Emma Teeling: Yarasa kalıtımının sırrı

Batı toplumlarında, yarasalar genellikle korkutucu hatta şeytani olarak karakterize edilirler. Zoolog Emma Teeling kendi genetik yapımıza eşsiz ve büyüleyici biyolojileriyle ışık tutan yarasalara karşı olan tutumumuzu yeniden düşünmemiz için cesaretlendiryor.(TEDxDublin'de kaydedilmiştir)

Şimdi hepinizden yapmanızı istediğim şey

size tarif edeceğim memeliyi düşünmeniz.

Bu memeli hakkında ilk olarak anlatacağım

bizim ekosistemimimizin düzgün çalışması için gerekli olduğudur.

Eğer ekosistemimizden bu memeliyi kaldırırsak,

onlar (ekosistemler) kesinlikle çalışmayacaktır.

İlk şey bu. İkinci şey ise

bu memelinin eşsiz duyusal kabiliyetlerinden dolayı

eğer bu memeliyi incelersek,

körlük ve sağırlık gibi duyu hastalıklarımız için

önemli bilgiler öğrenebiliriz.

Ve bu memeli ile ilgili gerçekten merak uyandıran üçüncü görüş ise,

DNA'sının içerisinde sonsuza denk genç kalmanın gizli

formülünü içerdiğine inanıyorum.

Hepiniz düşünüyor musunuz?

Yani,

muhtesem bir yaratık değil mi?




muhteşem bir canlı, değil mi?











































































































































muhtesem bir yaratık değil mi?

Burada kimler bir yarasayı düşündü?

Evet, seyircilerin yarısının benimle aynı fikirde olduğunu görebiliyorum

ve geriye kalanları ikna için yapılacak çok işim var.

Son 20 yılda, bu güzel ve büyüleyici memelileri

inceleme şansına eriştim.

Yaşayan bütün memelilerin beşte biri yarasalardır

ve onların benzersiz özellikleri vardır

Yarasalar, bildiğimiz kadarıyla 64 milyon yıldır

bu gezegende var olmuşlardır.

Yarasaların, memeliler olarak

en önemli özelliklerinden bir tanesi uçabilmeleridir.

Şimdi, uçmak işin doğası gereği zor bir şeydir.

Omurgasızlar içinde uçmak yanlızca üç kez gelişim göstermiştir

birincisi yarasalarda, ikincisi kuşlarda

üçüncüsü de paleontlarda (soyu tükenmiş uçan bir sürüngen).

Sonuç olarak uçmak metabolizma için zor bir şeydir.

Yasalar bunun üstesinden gelmeyi öğrendiler ve geliştirdiler.

Ama yarasaların bir diğer benzersiz özelliği

çevreyi algılamak için, ses dalgalarını kullanabilmeleridir.

Yankıyla konum belirlemeyi (echolocation) kullanırlar.

Şimdi, yankıyla konum belirleme derken,

gırtlaktan, ağızdan veya burundan ses dalgaları yayarlar.

Ses dalgaları etrafa yayılır ve

etraftaki cisimlerden yansıyarak geri döner

ve yarasalar bu ses yansımalarını duyarlar

ve bu bilgiyi akustik bir görüntüye dönüştürürler.

Ve bu özellikleri onların zifiri karanlık ortamda yönlerini bulmalarını sağlar.

Gerçekten çok garip görünüyorlar. Biz insanız. Bizler görsel canlılarız.

Bilim adamlarının ilk fark ettığine göre

yarasalar aslında geceleri uçabilmek ve geceleri yön bulabilmek

ve hareket edebilmek için sesleri kullanıyorlardı. Biz buna inanmadık.

Yüzyıl boyunca bunu neden yaptıklarına dair

kanıtları görmemize rağmen biz inanmadık.

şimdi, bu yarasaya bakarsanız biraz yabancı görünüyor

doğrusu, cok ünlü bir filozof olan Thomas Nagel demiş ki,

"bu gezegende yaratıkların yaşam formlarını gerçek anlamıyla deneyimlemek için

tamamen karanlık içinde uçan ve yankıyla yol bulan bir yarasa ile

kendinizi bir odaya kitlemeniz gerekir."

