemfikirizdir.

Teşekkürler.

(Alkış)