Huấn luyện các thế hệ bác sĩ thế giới ở đâu? Hãy đến Cuba.

Những vấn đề lớn cần phương pháp giải quyết lớn nảy ra từ nhiều ý tưởng lớn, trí tưởng tưởng và lòng gan dạ. Trong bài nói chuyện này, nàh báo Gail Reed mô tả giải pháp toàn diện đáng quan tâm: Trường Y Khoa Mỹ La-tinh tại Havana đã huấn luyện những nhà vật lý năng lực toàn cầu nhằm phục vụ những cộng đồng cầnđến họ nhất

Tôi muốn kể cho các bạn

về cách mà 20,000 người trẻ nổi bật

từ hơn 100 quốc gia

đã dừng lại ở Cuba

và đang biến đổi việc chăm sóc sức khỏe
tại cộng đồng của họ.

90% trong số họ sẽ không bao giờ

rời khỏi quê nhà

nếu như đó không phải là vì
học bổng cho khóa học y khoa tại Cuba

và một cam kết trở lại

những nơi giống như quê hương của họ,

những nông trại hẻo lánh, vùng đồi núi,
khu ổ chuột

để trở thành bác sĩ
cho người thiếu điều kiện,

và cống hiến hết mình.

Trường Y khoa Mỹ La-tinh tại Havana:

trường y khoa lớn nhất trên thế giới,

đã có 23,000 bác sĩ trẻ tốt nghiệp

kể từ khóa học đầu tiên vào năm 2005,

với khoảng hơn 10,000 người trong hệ thống.

Nhiệm vụ của trường là
đào tạo bác sĩ cho những người

cần họ nhất:

hơn một tỉ người

chưa từng được khám bệnh,

những người sống và chết

dưới vô số hoàn cảnh nghèo đói.

Sinh viên trường đã phá vỡ
mọi quy tắc thông thường.

Họ là mối nguy lớn nhất của trường

và đồng thời cũng là món cược lớn nhất.

Họ được tuyển từ những nơi nghèo đói nhất,

những nơi khốn cùng nhất
trên hành tinh của chúng ta

bởi một trường học
tin tưởng họ có thể trở thành

không chỉ giỏi

mà còn là những bác sĩ tuyệt vời nhất

mà cộng đồng của họ hết sức cần,

rằng họ sẽ làm việc ở nơi
hầu hết các bác sĩ đều không thể,

những nơi không chỉ nghèo đói

mà còn thường xuyên nguy hiểm.

Họ thường phải
mang thuốc giải độc trong ba lô

hoặc dò đường tới những khu dân cư

bị giày xé bởi thuốc phiện,
giang hồ và súng đạn,

thậm chí quê nhà của họ.

Niềm mong mỏi là họ có thể

thay đổi cục diện chăm sóc sức khỏe,

tại các khu vực kém phát triển,

và thậm chí cách học và chữa chạy

trong ngành y dược,

và rằng họ sẽ trở thành
những nhà tiên phong

trong sứ mệnh vì sức khỏe toàn cầu,

chắc chắn đó là một trọng trách lớn lao.

Hai cơn bão lớn và
khái niệm "cống hiến hết mình" đó

đã tạo tiền đề cho
ELAM (trường Y Havana) năm 1998.

Ngọn núi lửa Georges và Mitch

đã xé toạc khu vực Ca-ri-bê

và Trung Mỹ,

khiến 30.000 người chết

và hai triệu rưỡi người mất nhà cửa.

Hàng trăm bác sĩ Cuba đã tình nguyện
tới các khu vực thảm họa,

nhưng khi đến nơi,

họ phát hiện thảm họa
còn khủng khiếp hơn:

cả cộng đồng không được chăm sóc sức khỏe,

các bệnh viện nông thôn cửa đóng then cài

do thiếu nhân viên,

và có quá nhiều trẻ sơ sinh đã ra đi

trước khi đón sinh nhật đầu tiên.

Điều gì sẽ xảy ra khi
các bác sĩ Cuba rời khỏi nơi đó?

Cần có lớp bác sĩ mới để
bảo đảm dịch vụ y tế lâu dài,

nhưng tìm đâu ra bác sĩ mới đây?

Họ có thể được đào tạo ở đâu?

