Lý do vắc-xin luôn đến quá muộn...

Có vẻ như chúng ta luôn đợi dịch bệnh bùng phát rồi mới đi chế tạo vắc-xin ngừ bệnh. Seth Berkly đã đưa ra một số lý giải về thực tế thị trường và những rủi ro đằng sau việc chúng ta từ chối điều chế vắc-xin cho những dịch bệnh đáng gờm nhất trên thế giới.

Những triệu chứng của trẻ bắt đầu

với sốt nhẹ, đau đầu, đau nhức cơ bắp

tiếp theo đó là nôn mửa và tiêu chảy,

sau nữa thì đến chảy máu miệng, mũi và lợi

Cuối cùng là cái chết, dưới hình thức

suy nội tạng do huyết áp giảm.

Quen thuộc không ạ?

Nếu các bạn nghĩ đây là Ebola,

thì thật ra không phải rồi.

Đó là trường hợp nặng nhất của
sốt xuất huyết, một mầm bệnh từ muỗi

mà cũng không có liệu pháp chữa trị
hay vắc-xin,

và nó cướp đi mạng sống của 22 nghìn người
mỗi năm

Con số này chính xác là gấp 2 lần số người

đã thiệt mạng do Ebola

trong gần 4 thập kỉ mà chúng ta biết về nó

Còn đối với bệnh sởi, thì theo
những thông tin gần đây,

số người tử vong còn cao hơn gấp 10 lần.

Tuy nhiên trong năm vừa qua,

Ebola lại được nhắc đến tràn lan trên
mặt báo, gây ra nỗi khiếp sợ cho mọi người

Chắc chắn phải có một lí do sâu xa nào đó
về căn bệnh này,

vừa đe dọa, lại vừa thu hút chúng ta

hơn là những loại bệnh khác.

Nhưng chính xác thì đó là gì?

Thật ra thì, rất khó để bị nhiễm Ebola,

nhưng một khi đã nhiễm bệnh, thì
nguy cơ tử vong là rất cao.

Tại sao lại như vậy?

Bởi vì, ngay bây giờ, chúng ta không có
cách chữa trị hay vắc-xin đặc hiệu nào cả.

Vấn đề chính là ở đó.

Ngày nào đó chúng ta sẽ có.

Vậy thì đúng ra, chúng ta sợ Ebola

bởi vì nó không giết nhiều người
như những căn bệnh khác.

thật ra thì nó còn khó lây lan
hơn bệnh cúm và sởi.

Chúng ta sợ Ebola vì nó làm chết người,
và chúng ta thì không có cách trị.

Chúng ta sợ cái chết không thể tránh khỏi
đi cùng với Ebola.

Ebola vẫn là một căn bệnh mà
y học hiện đại cũng phải bó tay.

Nhưng gượm đã, tại sao thế?

Con người đã biết đến Ebola từ năm 1976 cơ

Chúng ta hiểu rõ nó tai hại như thế nào.

Chúng ta có dư cơ hội để nghiên cứu về nó

trong 24 lần bùng phát dịch trước đây.

Trên thực tế, chúng ta cũng đã có
vắc xin thử nghiệm

được hơn một thế kỉ nay rồi.

Nhưng tại sao đến nay, những loại vắc xin

này vẫn chỉ nằm trong phòng thí nghiệm

Mấu chốt của vấn đề nằm ở

việc điều chế vắc xin cho
các bệnh truyền nhiễm

Là thế này:

Những người có nguy cơ nhiễm bệnh cao

lại là những người ít có khả năng
chi trả cho vắc xin nhất.

Sẽ không có nhiều chiến lược tiếp thị

từ phía nhà sản xuất vắc xin

nếu không có nhiều người ở các nước
thịn vượng mắc bệnh như thế.

Đơn giản là vì nó quá mạo hiểm
về mặt tài chính.

Chưa kể đến việc đối với dịch Ebola,
hoàn toàn không có thị trường,

vì thế, lí do duy nhất mà chúng ta đang có
2 loại vắc xin đang thử nghiệm hiện nay

là vì một mối lo khá là sai lầm khác.

Dịch Ebola hoàn toàn không được chú ý đến

cho mãi đến 11/9 và đợt khủng bố
bằng bệnh than

thì bỗng dưng, Ebola được xem là

có tiềm năng trở thành
một loại vũ khí sinh học đáng sợ

Tại sao đến lúc này vắc-xin Ebola vẫn chưa
được hoàn thiện?

