Dünyanın doktorlarını nerede yetiştirmeli? Küba.

Büyük sorunlar büyük çözümler gerektirir; büyük fikirler, hayal gücü ve cesaret tarafından tetiklenen büyük çözümler. Bu konuşmada, Gail Reed dikkate değer, büyük bir çözümün profilini çiziyor: Onlara en çok ihtiyaç duyan, kendi yerel halklarına hizmet edecek küresel doktorlar yetiştiren, Havana'nın Latin Amerika Tıp Okulu.

Sizlere

100'ün üzerinde ülkeden
20.000 dikkate değer genç insanın

yollarının

nasıl Küba'ya düştüğünü ve
kendi halklarının sağlığını

nasıl dönüştürmekte olduklarını
anlatmak istiyorum.

Bu gençlerin %90'ı evlerinden

hiç ayrılmamış olurlardı

eğer onlara Küba'da tıp eğitimi
almak için burs verilmeseydi

ve onlar da kendi geldiklerine benzer

yerlere gitme taahhütünde bulunmasalardı —

uzak çiftliklere, dağlara, gettolara —

kendileri gibi insanlar için doktor olmak,

yolu yürümek için.

Havana'daki Latin Amerika
Tıp Fakültesi (ELAM):

2005'teki ilk sınıfından beri,

23.000 genç doktor mezun eden,

yaklaşık 10.000 gelecek mezunuyla

dünyanın en büyük tıp fakültesi.

Misyonu, onlara en çok
ihtiyacı olan insanlar için

doktor yetiştirmek:

Bir milyardan fazla

hayatında hiç doktor görmemiş,

uydurulmuş her türlü
açlık sınırının altında yaşayan

ve ölen insanlar için.

Fakültenin öğrencileri tüm
kurallara kafa tutuyor.

Onlar fakülte için en büyük risk

ve aynı zamanda en büyük kozlar.

Dünyanın en fakir,

en çökmüş yerlerinden

sadece iyi değil,

kendi toplumlarının

çaresizce ihtiyaç duyduğu

mükemmel birer doktor olacaklarına,

birçok doktorun çalışmayacağı,

sadece fakir değil,

ama çoğu kez tehlikeli yerlerde,

sırt çantalarında panzehirler taşıyarak

veya uyuşturucu, çeteler ve kurşunlarla

delik deşik edilmiş mahalleleri,
kendi evleri bildikleri yerleri gezerek

çalışacaklarına inanan bir
okul tarafından seçiliyorlar.

Onlardan beklenen,

sağlık hizmetlerine erişimin,

fakirleşmiş bölgelerde
genel sağlık durumunun

ve hatta doktorluğun kendisinin

öğrenilme ve uygulanma şeklinin
dönüşümüne yardım etmeleri

ve küresel ölçekte,

evrensel sağlık güvencesi için
öncü olmaları,

kuşkusuz zor bir iş.

İki büyük kasırga ve
"yolu yürümek" kavramı

ELAM'ın 1998'de kuruluşunun önünü açtı.

Georges ve Mitch kasırgaları

Karayipleri ve Orta Amerikayı

kasıp kavurmuş,

30.000 insanın ölümüne

ve iki buçuk milyon insanın
evsiz kalmasına yol açmıştı.

Yüzlerce Kübalı doktor faciaya
müdahele için gönüllü oldu,

ancak vardıklarında

çok daha büyük bir
facia ile karşılaştılar:

sağlık hizmetinden yoksun halklar,

kırsal kesimde personel eksikliğinden

kapısına kilit vurulmuş hastaneler

ve daha bir yaşına basmadan

ölen çok sayıda bebek.

Eğer bu Kübalı doktorlar
terk etseydi ne olurdu?

Sağlık hizmetini sürdürülebilir kılmak
için yeni doktorlara ihtiyaç vardı

ama nereden geleceklerdi?

Nerede yetişeceklerdi?

Havana'da, eski bir deniz harp
akademisinin kampüsü

Latin Amerika Tıp Okulu olmak üzere

Küba Sağlık Bakanlığı'na

devredildi.

Kasırgaların en çok vurduğu ülkelerden

yüzlerce öğrenciye okul harcı, oda,

yemek ve az miktarda
cep harçlığını kapsayan bir burs verildi.

Havana'da bir gazeteci olarak,

Mart 1999'da,

ilk gelen 97 Nikaragualıyı izledim;

zar zor döşenmiş odalara yerleşirken

ve öğretmenlerine sadece sınıfları
temizlemek için değil,

aynı zamanda sıralarını, sandalyelerini ve
mikroskopları taşımaya yardım ederken.

