Return to Video

Yılan balığı Eli: Gizemli bir göç - James Prosek

  • 0:08 - 0:09
    Uzun ve kıvrak olurlar
  • 0:09 - 0:11
    ve çok da renkli olmazlar.
  • 0:11 - 0:14
    Ama kendilerine özgü
    ilginç bir güzellikleri vardır.
  • 0:14 - 0:17
    Suyun içinde, geceye özgü
    kıvrılma hareketlerini
  • 0:17 - 0:19
    izlemesi büyüleyicidir.
  • 0:19 - 0:21
    Sualtı yılanlarına benzeseler de,
  • 0:21 - 0:25
    yılan balıkları aslında
    ilginç bir balık türüdür.
  • 0:25 - 0:26
    Uzatılmış şekilleri
  • 0:26 - 0:28
    ve uzuvsuz gövdelerinin yanı sıra,
  • 0:28 - 0:31
    yılan balıkları hakkında onları
    benzersiz kılan birkaç şey vardır.
  • 0:31 - 0:32
    Birincisi,
  • 0:32 - 0:36
    yılan balıklarının derilerinden
    nefes alma kabiliyeti vardır.
  • 0:36 - 0:37
    Hatta bazıları sudan çıkıp
  • 0:37 - 0:40
    kısa süreliğine karada hareket edebilir.
  • 0:40 - 0:42
    Tatlı suda üreyen,
  • 0:42 - 0:45
    ancak yetişkin yaşamlarını
    tuzlu suda yaşayan
  • 0:45 - 0:47
    somon gibi çoğu
    göçmen balıktan farklı olarak,
  • 0:47 - 0:49
    Anguilla cinsi yılan balıkları
  • 0:49 - 0:51
    ters yönde göç eder,
  • 0:51 - 0:53
    zamanlarının çoğunu
    tatlı suda geçirirken,
  • 0:53 - 0:55
    okyanus ve denizlerde
  • 0:55 - 0:57
    üreyip çoğalırlar.
  • 0:57 - 0:59
    Böyle bir tatlı su yılan balığının
  • 0:59 - 1:01
    hayat hikayesini takip edersek,
  • 1:01 - 1:04
    Kuzey Atlantik Okyanusu'nun ortasında,
  • 1:04 - 1:07
    Bermuda'nın yaklaşık
    800 kilometre doğusunda hayatı başlar.
  • 1:07 - 1:09
    Sargasso Denizi denilen bu bölge,
  • 1:09 - 1:10
    okyanusun ortasında
  • 1:10 - 1:12
    dev bir jakuzi olan
  • 1:12 - 1:15
    subtropikal bir girdabın
    batı kısmını oluşturur.
  • 1:15 - 1:18
    Bizim yılan balığı, diyelim ki Eli,
  • 1:18 - 1:21
    dişi bir yılan balığı tarafından taşınan,
  • 1:21 - 1:23
    yetişkin bir yılan balığı gibi görünmeyen
  • 1:23 - 1:26
    şeffaf yaprak
    şeklindeki bir şeyden çıkan
  • 1:26 - 1:29
    on ile yirmi milyon küçük
    yumurtadan biri olarak hayatına başlar.
  • 1:29 - 1:31
    Eli, türüne bağlı olarak
  • 1:31 - 1:33
    çoğunlukla Körfez Çayı'nı
  • 1:33 - 1:35
    Avrupa ya da
    Kuzey Amerika'ya doğru yönlendiren
  • 1:35 - 1:38
    okyanus akıntılarında
    sürüklenmeye başlar.
  • 1:38 - 1:40
    Sahile ulaştığında,
  • 1:40 - 1:42
    Eli yaklaşık iki santim uzunluğunda,
  • 1:42 - 1:45
    daha yılansı ama yine de şeffaf görünüyor,
  • 1:45 - 1:47
    bu aşamada
    cam yılan balığı olarak biliniyor.
  • 1:47 - 1:50
    Ancak birkaç gün içinde
    Eli'nin cildi tatlı suda
  • 1:50 - 1:52
    kahverengimsi-siyah pigmentli hale gelir
  • 1:52 - 1:55
    ve yetişkin yılan balığı gibi görünür.
  • 1:55 - 1:58
    Eli'nin cinsiyeti ile alakalı
    bir şey söylemediğimizi
  • 1:58 - 1:59
    fark etmişsinizdir.
  • 1:59 - 2:02
    Bunun nedeni,
    bir yılan balığının cinsiyeti yalnızca
  • 2:02 - 2:04
    temiz suya girdiğinde belirlenir,
  • 2:04 - 2:06
    ancak kimse bunun tam olarak
    nasıl olduğundan emin değildir.
  • 2:06 - 2:09
    Haliçlerde ve tuzlu sularda kalan
  • 2:09 - 2:11
    yılan balıklarının çoğu erkek olurken,
  • 2:11 - 2:13
    akıntıya karşı gidenler dişi olur
  • 2:13 - 2:15
    ve gelecekteki eşlerinden
  • 2:15 - 2:17
    iki ile üç kat büyüktürler.
  • 2:17 - 2:19
    Bu durumda şunu açıklamalıyız:
  • 2:19 - 2:22
    Eli, Elaine'in kısaltması.
  • 2:22 - 2:24
    Bir dişi yılan balığı olarak,
  • 2:24 - 2:25
    Elaine akarsudaki hayatının çoğunda
  • 2:25 - 2:27
    oldukça yalnız olacak,
  • 2:27 - 2:29
    suya düşen her şeyi yiyecek;
  • 2:29 - 2:31