Một phần là vì, thật sự rất khó

hoặc do người ta nghĩ là sẽ rất khó
để vũ khí hóa con virus này

Nhưng nguyên nhân chính vẫn là rủi ro cao
về mặt thương mại để sản xuất nó.

Đây mới thực sự là vấn đề.

Đáng buồn là, chúng ta sản xuất vắc-xin

không dựa vào mối nguy hiểm
do loại bệnh này gây ra,

mà dựa vào mức độ rủi ro về mặt kinh tế
khi sản xuất vắc-xin loại này.

Điều chế vắc-xin rất tốn kém và phức tạp

Chỉ để lấy được loại kháng nguyên tốt

và biến chúng thành vắc-xin hiệu nghiệm,
đã ngốn hàng triệu đô rồi.

May mắn là với loại dịch bệnh như Ebola,

chúng ta vẫn có cách để giải quyết một số
trở ngại đã kể trên.

Cách thứ nhất là phải xác định kịp thời
khi gặp phải thất bại thị trường.

Lúc đó, nếu cần vắc-xin,

chúng ta phải cung cấp thêm tiền thưởng
hay một hình thức trợ cấp nào đấy.

Thứ hai là chúng ta cũng phải
phán đoán đúng đắn

loại bệnh dịch nào
đáng gờm nhất với con người.

Nếu làm được điều này ở các nước,
chúng ta sẽ có cơ hội

giúp cho các nước này xây dựng hệ thống
phòng thí nghiệm về bệnh dịch học

mà sẽ có thể thu thập và phân loại
những mầm dịch này.

Sau đó những thông tin đấy sẽ được sử dụng

để hiểu rõ hơn sự đa dạng
về mặt địa lý và di truyền của mầm bệnh

từ đó đoán biết được

chúng thay đổi như thế nào
để đối phó với hệ miễn dịch

và tạo ra những phản ứng gì.

Đây là những việc ta có thể làm,

nhưng cộng thêm việc giải quyết
thất bại thị trường,

chúng ta cần phải thay đổi cách hiểu
cũng như phòng tránh bệnh truyền nhiễm.

Chúng ta không thể tiếp tục chờ
đến khi thấy được bằng chứng trước mắt,

đến lúc đó thì nó đã lan ra
thành dịch bệnh toàn cầu rồi.

Với Ebola

sự bấn loạn nó gây ra

cùng với việc có 1 số ca lây lan
đến các nước phát triển

đã khiến cho cộng đồng thế giới
gắn kết với nhau

cùng với sự nỗ lực của những
nhà cung cấp vắc-xin hàng đầu,

giờ thì chúng ta có những thứ này:

Hai mẫu thử vắc-xin hữu nghiệm
ở các quốc gia nhiễm Ebola

(vỗ tay)

và sau đó sẽ là cả một hệ thống
vắc-xin dự trữ nữa.

Hằng năm, chúng ta chi trả hàng tỉ đô

để luôn có một đoàn tàu ngầm năng lượng
hạt nhân tuần tra thường trực trên biển

nhằm bảo vệ chúng ta khỏi một mối nguy mà
hầu như chắc chắn sẽ không bao giờ xảy ra

Trong khi đó, chúng ta lại chẳng để ý mấy

đến việc ngăn chặn những hiểm họa
có nguy cơ xảy ra rất cao

như các trận đại dịch.

Và các bạn hãy hiểu rằng -- vấn đề không
phải là "nếu như", mà là "khi nào" thôi

Những "con bọ" này sẽ tiếp tục biến thể

và chúng sẽ đe dọa cả thế giới.

Vắc-xin chính là cách phòng bị tốt nhất.

Vậy nên, nếu chúng ta muốn ngăn chặn được
những đại dịch như Ebola,

chúng ta phải mạo hiểm đầu tư vào
việc phát triển vắc-xin

và bào chế trên diện rộng.

Chúng ta phải xem nó là biện pháp
phòng tránh tối ưu --

thứ mà chúng ta phải luôn có,

và đồng thời cũng phải luôn cầu nguyện
là chúng ta không phải dùng đến nó.

Xin cảm ơn.

(vỗ tay)