Ve gerçek fiziksel özelliklerine bakarsanız

bu güzel nal burunlu yarasanın yüzünde

bir çok karakteristik özelliğinin

ses çıkartmaya ve bu sesleri algılamaya vakfedildiğini görürsünüz.

Çok büyük kulakları, garip kulak yapıları vardır. Fakat küçücük gözleri vardır.

Yani yine, eğer tek bu yarasaya bakarsanız fark edeceksiniz

ses onun hayatta kalabilmesi için çok önemlidir.

Çoğu yarasalar bir önceki gibi görünür.

Fakat yankıyla yön bulmayı (echolocation) kullanmayan bir grup yarasa vardır.

Onlar çevreyi algılrken sesleri kullanmazlar

ve bunlar uçan tilki olarak adlandırılan türdür.

Hiç Avusturalya'da bulunma şansınız olduysa

onları Sydney'deki botanik bahçesinde gördüyseniz.

ve sadece yüzlerine baktıysanız bile

onların çok çok büyük gözleri ve çok küçük kulakları olduğunu görmüşsünüzdür.

yarasaların içinde ve kendi aralarında duyusal algıları kullanma yetenekleri

arasında çok büyük bir çeşitlilik vardır.

Şimdi bu size ileride konuşma sırasında söyleyeceklerim için

önemli olacak.

Şimdi, eğer çan kulenizin içinde yarasa olması fikri sizi korkutuyorsa

ve biliyorum bazı insanların yasaların çok büyük görüntülerine bakarken

muhtemelen midesi bulanıyor

bu muhtemelen çok da şaşırtıcı değil,

çünkü, burada batı kültüründe

yarasalar şeytanlaştırıldı.

Gerçekten, kendisi de Northside Dubliner'li Bram Stoker

tarafından yazılmış olan ünlü kitap "Dracula"

bundan muhtemelen ağırlıklı olarak sorumludur.

Fakat, ben aynı zamanda bunun yarasaların geceleri çıktığı gerçeğiyle ilgili

olduğunu düşünüyorum ve biz onları tam olarak anlamayız.

Bizler dünyayı bizden birazcık farklı algılayan

şeylerden az da olsa korkuyor olabiliriz.

Yarasalar bazı kötü olaylarla eş anlamlıdır.

Onlar korku filmi failleridir;

örneğin ünlü "Nightwing".

Ayrıca, bu konuda düşünürseniz

şeytanlar kuş yerine tipik olarak, hep yarasa kanatlarına sahiptir --

ya da meleklerin kuş kanatları vardır.

Şimdi, bu batı toplumu ve ben bu akşam

sizi geleneksel Çin kültürü konusunda ikna edeceğimi umuyorum,

onlar yarasaları şans getiren yaratıklar olarak

algılarlar ve gerçekten de, bir çin evine

girerseniz, bunun gibi bir simge görebilirsiniz.

Bu Beş Lütuf olarak değerlendirilir.

Çince de "yarasa" kelimesi çince "mutluluk" kelimesiyle

aynı şekilde gibi telaffuz edilir ve çinliler yarasaların

bolluk,sağlık,uzun ömür,erdem ve huzur getirdiğine inanırlar.

Ve gerçekten, bu görüntüde, beş yarasa tarafından etrafı çevrelenmiş

uzun ömrün resmi var.

Ve bu gece yapmak istediğim şey sizinle konuşmak

ve bu lütuflardan en az üçünün kesinlikle

bir yarasa tarafından temsil edildiğini göstermektir, ve eğer yarasaları incelersek

bu lütufları edinmeye daha da yaklaşacağız.

Şimdi, zenginlik -- nasıl olur da bir yarasa bize zenginlik getirebilir?

Daha öncede dediğim gibi şimdi, yarasalar bizim ekosistemimizin

düzgün çalışması için hayati önem taşır. Peki neden böyle?

Tropiklerdeki yarasalar bir çok bitkinin temel tozlaştırıcısıdır.

Onlar da meyva ile beslenirler ve bu meyvaların tohumlarını yayarlar.

