Return to Video

Hoe tsunami's werken - Alex Gendler

  • 0:07 - 0:10
    In 479 v. Chr.,
    toen Perzische soldaten
  • 0:10 - 0:13
    de Griekse stad
    Potidaea belegerden,
  • 0:13 - 0:15
    trok het getij zich
    veel verder terug dan anders,
  • 0:15 - 0:18
    waardoor een handige
    invasieroute ontstond.
  • 0:18 - 0:20
    Maar het was geen
    gelukstreffer.
  • 0:20 - 0:21
    Voordat ze
    halverwege waren,
  • 0:21 - 0:23
    kwam het water terug
    in een grotere golf
  • 0:23 - 0:25
    dan iemand ooit had gezien
  • 0:25 - 0:27
    en de aanvallers
    verdronken.
  • 0:27 - 0:29
    De Potidaeanen geloofden
    te zijn gered
  • 0:29 - 0:31
    door de toorn van Poseidon.
  • 0:31 - 0:33
    Maar wat ze eigenlijk gered had,
  • 0:33 - 0:36
    was hetzelfde fenomeen
    dat al zo velen had vernietigd:
  • 0:36 - 0:37
    een tsunami.
  • 0:37 - 0:40
    Hoewel tsunami's bekend
    staan als vloedgolven,
  • 0:40 - 0:42
    hebben ze niets te maken met
    de getijden veroorzaakt
  • 0:42 - 0:46
    door de aantrekkingskracht
    van zon en maan.
  • 0:46 - 0:48
    In zekere zin zijn tsunami's
    gewoon grotere versies
  • 0:48 - 0:50
    van normale golven.
  • 0:50 - 0:51
    Ze hebben een dal en een kam
  • 0:51 - 0:53
    en bestaan niet
    uit bewegend water,
  • 0:53 - 0:56
    maar uit de verplaatsing
    van energie door water.
  • 0:56 - 0:59
    Het verschil is waar
    deze energie vandaan komt.
  • 0:59 - 1:00
    Bij normale oceaangolven
  • 1:00 - 1:02
    komt ze van wind.
  • 1:02 - 1:04
    Omdat ze alleen
    het oppervlak beroert,
  • 1:04 - 1:06
    wordt de snelheid en grootte
    van de golven beperkt.
  • 1:06 - 1:08
    Maar tsunami's worden
    veroorzaakt door energie
  • 1:08 - 1:10
    van onder het water:
  • 1:10 - 1:11
    vulkaanuitbarstingen,
  • 1:11 - 1:13
    aardverschuivingen
    onder water,
  • 1:13 - 1:14
    of meestal
  • 1:14 - 1:16
    een aardbeving
    op de oceaanbodem,
  • 1:16 - 1:19
    veroorzaakt door de verplaatsing
    van tektonische platen,
  • 1:19 - 1:22
    die een enorme hoeveelheid
    aan energie in het water loslaten.
  • 1:22 - 1:24
    Deze energie gaat
    naar het oppervlak
  • 1:24 - 1:26
    en verplaatst water
  • 1:26 - 1:28
    ver boven de normale zeespiegel.
  • 1:28 - 1:30
    De zwaartekracht trekt
    het weer terug,
  • 1:30 - 1:33
    wat er voor zorgt dat
    de energie horizontaal uitvouwt.
  • 1:33 - 1:35
    Zo ontstaat een tsunami,
  • 1:35 - 1:38
    die zich verplaatst
    met ruim 800 km per uur.
  • 1:38 - 1:39
    Wanneer hij ver uit de kust is,
  • 1:39 - 1:41
    valt een tsunami nauwelijks op
  • 1:41 - 1:43
    omdat hij over de hele diepte
    van het water beweegt.
  • 1:43 - 1:45
    Maar zodra hij
    ondiep water bereikt,
  • 1:45 - 1:48
    gebeurt iets dat 'shoaling'
    wordt genoemd.
  • 1:48 - 1:50
    Omdat er minder water is
    om door te bewegen,
  • 1:50 - 1:53
    wordt de enorme hoeveelheid
    energie samengedrukt.
  • 1:53 - 1:55
    De golf remt af,
  • 1:55 - 1:59
    terwijl haar hoogte met
    wel 30 meter toeneemt.
  • 1:59 - 2:02
    Het woord 'tsunami'
    is Japans voor 'havengolf'
  • 2:02 - 2:04
    omdat het alleen
    lijkt voor te komen
  • 2:04 - 2:05
    bij de kust.
  • 2:05 - 2:08
    Als het dal van een tsunami
    eerst de kust bereikt,
  • 2:08 - 2:11
    trekt het water verder terug
    totdat de golf komt,
  • 2:11 - 2:13
    wat misleidend en gevaarlijk is.
  • 2:13 - 2:16
    Een tsunami is niet alleen
    een gevaar voor kustbewoners,
  • 2:16 - 2:20
    maar ook voor gebouwen
    en bomen landinwaarts,
  • 2:20 - 2:22
    vooral in laaggelegen gebied.
  • 2:22 - 2:25
    Alsof dat nog niet volstaat,
    trekt het water zich dan terug,
  • 2:25 - 2:27
    samen met het ontstane puin
  • 2:27 - 2:31
    en alles of iedereen
    op haar pad.
  • 2:31 - 2:34
    De zeebeving in
    de Indische Oceaan in 2004
  • 2:34 - 2:37
    was één van de natuurrampen
    met de meeste slachtoffers:
  • 2:37 - 2:40
    wel 200.000 doden verspreid
    over Zuid-Azië.
  • 2:40 - 2:42
    Dus hoe kunnen we
    onszelf beschermen
  • 2:42 - 2:45
    tegen zulk natuurgeweld?
  • 2:45 - 2:46
    In sommige gebieden
    is geprobeerd
  • 2:46 - 2:49
    tsunami's tegen te houden
    met zeemuren, sluisdeuren
  • 2:49 - 2:52
    en kanalen om
    het water weg te leiden.
  • 2:52 - 2:53
    Maar dit werkt niet altijd.
  • 2:53 - 2:56
    In 2011 kwam een tsunami
    voorbij een vloedmuur
  • 2:56 - 2:59
    die de kerncentrale Fukushima
    in Japan moest beschermen.
  • 2:59 - 3:01
    Er ontstond een nucleaire ramp
  • 3:01 - 3:04
    en er vielen 18.000 doden.
  • 3:04 - 3:06
    Veel wetenschappers
    en beleidsmakers
  • 3:06 - 3:09
    richten zich nu op
    vroege signalering.
  • 3:09 - 3:12
    Ze houden waterdruk en
    seismische activiteit in de gaten
  • 3:12 - 3:14
    en gebruiken een
    wereldwijd systeem
  • 3:14 - 3:16
    om snel alarm te kunnen slaan.
  • 3:16 - 3:19
    Als de natuur zo machtig is
    dat je haar niet kan tegenhouden,
  • 3:19 - 3:22
    is het 't veiligst om
    uit de weg te gaan.
Title:
Hoe tsunami's werken - Alex Gendler
Speaker:
Alex Gendler
Description:

