Return to Video

Neden elmanın birçok çeşidi var? - Theresa Doud

  • 0:07 - 0:09
    Bir markete gittiğinizde,
  • 0:09 - 0:12
    hiç tüm elma çeşitlerinin
    nereden geldiğini merak ettiniz mi?
  • 0:13 - 0:14
    Aslan ağzı,
  • 0:14 - 0:15
    Peri Elması,
  • 0:15 - 0:17
    Kozmik Elma,
  • 0:17 - 0:18
    Jazz veya
  • 0:18 - 0:18
    Güzel Kokulu
  • 0:18 - 0:22
    türlerinin yanı sıra, Leziz Kırmızı
    ve Yeşil Elma da bulabilirsiniz.
  • 0:22 - 0:24
    Bu leziz tanımlayıcı isimler
  • 0:24 - 0:29
    dünyadaki 7500 elma türüne ait.
  • 0:31 - 0:37
    Bu devasa çeşitliliğin nedeni, insanların
    yeni meyve verme çabalarıdır.
  • 0:37 - 0:41
    Meyve üretmek, bir elmada belirli
    özellikler arayan çiftçi ve tüketicilerin
  • 0:41 - 0:44
    beklentilerini karşılama biçimidir.
  • 0:44 - 0:49
    Bir yandan çiftçiler elmaların hastalıksız
    olmasını ve iyi depolanmasını isteyebilir.
  • 0:49 - 0:54
    Diğer yandan tüketiciler ise görüntü,
    tat ve yenilikten etkilenirler.
  • 0:54 - 0:57
    Bu durumda üreticiler,
    elmaların belli iklimlerde
  • 0:57 - 0:59
    nasıl yetiştiğinden;
    rengine, tadına, boyutuna kadar
  • 0:59 - 1:02
    her şeyi dikkate almalıdırlar.
  • 1:03 - 1:07
    Mükemmel uyumu bulduğunda
    ise yeni bir şey yetiştirmek demektir.
  • 1:08 - 1:11
    Cazip özelliklere
    sahip elmalar üretmek için
  • 1:11 - 1:15
    üreticilerin ilk önce o özellikleri
    taşıyan ebeveyn elmalar bulması gerekir.
  • 1:16 - 1:18
    Ebeveynler seçildikten sonra,
  • 1:18 - 1:20
    ağaçların ilkbaharda
    çiçek açmasını beklemek zorundadırlar.
  • 1:21 - 1:24
    Damızlık poleni,
    baba denilen bir çiçekten alınır
  • 1:24 - 1:29
    ve çapraz-tozlaşma denilen bir işlemle
  • 1:29 - 1:31
    el ile diğer
    çiçeklenmeye anneye geçer.
  • 1:31 - 1:34
    Anne çiçeği
    elmaya döndüğünde,
  • 1:34 - 1:36
    tohumlar toplanır ve ekilir.
  • 1:37 - 1:41
    Bu tohumların elma veren ağaçlar
    olması ortalama beş yıl alır,
  • 1:41 - 1:43
    bunun sebebi özelliklerin
    kalıtsal olma şeklidir,
  • 1:43 - 1:46
    üretilen bütün fideler,
    farklı şekillerde genler
  • 1:46 - 1:48
    ve özelliklere sahip olur.
  • 1:48 - 1:50
    Bu da demek oluyor ki,
    istenen kaliteyi bulmak için
  • 1:50 - 1:52
    çok fazla ürün gerekir
  • 1:52 - 1:55
    ve üreticinin sabrından
    bahsetmeye gerek bile yoktur.
  • 1:55 - 1:58
    Bir fide istenen
    niteliklerde meyve verdiğinde,
  • 1:58 - 2:01
    daha fazla değerlendirme için seçilir.
  • 2:01 - 2:04
    Orijinal çaprazlanmış fidelerden
  • 2:04 - 2:08
    yaklaşık her 5000'den
    biri bu prestijli aşamaya girer.
  • 2:08 - 2:11
    Daha sonra yetiştiricilerin
    çeşitli iklimlerin ve toprak tiplerinin
  • 2:11 - 2:14
    bitkinin büyümesini nasıl
    etkilediğini değerlendirebilecekleri
  • 2:14 - 2:16
    yeni çiftliklere gönderilirler.
  • 2:17 - 2:19
    Fide meyvesi ve birçok klonu daha sonra
  • 2:19 - 2:22
    toplanmalı
    ve tutarlılık için örneklenmelidir.
  • 2:23 - 2:26