Tại Havana, ngôi trường vốn là
một học viện hải quân cũ

được chuyển giao lại cho Bộ Y tế Cuba

để trở thành trường Y tế Mỹ La-tinh,

gọi tắt là ELAM.

Học phí, ăn ở và một khoản trợ cấp nhỏ

được cung cấp cho hàng trăm sinh viên

đến từ các nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất
bởi các cơn bão.

Là một phóng viên tại Havana,

tôi đã quan sát
97 người Nicaragua đầu tiên đến

vào tháng 3 năm 1999,

họ vào ở trong những ký túc xá
vừa mới được tân trang lại

và giúp đỡ các giáo sư
không chỉ việc quét dọn lớp học

mà còn di chuyển bàn ghế và kính hiển vi.

Trong suốt những năm vừa qua,

các chính phủ tại khu vực Châu Mỹ

yêu cầu cấp học bổng
cho các sinh viên của họ,

và cuộc họp của Hội Nghị sĩ da đen

đã yêu cầu và nhận được hàng trăm học bổng

đến từ Mỹ cho các thanh niên.

Ngày nay, trong số
23.000 sinh viên tốt nghiệp,

đến từ 83 quốc gia

tại Châu Mỹ, Châu Phi và Châu Á,

và danh sách tuyển sinh đã lên tới
123 quốc gia.

Hơn nửa số sinh viên là các phụ nữ trẻ.

Họ đến từ 100 nhóm dân tộc,

nói 50 thứ tiếng khác nhau.

Giám đốc WHO Margaret Chan đã nói rằng,

"Dẫu chỉ một lần, nếu bạn nghèo đói, là phụ nữ,

hoặc đến từ một dân tộc bản địa,

bạn có một lợi thế khác biêt,

một nền dân tộc học khiến cho
trường y này độc nhất."

Luther Castillo đến từ
San Pedro de Tocamacho

ở vùng duyên hải
Đại Tây Dương của Honduras.

Nơi không có nước sạch,

không có điện sinh hoạt,

và để đến ngôi làng, bạn phải đi bộ
hàng tiếng đồng hồ

hoặc may mắn bắt được một chiếc xe tải
như tôi lúc trước

khi men theo bờ biển Đại Tây Dương.

Luther là một trong 40 đứa trẻ Tocamacho

bắt đầu vào học cấp 2,

những đứa con của người da đen bản địa

được biết đến là người Garifuna,

chiếm 20% dân số Honduras.

Nghiệt ngã rằng trung tâm y tế
lại cách xa đó hàng dặm.

Luther đã phải đi bộ ba tiếng hàng ngày

để tới trường trung học cơ sở.

Chỉ có 17 học sinh đi học như vậy.

Chỉ năm em học tiếp lên cấp ba,

và chỉ một em duy nhất đi học đại học:

Luther, đã đến ELAM,

nằm trong số những sinh viên Garifuna
tốt nghiệp mùa đầu tiên.

Chỉ có hai bác sĩ người Garifuna trước họ

trong chiều dài lịch sử của Honduras.

Hiện nay đã có 69 người, nhờ có ELAM.

Những vấn đề lớn cần
những giải pháp vĩ đại,

tỏa sáng bởi những ý tưởng,
khả năng sáng tạo và sự táo bạo,

và bởi các biện pháp hiệu quả.

Giảng viên của ELAM không
có sẵn nền giáo án nào

để hướng dẫn sinh viên, vì vậy
họ phải học một cách khó khăn,

bằng việc vừa thực nghiệm
vừa điều chỉnh khóa học.

Thậm chí những sinh viên sáng dạ nhất

từ những cộng đồng nghèo khó này

cũng không có sẵn phương pháp học

cho sáu năm đào tạo y khoa,

vì vậy một khóa học chuyển tiếp
đã được thiết lập cho các môn khoa học.

Sau đó là ngôn ngữ:

có người Mapuche, Quechuas, Guarani, Garifuna,

những người bản địa

đã học tiếng Tây Ban Nha như ngoại ngữ,

hoặc những người Haiti
nói thổ ngữ Pháp Creole.

Vì vậy tiếng Tây Ban Nha
trở thành một phần

trong giáo án sơ - sơ - trung cấp.