Bekijk de hele les: http://ed.ted.com/lessons/how-tsunamis-work-alex-gendler

De vloedgolf van een tsunami kan ruim 30 meter hoog zijn en met een snelheid van 800 kilometer per uur neerslaan -- een gevaarlijke combinatie voor alles of iedereen op haar pad. Alex Gendler ontvouwt de oorzaken van dit natuurgeweld en legt uit hoe wetenschappers proberen om toekomstige schade te beperken.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:37
Els De Keyser accepted Dutch subtitles for How tsunamis work
Els De Keyser approved Dutch subtitles for How tsunamis work
Els De Keyser edited Dutch subtitles for How tsunamis work
Els De Keyser commented on Dutch subtitles for How tsunamis work
Els De Keyser edited Dutch subtitles for How tsunamis work
Els De Keyser edited Dutch subtitles for How tsunamis work
F Laffeber edited Dutch subtitles for How tsunamis work
F Laffeber edited Dutch subtitles for How tsunamis work
Show all

  • Els De Keyser

    Dag Feike,

    In deze vertaling zitten enkele ondertitels die te lang zijn voor de toegemeten tijd. Kan je die nog even bekijken? Met dit tooltje vind je ze meteen:
    http://archifabrika.hu/tools/

    Els

  • Els De Keyser

    Enkele kleine aanpassingen, vooral aan de interpunctie. Geef maar een seintje als er dingen zijn waar je het niet mee eens bent.

    Els

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.