Sonraki birkaç yıl boyunca,

Amerika kıtasının her
tarafından hükümetler

kendi öğrencileri için burs talep ettiler

ve ABD Kongresi Siyahiler Komitesi

ABD'li gençler için
yüzlerce burs talep etti

ve aldı.

Bugün 23.000 mezun arasında,

Amerika, Afrika ve Asya'da

83 ülkeden mezunlar var

ve şu ana kadar 123 farklı
milliyetten öğrenci alındı.

Öğrencilerin yarısından
çoğu genç kadınlar.

100 farklı etnik gruptan geliyor,

50 farklı dil konuşuyorlar.

Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü
Margaret Chan'in dediği gibi:

"Bir defaya mahsus, fakirseniz, kadınsanız

veya bir yerli halktansanız,

bariz bir avantajınız var,

bu tıp okulunu benzersiz
yapan bir ahlak sistemi."

Luther Castillo Honduras'ın
Atlantik kıyısındaki

San Pedro de Tocamacho'dan geliyor.

Kullanma suyunun,

elektriğin olmadığı

ve köye ulaşmak için iki saat yürümek

veya benim yaptığım gibi bir kamyonette,
Atlantik'in dalgalarının dibinde

kendinizi riske atmak
zorunda olduğunuz bir yer.

Luther ilköğretim okuluna başlayan,

Garifuna olarak bilinen

ve Honduras nüfusunun
yüzde yirmisini oluşturan

siyah yerli halkın evlatları olan

40 Tocamacho'lu çocuktan biriydi.

En yakın sağlık hizmeti
millerce uzaktaydı.

Luther orta okuluna her gün üç saat

yürümek zorundaydı.

Sadece on yedi tanesi o
üç saatlik yolculuğu yaptı.

Sadece beş tanesi liseye

ve sadece bir tanesi
üniversiteye devam etti:

Luther, ELAM'da,

ilk Garifuna'lı mezunlar grubunun içinde.

Honduras tarihinde ondan önce

sadece iki tane Garifuna'lı doktor vardı.

ELAM sayesinde şimdi
altmış dokuz tane var.

Büyük sorunlar büyük çözümler gerektirir,

büyük fikirlerin, hayal gücü ve
cesaretin tetiklediği

ama aynı zamanda işe de yarayan çözümler.

ELAM fakültesinde onlara rehberlik edecek

işe yarar bir kanıt temeli yoktu,
dolayısıyla zor yoldan,

deneme yanılma yöntemiyle öğrendiler.

Bu fakir halklardan gelen

en parlak öğrenciler bile

altı yıllık tıp eğitimi için

akademik olarak hazırlıklı değillerdi,

bu yüzden destekleyici bir
fen bilimleri dersi hazırlandı.

Sonrasında dil geldi:

bunlar İspanyolcayı ikinci dil
olarak öğrenen

Mapuche, Quechuas,
Guaraní, Garífuna

yerli halkları

veya Kreole dili konuşan Haitililerdi.

Böylece İspanyolca

tıp eğitimi öncesi
müfredatın parçası oldu.

Yine de Küba'da

müzik, yemek, kokular,

hemen hemen her şey farklıydı

ki bu yüzden fakülte aile,
ELAM ise ev oldu.

Dinler, yerel inançlardan

Yoruba dinine, Müslümanlığa ve Evanjelik
Hristiyanlığa çeşitlilik gösteriyordu.

Çeşitliliği kucaklamak
bir yaşam biçimi oldu.

Peki neden birçok ülke

bu bursları talep etti?

Öncelikle, yeterince doktorları yok

ve olan yerlerde de,

fakirlerin aleyhine bir dağılım söz konusu

çünkü küresel sağlık krizimiz

insan kaynalarındaki krizden etkileniyor.

Sadece temel ihtiyaçları karşılamak için,

dört ile yedi milyon arasında
doktor açığımız var

ve bu sorun her yerde geçerli.

Doktorlar dünya nüfusunun
yalnızca yarısının yaşadığı,

şehirlerde yoğunlaşmış durumdalar

ve şehirlerde de,

gecekondu bölgelerinde veya
Güney Los Angeles'da değil.

Burada,

sağlık hizmeti reformunun
olduğu ABD'de

ihtiyacımız olan profesyonellere
sahip değiliz.

2020 itibariyle, 45.000
birinci basamak hekim

eksiğimiz olacak.

Biz de sorunun bir parçasıyız.

ABD gelişmekte olan ülkelerden

doktor ithalatında birinci sırada.

Öğrencilerin kitleler halinde Küba'ya
gelmesinin ikinci sebebi

adanın güçlü temel sağlık
hizmetlerine dayanan

sağlık karnesi.

Haftalık tıp dergisi
The Lancet'den bir komite

sağlık alanında Kübayı

en iyi orta gelirli ülkelerden
biri olarak gösteriyor.