    Yetiştiriciler, bir elmanın
    dokusu ve sertliği gibi,
  • 2:26 - 2:28
    olgunlaştığı zaman, suyunun şekerli olduğu
  • 2:28 - 2:29
    ve ne kadar süre
  • 2:29 - 2:31
    taze kalacağı gibi
  • 2:31 - 2:33
    yaklaşık 45 özelliği inceler.
  • 2:33 - 2:36
    Birkaç yıl boyunca, sadece
    meyveleri en iyisi olanları seçerek
  • 2:36 - 2:40
    tüm kötü elmaları temizlerler.
  • 2:40 - 2:44
    Bu özel bitkiler resmen bir çeşit bitki
  • 2:44 - 2:46
    veya yeni elma çeşitlerini oluşturur.
  • 2:46 - 2:49
    Bu çeşidin tam bir kopyasını almak için,
  • 2:49 - 2:52
    tüm elma ağaçlarının orijinal
    fidelerinden aşılanması gerekir.
  • 2:53 - 2:55
    Filiz odunu adı verilen dallar
  • 2:55 - 2:59
    orijinal ağacından kesilir
    ve daha fazla filiz ağacı elde edilir.
  • 3:00 - 3:03
    Bu ağaçların bölümleri
    daha sonra kök sapına aşılanır -
  • 3:03 - 3:05
    bu, üstün kökleri
  • 3:05 - 3:07
    ve yetiştirme kabiliyeti için
  • 3:07 - 3:10
    farklı bir kültür çeşidinden
    seçilen başka bir ağacın alt kısmıdır.
  • 3:10 - 3:13
    Son olarak, bu füzyon
    istenen özelliklere sahip
  • 3:13 - 3:15
    yeni bir elma ağacı oluşturur.
  • 3:15 - 3:18
    Her yeni bitkinin yediğimiz meyveyi
  • 3:18 - 3:21
    üretmeye başlaması
    dört yıla kadar zaman alıyor.
  • 3:21 - 3:25
    Elma yetiştiriciliği zor bir sanattır
    fakat üniversitelerde,
  • 3:25 - 3:26
    şirketlerde
  • 3:26 - 3:28
    ve hatta kişisel alanlarda
  • 3:28 - 3:30
    yetiştirilebilir.
  • 3:30 - 3:34
    Fakat yeni tür bir elmaya
    sahip olmak bir zorlukla gelir:
  • 3:34 - 3:36
    elmayı isimlendirmek.
  • 3:37 - 3:39
    Bir çeşit patenti alındıktan sonra,
  • 3:39 - 3:42
    üretici kendi markası için bir isim seçer.
  • 3:42 - 3:46
    Bu son adım, elmaya
    ve klonlarına uzun ömürlü haklar veriyor.
  • 3:46 - 3:48
    Bu isim tamamen orijinal ve yakalayıcı,
  • 3:48 - 3:51
    elbette ki daha iyi olmalıdır.
  • 3:52 - 3:55
    7500'ün üzerinde elma çeşidi var
  • 3:55 - 3:58
    ve bu yüzden isimleri
    Pembeli Kadın,
  • 3:58 - 3:59
    Tangonun Güzelliği,
  • 3:59 - 4:00
    Kiku
  • 4:00 - 4:02
    ve Sonsuz Çıtırlık olan elmalar var.
  • 4:02 - 4:06
    Yeni çeşitler yetiştirmek için doğanın
    cömertliği ile ne kadar çok çalışırsak,
  • 4:06 - 4:10
    bu isimler o kadar yaratıcı
    ve zevkli hale gelecektir.
Title:
Neden elmanın birçok çeşidi var? - Theresa Doud
Description:

Tam dersi görüntülemek için: http://ed.ted.com/lessons/why-are-there-so-many-types-of-apples-theresa-doud

Bir manava girip neden bu kadar çok elma çeşidi var hiç merak ettiniz mi? Leziz Kırmızı ve Yeşil Elmanın yanı sıra Aslan ağzı, Peri Elması, Kozmik Elma, Jazz veya Güzel Kokulu elma çeşitlerini bulabilirsiniz. Peki neden bu kadar çok çeşit var? Theresa Doud, elma yetiştirmenin artı ve eksilerini anlatıyor.

Ders Theresa Doud, animasyon Adriatic Animation tarafından yapılmıştır.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:28

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.