Thậm chí, tại Cuba,

âm nhạc, thực phẩm, hương vị,

tất cả mọi thứ đều khác biệt,

vì vậy đội ngũ giáo viên trở thành gia đình,
tại ngôi nhà ELAM.

Các tôn giáo có từ các tín ngưỡng bản địa

cho tới tôn giáo bộ tộc Yoruba,
Hồi giáo, Đạo Tin lành,

Chấp nhận sự đa dạng
đã trở thành một cách sống.

Tại sao nhiều nước trên thế giới

yêu cầu những học bổng này?

Đầu tiên, vì họ không có đủ bác sĩ,

và nơi làm việc,
sự phân bổ bác sĩ

thiên về hướng bất lợi cho người nghèo,

bởi cuộc khủng hoảng sức khỏe toàn cầu

được nuôi lớn bởi
khủng hoảng nguồn nhân lực.

Chúng ta đang thiếu
4 đến 7 triệu nhân viên y tế

chỉ đủ đáp ứng các nhu cầu cơ bản,

và vấn đề thì hiện diện khắp nơi.

Các bác sĩ tập trung ở các thành phố,

nơi mà chỉ một nửa dân số thế giới
sống ở đó,

và trong các thành phố,

chứ không phải là trong các khu ổ chuột
hoặc Nam Los Angeles.

Ngay tại nước Mỹ này,

nơi chúng ta đã và đang
cải cách lĩnh vực y tế,

chúng ta lại thiếu các
chuyên gia mà chúng ta cần.

Đến năm 2020, chúng ta sẽ thiếu

45,000 bác sĩ gia đình.

Và chúng ta cũng là một phần của vấn đề.

Mỹ là miền điểm đến hàng đầu

của các bác sĩ từ nước đang phát triển.

Lý do thứ hai mà các sinh viên đổ về Cuba

là tình hình y tế của đảo quốc này

dựa trên nền chăm sóc chính yếu tốt.

Một ban của tờ The Lancet

đã đánh giá Cuba là một trong những nước

có thu nhập trung bình
trong ngành y tế tốt nhất.

Tổ chức Save the Children xếp hạng Cuba

là đất nước Mỹ Latinh tốt nhất để làm mẹ.

Cuba có tuổi thọ trung bình tương đương

và tỷ lệ trẻ sơ sinh tử vong thấp hơn Mỹ,

ít bất bình đẳng hơn,

trong khi chi tiêu trên mỗi người

bằng 1/20 của những gì
chúng ta bỏ ra cho ngàhnh Y

tại nước Mỹ này.

Về mặt học thuật, ELAM rất khắc nghiệt,

nhưng 80% sinh viên của họ tốt nghiệp.

Các môn học tương tự nhau...

là các môn khoa học y tế
khám nghiệm cơ bản...

nhưng có những sự khác biệt lớn.

Thứ nhất, việc đào tạo đã
thoát khỏi tháp ngà

và lan đến các phòng học
và khu vực lân cận,

nơi mà hầu hết
các sinh viên tốt nghiệp sẽ thực tập.

Đúng, họ cũng có các giờ giảng
và thực tập ở bệnh viện,

nhưng bài học dựa trên thực tế cộng đồng
ngay từ ngày đầu tiên.

Thứ hai, các sinh viên chữa trị
cho bệnh nhân một cách toàn diện,

cả tinh thần và thể xác,

dựa trên bối cảnh gia đình, của cộng đồng

và văn hóa của họ.

Thứ ba, họ học về y tế công:

để đánh giá các nước uống, nhà ở,

điều kiện xã hội và kinh tế của cha mẹ họ.

Thứ tư, họ được dạy

rằng một cuộc thăm hỏi bệnh nhân tốt

và một cuộc kiểm tra sức khỏe tổng quát

cung cấp hầu hết
các bằng chứng để chẩn đoán,

tiết kiệm chi phí công nghệ chẩn bệnh.

Và cuối cùng, họ được dạy đi dạy lại rằng

điều quan trọng trong phòng ngừa,

đặc biệt là các bệnh mãn tính

làm tê liệt hệ thống y tế toàn thế giới

Một bài học tại chức như thế

cũng có thể là cách tiếp cận theo nhóm,

rằng làm thế nào để làm việc theo nhóm

như là: làm thế nào để dẫn dắt họ,

với một sự khiêm nhường.