Save the Children, Küba'yı

Latin Amerika'da anne olmak için
en iyi ülke olarak derecelendiriyor.

Küba ABD ile kıyaslandığında,
beklenen yaşam süresi benzer,

bebek ölüm oranı ise daha düşük

ve bizim ABD'deki

kişi başı sağlık harcamamızın

yirmide birini harcayarak

çok daha az eşitsizliğe sahipler.

ELAM akademik açıdan zor bir okul

ama öğrencilerin yüzde
sekseni mezun oluyor.

Dersler tanıdık —

temel ve klinik bilimler —

ama dört büyük fark var.

Birincisi, eğitim fildişi kuleden

klinik derslere ve mahallelere,

mezunların çoğunun çalışacağı
türden yerlere taşındı.

Elbette dersleri ve
hastane rotasyonları da var

ama halk odaklı öğrenme
birinci günden başlıyor.

İkincisi, öğrenciler hastayı

kendi aileleri, halkları

ve kültürleri bağlamında,
bütün olarak tedavi ediyorlar,

zihinsel ve bedensel olarak.

Üçüncüsü, kamu sağlığını öğreniyorlar:

hastalarının içme suyunu, barınma,

sosyal ve ekonomik şartlarını incelemeyi.

Dördüncüsü, onlara

iyi bir hasta görüşmesinin

ve detaylı bir klinik muayenenin,

maliyetli teknolojiyi
teyit için muhafaza ederken,

teşhis için de birçok
ipucuyu sağlayacağı öğretiliyor.

Son olarak da, özellikle
kronik hastalıklar dünya genelinde

sağlık sistemlerini felce uğrattığı için

önleme aşamasının önemi

tekrar tekrar öğretiliyor.

Böyle bir hizmet içi öğrenme

aynı zamanda bir ekip
anlayışını da içeriyor,

nasıl bir ekip içinde çalışılacağından

bir ekibe nasıl liderlik
edileceğine kadar,

bir parça alçak gönüllülük ile birlikte.

Mezuniyet sonrası, doktorlar
bilgi birikimlerini

yardımcı hemşirelerle, ebelerle,

halk sağlığı çalışanlarıyla paylaşıyorlar,

onların yerine geçmek için değil,

yaptıkları işi daha iyi
yapmalarına yardımcı olmak,

şamanlarla ve geleneksel şifacılar ile
birlikte çalışmak için.

ELAM'ın mezunları,

bu cesur tecrübeyi haklı çıkarıyorlar mı?

Düzinelerce proje bize onların
ne yapabileceği

hakkında ipucu veriyor.

Garifuna mezunlarını ele alın.

Onlar sadece çalışmak için
eve dönmekle kalmadılar,

aynı zamanda Honduras'ın
ilk yerli hastanesini

inşa etmek için
halklarını örgütlediler.

Bir mimarın yardımıyla,

yerliler hastaneyi tam anlamıyla
sıfırdan yükselttiler.

İlk hastalar kapıdan içeri girdiğinde

Aralık 2007 idi

ve o zamandan beri hastane yaklaşık

bir milyon hasta kabul etti.

Hükümet de hastaneyi Honduras'da

kırsal kamu sağlığı için
bir model olarak

destekliyor ve önemsiyor.

ELAM mezunları akıllı,

güçlü ve aynı zamanda
kendilerini işlerine adamış insanlar.

Haiti, Ocak 2010.

Acı.

30 milyon tonluk enkaz
altında kalmış insanlar.

Kahredici.

340 Kübalı doktor

halihazırda uzun süredir
olay yerindeydi.

Daha fazlası yolda, daha da
fazlasına ise ihtiyaç vardı.

ELAM'da öğrenciler
2.000 mezuna ulaşmak için

gece gündüz uğraştı.

Sonuç olarak, Sahra'da Mali'den,

St. Lucia, Bolivya, Şili ve
ABD'ye kadar 27 ülkeden

yüzlercesi Haiti'ye ulaştı.

Birbirleriyle İspanyolca'da kolayca
iletişim kurarken

hastalarını ise ELAM'dan gelen

Haiti'li tıp öğrencileri sayesinde

Creole dilinde dinlediler.

Birçoğu aylarca,

hatta kolera salgını süresince kaldılar.

Yüzlerce Haitili mezun

kendilerine gelmek,

kendi kalp kırıklıklarını aşmak

ve sonrasında Haiti için

yeni bir kamu sağlığı sisteminin inşa
edilmesi yükünü üstlenmek zorundaydılar.

Bugün, Norveç'ten Küba ve Brezilya'ya,

birçok ülkeden örgüt ve
hükümetlerin yardımıyla,

kadrosunun ELAM mezunlarından oluştuğu

ve hatta 35 tanesinin bu mezunlar
tarafından yönetildiği

düzinelerce yeni sağlık
merkezi inşa edildi.