Yarasalar tekila bitkisinin döllenmesinden sorumludurlar ve

bu (tekila) Meksika'da çok-milyon dolarlık bir endüstridir.

Bu yüzden onlara ekosistemimizin düzgün çalışması için

gerçekten ihtiyacımız var.

Onlarsız, bu bir sorun olacak

ama, çoğu yarasa doymak bilmez haşere avcısıdır.

ABD'de iri kahverengi yarasalardan oluşan

küçük bir koloninin 1 yılda bir milyon böcekten fazlasıyla

beslendiği tahmin edilmektedir

ve şu anda Anerika Birleşik Devletlerinde yarasalar

beyaz burun sendromu olarak da bilinen hastalık tarafından tehdit ediliyorlar.

Bu hastalık kendi kendine yavaşça Amerika'ya yayılıyor ve

yarasaların nüfusunu yok ediyor ve bilim adamlarının tahminine göre

şu anda yılda 1300 ton böcek

yarasaların yok olmasından dolayı ekosistemde kalıyor.

Amerika'da yarasalar rüzgar çiftliklerinin cazibesine kapılmaları

yüzünden de tehdit altındalar. Yine, şu anda

yarasalar küçük bir problem gibi görünüyor.

Onlar -- Onlar, sadece

Amerika Birleşik Devletleri'nde büyük tehdit altındalar.

Şimdi bu bize nasıl yardımcı olabilir?

Peki, hesaplanmıştır ki; eğer yarasaları denklemden çıkartırsak

o zaman bizim tarımsal bitkilerimizle beslenen

zararlı böcekleri de ortadan kaldırmak için tarım mahsülleri

üzerinde böcek ilacı kullanmak zorunda kalırız.

Ve sadece ABD'de bir yılda bunun

22 milyon dolara mal olacağı tahmin ediliyor,

şayet yarasaları ortadan kaldırırsak. Böylece, gerçekten bize zenginliği getirecek,

onlar bizim ekosistemimizin sağlığını korur

ve ayrıca onlar bize para tasarruf ettirir.

Tekrarlarsam, bu ilk lütuftu. Yarasalar

ekosistemimiz için önemlidirler.

Peki ikinci konusunda? Peki ya sağlık ?

Vücuttaki her hücre içinde kalıtımsal madde (gametlerdeki kromozomlar) yer alıyor

Kalıtımsal malzemeyi DNAlarınız oluşturur,

DNA kodlarınız, hareket etmenizi ve etkileşmenizi sağlayan

ve sizi oluşturan proteinler içindir.

Şimdi, modern moleküler teknolojideki yeni gelişmeler sayesinde

artık bizim için kendi genemomuzu sıralamamız mümkündür

çok hızlı bir sürede ve çok çok düşük bir maliyetle.

Şu anda, bu araştırmayı yaparken fark ettik ki

bizim gametlerdeki kromozomlarımız içinde
çeşitlilik var.

Şimdi, yanınızdaki kişiye bakmanızı istiyorum.

Sadece hızlı bir bakış. Ve fark etmemiz gereken şudur ki

DNAnızda ki her 300 temel çiftin her birinde biraz farklısınız.

Ve şu an modern moleküler tıbbın çözmek zorunda olduğu

büyük zorluklardan biri bu değişkenliğin,

sizi hastalıklara daha duyarlı yapıp yapmadığını ortaya çıkartmaktır

yoksa bu değişkenlik sadece sizi farklı mı kılar?

Bu ne anlama geliyor? Bu değişkenliğin anlamı aslında nedir?

Eğer önümüzdeki birkaç sene içinde

tüm bu yeni moleküler veri ve kişiselleştirilmiş

kalıtımsal gen bilgisinden çevrimiçi olarak yararlanabilirsek,

bu ikisini birbirinden ayırabilmeliyiz.

Peki bunu nasıl yaparız?

Pekala, inanıyorum ki biz sadece doğanın deneylerine bakıyoruz.

Böylece, doğal seçilim yoluyla zaman içinde,

mutasyonlar, bir proteinin işlevini zamanla düzeltilemiyecek şekilde bozabilen

değişiklikler. zaman içinde dayanılmaz hale gelecektir.