Sau khi tốt nghiệp, các bác sĩ chia sẻ

kiến thức của họ với
các trợ lý y tá, nữ hộ sinh,

các nhân viên y tế cộng đồng,

để giúp họ làm việc tốt hơn,

chứ không phải để thế chỗ họ,

để làm việc với
các pháp sư và các thầy lang.

Các sinh viên tốt nghiệp của ELAM:

Liệu họ có đang chứng minh rằng
thử nghiệm táo bạo này là đúng đắn?

Hàng tá các dự án cho ta ý niệm mơ hồ

về những gì họ có thể làm được.

Ví dụ như sinh viên
Garífuna đã ra trường.

Họ không chỉ quay về quê nhà để làm việc,

mà còn
tổ chức cộng đồng của họ để xây dựng

bệnh viện địa phương
đầu tiên của Honduras.

Với sự giúp sức của một kiến trúc sư,

cư dân địa phương đã xây từ con số không
theo đúng nghĩa đen.

Các bệnh nhân đầu tiên đã đến

vào tháng 12 năm 2007,

và kể từ đó, bệnh viện đã tiếp nhận

gần một triệu lượt bệnh nhân.

Và chính phủ cũng đã bắt đầu quan tâm,

tuyên dương bệnh viện như một hình mẫu

dịch vụ y tế công cộng nông thôn
ở Honduras

Các sinh viên tốt nghiệp
từ ELAM rất thông minh,

mạnh mẽ và tận tâm.

Thảm hoạ Haiti, tháng Một năm 2010.

Nỗi đau.

Nhiều người bị chôn sâu
dưới 30 tấn gạch vụn.

Quá sức hãi hùng.

340 bác sĩ Cuba

đã ở đó một thời gian dài.

Hơn 340 người đang đến.
Và còn cần nhiều hơn nữa.

Tại ELAM, các sinh viên
làm việc suốt ngày đêm

để liên lạc với 2000
sinh viên đã tốt nghiệp.

Kết quả là, hàng trăm người từ 27 nước

đã đến Haiti,
từ Mali ở Sahara

tới St.Lucia, Bolivia, Chile và Mỹ.

Họ giao tiếp với nhau dễ dàng
bằng tiếng Tây Ban Nha

và lắng nghe các bệnh nhân
của họ bằng thổ ngữ Pháp

nhờ công các sinh viên y khoa Haiti

bay tới từ ELAM ở Cuba.

Nhiều người đã ở lại hàng tháng,

thậm chí trải qua bệnh dịch tả.

Hàng trăm sinh viên tốt nghiệp Haiti

đã phải cố gắng đẩy lùi đau đớn

vượt qua nỗi thống khổ của chính mình,

lại còn gánh vác trọng trách

xây dựng một hệ thống y tế mới cho Haiti.

Ngày nay, với hỗ trợ
của các tổ chức và chính phủ

từ Na Uy tới Cuba tới Brazil

hàng chục trung tâm y tế đã được xây dựng,

hoạt động, và 35 trường hợp, được dẫn dắt

bởi các cựu sinh viên ELAM.

Tuy nhiên, câu chuyện của Haiti

cũng khắc họa một
trong những vấn đề lớn hơn

mà nhiều nước đang đối mặt.

Ta hãy xem xét số liệu:

Khi dịch tả xảy ra năm 2012,
đã có 748 sinh viên Haiti tốt nghiệp

gần một nửa đang làm việc
trong ngành y tế công

nhưng 1/4 lại thất nghiệp,

và 110 người đã rời khỏi Haiti.

Vì vậy, tình hình khả quan nhất là,

các cựu sinh viên
đang được biên chế

nhằm gia tăng sức mạnh
hệ thống y tế công cộng,

nơi mà họ thường là
các bác sĩ duy nhất có mặt.

Trong các trường hợp tồi tệ nhất,
đơn giản là không có đủ việc làm

trong ngành y tế công cộng,

nơi chữa bệnh cho hầu hết người nghèo,

không có đủ tác động chính trị,
không có đủ nguồn lực,

không có gì đủ cả...

có quá nhiều bệnh nhân
không được chăm sóc.