Bununla birlikte Haiti'nin hikâyesi

birçok ülkede karşılaşılan
daha büyük sorunları da

gözler önüne seriyor.

Şuna bir bakın:

2012'de kolera ülkeyi vurmadan önce,
748 Haitili mezundan

neredeyse yarısı kamu sağlık
sektöründe çalışıyor,

dörtte biri işsiz,

110 tanesi de Haiti'den ayrılmıştı.

Yani en iyi durumda,

bu mezunlar

kamu sağlığı sistemi içerisinde
görev alıyor ve onu güçlendiriyorlar,

genellikle de etrafta onlardan
başka doktorun olmadığı yerlerde.

En kötü durumda ise, çoğunlukla
fakir halkın tedavi gördüğü

kamu sağlığı sektöründe,

yeterince iş imkânı,

yeterli siyasi irade, yeterli kaynak,

yeterli hiçbir şey olmuyor —

sadece hizmet alamayan bir sürü hasta.

Mezunlar, iki yakasını bir
araya getiremeyen ailelerinden de

baskı görüyorlar,

bu yüzden de kamu
sektöründe iş bulamayınca,

bu yeni tıp doktorları
özel hekimliğe yöneliyor

veya eve para gönderebilmek için
yurtdışına gidiyorlar.

En kötüsü ise, bazı ülkelerde

tıp cemiyetleri, ELAM mezunlarının

kendi işlerini alacağı

veya hasta yüklerini ve gelirlerini
azaltacağı korkusuyla

akreditasyon kuruluşlarını ELAM diplomasını
tanımamaları hususunda etkiliyorlar.

Bu bir yetki meselesi değil.

Burada ABD'de, Kaliforniya Sağlık Kurulu

okulu çok sıkı bir denetleme
sonucu akredite etti

ve yeni doktorlar Küba'nın
büyük iddiasını

yerine getiriyorlar,

uzmanlık sınavlarını geçiyor

ve New York'tan Chicago'ya
ve New Mexico'ya

gayet itibarlı yerlerde ihtisas
dönemine kabul ediliyorlar.

200 güçlü insan, dinamik ama

aynı zamanda da memnuniyetsiz bir şekilde

ABD'ye dönüyorlar.

Bir mezunun söylediği gibi,

"Biz Küba'da asgari kaynak ile
kaliteli sağlık hizmeti

vermek için eğitiliyoruz,

bu yüzden buradaki bu kadar
kaynağı gördükten sonra,

bana bazı şeylerin
mümkün olmadığı söylendiğinde

bunun doğru olmadığını biliyorum.

Olduğunu gördüğümden değil,
kendim yaptığımdan söylüyorum."

ELAM mezunları,

bazıları Washington DC ve Baltimore'dan,

halklarına sağlık, eğitim ve

bir ses sunabilmek için

en yoksullar arasından geliyorlar.

Ağır yükü onlar taşıdılar.

Şimdi 23.000 ve takip edenleri
desteklemek için

kendi üzerimize düşeni yapmalıyız,

Hepimiz —

vakıflar, ihtisas direktörleri, medya,

girişimciler, politika yapıcılar, halk —

öne çıkmamız lazım.

Küresel olarak daha fazlasını yapmalı

ve bu yeni doktorlara azimlerini
kanıtlamaları için

fırsat vermeliyiz.

Kendi ülkelerinin

lisans verme sınavlarına
girebilmeleri gerekiyor.

Eğitimlerini ve özverilerini
uygulamak için

kamu sağlığı sektöründe

veya kâr amacı gütmeyen sağlık
merkezlerinde işe ihtiyaçları var.

Onlara, hastalarının ihtiyacı
olan doktorlar olabilme

şansının verilmesine ihtiyaçları var.

İleriye doğru yol almak için,

ben bir çocukken Chicago'nun güneyinde

evimizin kapısını çalan,

evimizi telefonla arayan

kamu görevlisini,

o doktoru

hatırlamamız gerekebilir.

Bunlar hekimliğin nasıl olmasına dair

çok yeni fikirler değil.

Yeni olan sayıca çoğalmak

ve doktorların yüzleri:

bir ELAM mezununun kadın olması

daha olası;

Amazon'da, Peru veya Guatemala'da

yerli bir doktor;

ABD'de, beyaz olmayan ve

akıcı bir İspanyolca konuşan bir doktor.

İyi eğitim almış, güvenilir,

hastaları ile aynı yüze ve kültüre sahip

ve herhalde bizim desteğimizi hak eden,

çünkü ister metro, katır
veya bir kano ile olsun,

bize yolu yürümeyi öğretiyor.

Teşekkürler. (Alkışlar)