Evrim bir elek gibi davranır. Kötü değişiklikleri eler.

Ve bundan dolayı, evrimsel olarak birbirinden uzaklaşmış ve

aynı zamanda çevresel olarak da değişmiş bir çok memelinin

kalıtlarının (genomlarının) benzer bölgelerine bakarsanız

bu alanın evrimden önce ne olduğu konusunu

daha iyi anlayacaksınız,

yani, memelinin yaşaması için hareketi önemliyse

bu diğer bütün canlı nesilleri, çeşitleri ve sınıfları

için de aynıdır. Yani, bunu biz yapacak olsaydık,

yapmamız gereken kalıtsal malzeme içeren bu alanı

farklı memeliler için sınıflandırmak

ve aynı mıdır veya farklı mıdır

diye kesinleştirmektir. Şayet aynıysa,

bu konumun önemli bir işlevi olduğunu gösterir

bu yüzden hastalık mutasyonu o bölge içinde yeralmalı.

Yani bu durumda, baktığımız memeliler

bu alanda sarı kalıtlara sahipse

bu muhtemelen morun kötü olduğunu ima eder.

Eğer aynı şeyi birazcık farklı yapan memelilere

bakarsaniz bu daha güçlü olabilir.

Böylece mesela, benim incelediğim genom bölgesinden söz edelim

ben "görme" için önemli bir bölge arıyordum.

Yarasalar gibi çok iyi görmeyen memelilerde bu bölgeye bakarsak

pek de iyi görmeyen yarasaların mor tipe sahip yarasalar olduğunu anlarız,

biliyoruz ki hastalığa sebep olan

muhtemelen budur.

Benim laboratuvarımda duyularda iki tür hastalığı

incelemek için yarasalar kullanıyoruz.

Biz körlüğü inceliyoruz. Şimdi neden böyle birşey yaparsın?

314 milyon görme engelli insan var ve bunların

45 milyonu kör. Bu yüzden körlük büyük bir sorun

ve bu görme bozukluklarının büyük bölümü, kalıtsal hastalıklardan ileri geliyor,

bu yüzden hangi mutasyonların bu genenin hastalığına neden olduğunu

sınamak ve daha iyi anlamak istiyoruz

Ayrıca sağırlığı da inceliyoruz. Her yıl yeni doğan 1,000 bebek

sağır doğuyor, ve yaşı 80'e ulaşanların da

yarısında işitme sorunu olacak.

Yine, bunun altında yatan bir çok genetik neden var

Yani laboratuarımda yaptığımız şey; yarasaları,

bu eşsiz duyu kullanma uzmanlarını incelemektir

ve bir bozukluk olduğunda

körlüğe neden olan genlere

sağırlığa sebep olan genlere bakmıştık

ve şimdi hangi alanların hastalıklara sebep olduğunu büyük olasıklıkla tahmin edebiliyoruz.

Bu yüzdan yarasalar sağlığımız için de önemlidirler,

genlerimizin nasıl çalıştığını daha iyi anlamamıza imkân verirler.

Yani bu şu anda bu noktadayız

Peki ya gelecek?

Peki ya uzun ömür?

Bu varacağımız yerdir ve daha önce dediğim gibi,

sonsuz gençlik sırrının

yarasa kalıtlarında yattığına inanıyorum.

Peki, neden yaşlanmayla ilgilenmeliyiz ki?

Evet aslında,bu 1500lü yıllarda çizilmiş bir resim

gençlik çesmesi. Yaşlanma, biyolojinin tüm yönleri içinde

en tanıdık ama biyolojinin tüm yönleri içinde

en az anlaşılandır ve gerçekten

medeniyetin başlangıcından beri, insanlık ondan kaçınmak için uğraşmaktadır.

Ama biz biraz daha iyi anlamak zorunda kalacağız.

Sadece Avrupa'da 2050 yılında

65 yas üstü bireylerde yüzde 70 artış olacağı görülüyor

ve 80 üzeri kişilerin %170 artacağı.