Các cựu sinh viên cũng
đối mặt với áp lực từ gia đình họ,

kiếm sống một cách tuyệt vọng,

vì vậy khi không có đủ công việc trong
ngành công cộng,

các bác sĩ y khoa ấy đầu quân vào
khu vực tư nhân

hoặc xuất ngoại
để gửi tiền về cho gia đình.

Tồi tệ nhất là, ở vài nước,

các cộng đồng y khoa ảnh hưởng đến
các cơ quan kiểm định chất lượng y tế

chứ không phải để tôn vinh
bằng cấp của ELAM,

mà lo sợ rằng các sinh viên ấy
sẽ giành mất công việc của họ

hay giảm tải bệnh nhân
và thu nhập của họ.

Vấn đề ở đây
không phải là năng lực.

Ngay tại nước Mỹ này,
Ủy ban Y tế California

công nhận các trường học
sau khi kiểm tra nghiêm ngặt,

và các bác sĩ mới đã nhận phần lời

từ ván cược của Cuba,

chứng minh với hội đồng
và được chấp thuận

vào những hiệp hội cao quý

từ New York tới Chicago tới Mexico.

Hai trăm người mạnh mẽ, họ đang

trở về Mỹ cùng bầu nhiệt huyết

và cả sự không hài lòng.

Một cựu sinh viên
đã phát biểu,

tại Cuba, "Chúng tôi được đào tạo
để cung cấp dịch vụ y tế chất lượng

với những nguồn lực hạn chế nhất,

vì vậy khi tôi ý thức về nguồn lực
thừa thãi nơi đây,

và bạn nói với tôi rằng điều đó không thể,

tôi biết rằng điều đó không đúng.

Không chỉ chứng kiến điều đó là khả thi,
tôi đã thực sự bắt tay vào thực thi.

Các cựu sinh viên ELAM,

một vài người đến từ D.C và Baltimore

có người đến từ những nơi nghèo
hơn cả sự nghèo nàn

để cung cấp y tế, giáo dục

và góp tiếng nói đến cộng đồng của họ.

Họ đã làm nên bước chuyển dịch lớn.

Giờ đây chúng ta
cần làm phần việc của mình.

để giúp đỡ 23,000 người
và hơn thế nữa,

Tất cả chúng ta...

các tổ chức, các quản lý dân cư,
báo chí truyền thông,

các doanh nhân,
nhà hoạch định chính sách, mọi người -

cần phải đứng dậy.

Chúng ta cần lan tỏa đến toàn cầu

để trao cho các bác sĩ mới cơ hội

chứng minh dũng khí của họ.

Họ cần có thể

tham gia kỳ thi cấp phép của quốc gia họ.

Họ cần các công việc
trong ngành y tế công cộng

hoặc các trung tâm y tế phi lợi nhuận

để áp dụng những gì được dạy
và cam kết với công việc

Họ cần cơ hội trở thành

các bác sĩ mà bệnh nhân của họ cần.

Để tiến lên,

chúng ta có thể phải tìm đường trở về

với các bác sĩ nhi khoa,

người đã gõ cửa gia đình tôi

ở mạn Nam Chicago
khi tôi còn là một đứa trẻ,

người đã gọi tới nhà tôi,

người mà là viên chức nhà nước.

Những điều này
không phải là ý tưởng mới

về cục diện ngành Y.

Điều mới mẻ là việc nhân rộng

và vẻ ngoài của các bác sĩ:

một cựu sinh viên ELAM
giống như một người phụ nữ

hơn là một người đàn ông;

Ở Amazon, Peru hay Guatemala,

đó là một bác sĩ địa phương;

ở Mỹ, đó là một bác sĩ da màu

nói trôi chảy tiếng Tây Ban Nha.

Cô ấy được đào tạo tốt, đáng tin cậy,

có tương đồng với
văn hóa của các bệnh nhân,

và người ấy chắc chắn xứng đáng có
sự hỗ trợ từ chúng ta,

bởi lẽ dù là bằng
tàu điện ngầm, la hay xuồng,

cô đã dạy chúng ta
cống hiến hết mình.

Cảm ơn. (Vỗ tay)