Powstanie i upadek muru berlińskiego - Konrad H. Jarausch

Sprawdź naszego Patreona: https://www.patreon.com/teded

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/the-rise-and-fall-of-the-berlin-wall-konrad-h-jarausch

13 sierpnia 1961 roku budowlańcy zaczęli rozkopywać ulice i budować zapory w Berlinie. Ta noc zapoczątkowała powstanie jednej z najbardziej haniebnych linii podziału w historii: muru berlińskiego. Prace kontynuowano przez kolejną dekadę, dzieląc osiedla, rozdzielając rodziny i doprowadzając do podziału nie tylko Niemiec, ale i całego świata. Konrad H. Jarausch przybliża historię muru berlińskiego.

Lekcja: Konrad H. Jarausch, animacja: Remus & Kiki.

["Pamiętaj o terrorze muru
i umiłowaniu wolności,]

[które spowodowało jego upadek".
- napis na murze]

Wczesnym rankiem 13 sierpnia 1961roku

wschodnioniemieccy budowlańcy
w asyście służb mundurowych

zaczęli rozkopywać ulice
i budować zapory w Berlinie

i okolicach.

Był to początek jednej
z najhaniebniejszych linii podziału,

muru berlińskiego.

Prace kontynuowano przez następną dekadę,

dzieląc osiedla,

rozdzielając rodziny

i doprowadzając do podziału
nie tylko Niemiec, ale i całego świata.

Żeby zrozumieć, jak do tego doszło,

musimy cofnąć się do II wojny światowej.

USA, Wielka Brytania i Francja

ze Związkiem Radzieckim
połączyły siły przeciwko państwom Osi.

Po pokonaniu nazistowskich Niemiec

każdy ze zwycięzców
rozpoczął okupację części kraju.

Podział miał być tylko tymczasowy,

ale dawni sojusznicy mieli
różne wizje powojennej Europy.

Zachód promował gospodarkę wolnorynkową,

a Związek Radziecki chciał otoczyć się
posłusznymi krajami komunistycznymi,

w tym osłabionymi Niemcami.

W miarę pogarszania się ich relacji

na zachodzie została utworzona
Republika Federalna Niemiec,

a na wschodzie Sowieci ustanowili
Niemiecką Republikę Demokratyczną.

Kraje komunistyczne ograniczyły
handel i komunikację z Zachodem,

tworząc barierę
prawie nie do przekroczenia,

znaną dziś jako żelazna kurtyna.

W Berlinie sprawy były
bardziej skomplikowane,

bo miasto leżało na terenie
Niemiec Wschodnich,

a powojenne umowy zapewniały
aliantom wspólną administrację.

USA, Wielka Brytania i Francja
utworzyły demokratyczną enklawę

w zachodniej części Berlina.

Mieszkańcy Niemiec Wschodnich
nie mogli opuszczać kraju,

w Berlinie była to kwestia spaceru,

przejażdżki metrem,
tramwajem czy autobusem

do zachodniej części miasta,

a potem do Niemiec Zachodnich albo dalej.

Ta otwarta granica była problemem
dla rządu Niemiec Wschodnich,

który zaczął przedstawiać się jako
reprezentant ruchu antyhitlerowskiego,

a Niemcy Zachodnie jako
kontynuację nazistowskich rządów.

Kiedy USA z sojusznikami inwestowały
w odbudowę Niemiec Zachodnich,

Związek Radziecki pochłaniał
zasoby jako reparacje wojenne,

jeszcze bardziej osłabiając
gospodarkę planową Niemiec Wschodnich.

Życie w Niemczech Wschodnich
nadzorowało Stasi, policja polityczna,

która przy pomocy podsłuchów i donosów

szukała oznak nielojalności.

Wschód zapewniał darmową
edukację i opiekę medyczną,

a Zachód szczycił się wyższymi zarobkami,

liczniejszymi dobrami konsumpcyjnymi

i większą swobodą osobistą.

Do 1961 roku z Niemiec Wschodnich
wyjechało około 3,5 miliona ludzi,

czyli prawie 20% populacji kraju,
w tym wielu młodych specjalistów.

Żeby ograniczyć dalsze straty,

Niemcy Wschodnie zamknęły granice
i tak powstał mur berliński.

Mur liczący 43 kilometry w Berlinie

i 112 kilometry w Niemczech Wschodnich

początkowo składał się
z ogrodzenia z drutem kolczastym.

Berlińczycy pokonywali je,
przeskakując nad drutem

albo skacząc z okien,

ale rozbudowa muru znacznie to utrudniła.

Do 1965 roku powstało
106 kilometrów 3,6-metrowych zapór.

Na szczycie każdej z nich była
gładka rura utrudniająca wspinaczkę.

Potem pojawiły się kolczatki,

psy patrolowe,

a nawet pola minowe

oraz 302 wieże obserwacyjne i 20 bunkrów.

Przed murem powstała
stumetrowa strefa śmierci.

Zburzono wszystkie budynki,
a ziemię pokryto piaskiem,

żeby zapewnić jak najlepsze
pole widzenia strażnikom,

którzy mieli strzelać do każdego,
kto będzie próbował przekroczyć granicę.

Mimo to prawie pięciu tysiącom osób
udało się dostać do Niemiec Zachodnich

między 1961 a 1989 rokiem.

Niektórzy, jak dyplomaci i sportowcy,
odmawiali powrotu do Niemiec Wschodnich.

Inni byli zwykłymi ludźmi,
którzy drążyli tunele,

przepływali kanały,

przelatywali balonami,

a nawet przebijali się
skradzionym czołgiem przez mur.

Ryzyko było ogromne.

Ponad 138 osób poniosło
w trakcie ucieczki śmierć.

Niektórzy zginęli na oczach bezsilnych
mieszkańców Niemiec Zachodnich.

Mur ustabilizował wschodnią gospodarkę,
uniemożliwiając wyjazd siły roboczej,

ale zszargał reputację kraju,

stając się światowym symbolem
komunistycznych represji.

W ramach pojednania ze Wschodem

na mocy układu z 1972 roku
uznano Niemcy Wschodnie,

ale Zachodnie zachowały
nadzieję na zjednoczenie.

Choć wschodni reżim z czasem
zezwolił na wizyty rodzinne,

zniechęcał do nich ludzi

biurokracją i wysokimi opłatami.

Mimo to ilość wniosków
była przytłaczająca.

Pod koniec lat 80.

liberalizacja bloku wschodniego

spowodowała masowe demonstracje
na rzecz swobody komunikacji i demokracji.

Wieczorem 9 listopada 1989 roku

Wschód próbował rozładować napięcie,
ułatwiając uzyskanie zgody na podróż.

Ta decyzja przywiodła tysiące
mieszkańców wschodniego Berlina

pod przejścia graniczne w murze,

zaskoczonych strażników
zmuszając do otwarcia bram.

Uradowany tłum napływał
do Berlina Zachodniego,

a ludzie z obu stron tańczyli na murze.

Inni zaczęli burzyć mur
za pomocą tego, co mieli pod ręką.

Strażnicy próbowali utrzymać porządek,

ale wkrótce stało się jasne,
że lata podziału dobiegły końca.

Po 40 latach Niemcy zjednoczyły się
w październiku 1990 roku.

Wkrótce potem upadł Związek Radziecki.

Dziś pozostałości muru przypominają,

że każdą barierę, jaką ustawimy,
żeby ograniczyć wolność,

możemy równie dobrze zniszczyć.