Yaşlandıkça, yıpranırız ve bu yıpranma

toplumumuz için sorunlar teşkil eder, bu yüzden bunu konuşmalıyız.

Peki bu sonsuz gençlik sırrı nasıl bir yarasa geninde

yatıyor olabilir? Yarasanın ne kadar yaşadığı

konusunda risk alarak tahminde bulunmak isteyen var mı?

kim -- ellerinizi kaldırın-- kim iki yıl diyor?

Hiçkimse? Bir? Peki ya 10 yıl?

Bazıları? Peki ya 30?

Peki ya 40? Tamam, tamamen farklı cevaplar.

Bu yarasa Myotis brandtii. En uzun yaşayan yarasadır.

42 yıl yaşadı

ve bu vahşi yarasa bugün hala hayatta.

Fakat, bu konuda bu kadar şaşıırtıcı olan ne?

Genelde memelilerde vücut büyüklüğü, metabolizma hızı

ve ne kadar süre yaşayabileceği arasında bir ilişki vardır

ve sahip olduğu vücut büyüklüğüne bağlı olarak bir memelinin

ne kadar yaşayabileceğini tahmin edebilirsiniz.

Böylece tipik olarak, küçük memeliler hızlı yaşar ve genç ölürler.

Fareyi düşünün. Ama yarasalar çok daha farklıdır.

Burada grafikte görebilirsiniz, mavi renkli olan,

bunlar tüm diğer memeliler, ancak yarasalar

beklenenden 9 kat daha uzun yaşayabilirler

metabolizma hızları yüksek, çok yüksek olmasına rağmen

ve soru, bunu nasıl yapabiliyorlar? İnsandan daha uzun yaşayan,

vücut büyüklüklerine bakıldığında, beklenenden daha uzun yaşayan

19 çeşit memeli türü var ve

bu çeşitlerin 18 tanesi yarasalardır.

Bu yüzden, onların DNA'sının içinde bir şey olmalı

onların metobolik stresle başa çıkmalarını sağlayan,

özellikle uçarken. Onlar aynı boyuttaki bir memeliye göre

üç kat daha fazla enerji harcıyorlar,

ancak sonuçları veya etkilerinden muzdarip görünmüyorlar.

Bu nedenle, şu anda, laboratuarımda

en son teknolojiyle yarasa saha biyolojisini kullanarak,

sahaya çıkıp en uzun yaşamış yarasaları yakalayıp

en modern moleküler teknolojiyle birleştirerek,

yarasaların da bizler gibi yaşlanmayı durdurmak için ne yaptığını daha iyi anlamaya çalışıyoruz.

ve umarım önümüzdeki beş yıl içinde bu konuda bir TEDTalk konuşması yapacağım.

Yaşlanma insanlık için büyük bir problem

ve inanıyorum ki yarasalarla ilgili çalışmalar yaparak, memelilerde olağanüstü uzunlukta ömre

ulaşmayı sağlayan moleküler mekanizmaları

ortaya çıkarabiliriz. Eğer ne yaptıklarını,

bulabilirsek, belki gen terapisi yoluyla

biz de aynı şeyleri yapabiliriz.

Potansiyel olarak yaslanmayı durdurabileceğimiz ya da belki tersine çevirilebileceğimiz anlamına gelir.

Bunun nasıl bir şey olabileceğini hayâl edin.

Yani gerçekten, düşünüyorum da onları gecenin uçan şeytanları olarak

düşünmemeliyiz, tam tersine kahramanlarımız olarak düşünmeliyiz.

Ve doğrusu şu ki; eğer doğru yere bakabilirsek, yarasalar,

bize çok yarar sağlayabilir. Ekosistemimiz için yararlılar,

kalıtımsal yapılamızın nasıl çalıştığını daha iyi anlamamızı sağlıyorlar

ve potansiyel olarak sonsuz gençliğin sırrını saklıyorlar.

Bu yüzden, bu gece, burdan çıktığınız zaman,

başınızı kaldırıp gece gökyüzüne bakın, bu güzel uçan memeliyi

gördüğünüzde, gülümsemenizi istiyorum. Teşekkürler. (Alkışlar)