    çekirge, cırcır böceği, küçük balık,
  • 2:31 - 2:34
    böcek larvaları, kurbağalar, yavru kuşlar,
  • 2:34 - 2:37
    ağzına alabileceği hemen hemen her şey.
  • 2:37 - 2:39
    Dört metre uzunluğa ulaşacak
  • 2:39 - 2:40
    ve neredeyse
  • 2:40 - 2:43
    6 kg ağırlığında olacak.
  • 2:43 - 2:45
    Taze su yılanlarının okyanusa
  • 2:45 - 2:47
    geri dönme zamanını nasıl bildiklerini
  • 2:47 - 2:48
    tam olarak bilmiyoruz,
  • 2:48 - 2:50
    ama bir şey onları çağırıyor.
  • 2:50 - 2:51
    Sonbahar göçleri
  • 2:51 - 2:53
    gezegendeki en büyük benzeri görünmeyen
  • 2:53 - 2:55
    göçlerden biridir.
  • 2:55 - 2:57
    Elaine okyanus için
    temiz suyu bıraktığında,
  • 2:57 - 3:00
    şok edici bir metamorfoza maruz kalır.
  • 3:00 - 3:02
    Gözleri 10 kat büyür,
  • 3:02 - 3:04
    derisi kalınlaşır
  • 3:04 - 3:06
    ve yüzgeçleri genişler.
  • 3:06 - 3:07
    Bunlar, yaklaşmakta olan
  • 3:07 - 3:10
    okyanus seyahatleri için
    en muhtemel adaptasyonlardır
  • 3:10 - 3:12
    ve Elaine diğer balıkların çoğu için
  • 3:12 - 3:14
    toksik olan taze sudan tuzlu suya geçişi
  • 3:14 - 3:17
    sorunsuz bir şekilde gerçekleştirir.
  • 3:17 - 3:19
    Elaine bir kez tatlı su
    akıntısının ağzını terk ettiğinde,
  • 3:19 - 3:22
    insanların göreceği yerlerden
    tamamen kaybolacaktır.
  • 3:22 - 3:24
    Hiç kimse, göç eden yetişkin bir
  • 3:24 - 3:25
    yılan balığıı görmedi
  • 3:25 - 3:27
    ya da takip edemedi,
  • 3:27 - 3:30
    ne kadar derinde
    yumurtladıklarını da bilmiyoruz.
  • 3:30 - 3:33
    Ancak, okyanus akımı veya tuzluluk cephesi
  • 3:33 - 3:34
    arasındaki termal bariyer gibi
  • 3:34 - 3:38
    tespit ettikleri
    bazı işaretleri izleyerek,
  • 3:38 - 3:40
    doğdukları okyanusun aynı bölgesine
  • 3:40 - 3:42
    geri dönebilecekleri varsayılmaktadır.
  • 3:42 - 3:44
    Çünkü bir yılan balığının göçü sırasında
  • 3:44 - 3:46
    tam olarak ne olduğunu bile bilmiyoruz,
  • 3:46 - 3:49
    ancak gerçek üremenin
    nasıl olduğunu hayal edebiliyoruz.
  • 3:49 - 3:51
    Ancak ortak hipotez,
  • 3:51 - 3:53
    Elaine ve binlerce ya da yüz binlerce
  • 3:53 - 3:54
    başka yılan balığının,
  • 3:54 - 3:55
    büyük, iç içe kitlelerde toplanıp
  • 3:55 - 3:57
    yumurtalarını ve spermlerini
  • 3:57 - 3:59
    panmiksi olarak bilinen
  • 3:59 - 4:02
    dev bir seks partisinde salıvermeleridir.
  • 4:02 - 4:04
    Yumurtalar koyulduktan birkaç gün sonra
  • 4:04 - 4:07
    yumurtadan çıkarlar
    ve döngü tekrar başlar.
  • 4:07 - 4:08
    Yetişkin yılan balıklarının
  • 4:08 - 4:11
    tatlı su nehirlerinden
    geri geldiğini hiç görmediğimiz için,
  • 4:11 - 4:13
    uzun ve dolambaçlı yolculuklarını
  • 4:13 - 4:14
    tamamladıktan sonra,
  • 4:14 - 4:17
    bu şaşırtıcı
    ve gizemli yaratıkların
  • 4:17 - 4:21
    sonunda doğdukları yerde
    öldüğünü varsaymalıyız.
  • 4:21 - 4:22
    Güle güle Elaine!
  • 4:22 - 4:24
    Seni tanımak bir zevkti.
Title:
Yılan balığı Eli: Gizemli bir göç - James Prosek
Description:

Tam dersi görüntülemek için: http://ed.ted.com/lessons/eli-the-eel-a-mysterious-migration-james-prosek

Onlar kayganlardır. Onlar kıvraklardır. Tamamen su altı yılanları gibi dursalar da, yılan balıkları aslında derileri yoluyla nefes alabilen ve hatta su dışında hayatta kalabilen eşsiz balıklardır. James Prosek, dişi Anguilla yılan balığı Eli (evet,dişi) denizden tatlı suya gizemli “geriye” göçünü sürdürürken, Eli'nin hayat yolculuğunun izlerini sürer.

Ders James Prosek, animasyon Cinematic tarafından yapılmıştır.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:39

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.