Spencer Wells insanlık için bir soyağacı oluşturuyor.
-
0:00 - 0:09Jambo, bonjour, zdraveite, trayo
-
0:09 - 0:13bunlar son altı hafta içinde biraz konuştuğum dillerden birkaçı.
-
0:13 - 0:18Yaptığım bu akıl almaz turda sanırım 17 kadar ülkeye gittim
-
0:18 - 0:21ve yaptığımız bu projeyi farklı yönleriyle inceledim
-
0:21 - 0:23ki bu konuya daha sonra değineceğim.
-
0:23 - 0:26Ve bazı inanılmaz yerleri ziyaret ettim.
-
0:26 - 0:32Moğolistan, Kamboçya, Yeni Gine, Güney Afrika, iki kere Tanzanya gibi;
-
0:32 - 0:34Bir ay önce de buradaydım.
-
0:34 - 0:39Bu şekilde dünyayı dolaşabilmek
-
0:39 - 0:42bir çok nedenden dolayı son derece ilginç.
-
0:42 - 0:44İnanılmaz şeyler görüyorsunuz.
-
0:44 - 0:46Ve dünyanın her yerindeki insanlar arasında
-
0:46 - 0:48kıyaslama yapabiliyorsunuz
-
0:48 - 0:50ve bundan asıl çıkardığınız
-
0:50 - 0:53yüzeysel olarak bundan çıkardığınız
-
0:53 - 0:57hepimizin bir olduğu değil, gerçi bundan da basedeceğim,
-
0:57 - 0:59aksine ne kadar farklı olduğumuz.
-
0:59 - 1:02Dünya üzerinde o kadar çok çeşitlilik varki.
-
1:02 - 1:05Farklı renklerde, görünümlerde 6,5 milyar insan tarafından
-
1:05 - 1:08konuşulan 6.000 farklı dil.
-
1:08 - 1:11Büyük bir şehirde yolda yürürken
-
1:11 - 1:15insanlardaki çeşitliliği görerek hayrete düşüyorsunuz.
-
1:15 - 1:18Bu çeşitliliği nasıl açıklarız?
-
1:18 - 1:20İşte bugün konuşacağım konu,
-
1:20 - 1:22genetik materyalleri kullanarak
-
1:22 - 1:28özellikle popülasyon genetiği, nasıl bu çeşitliliği oluşturduğumuz
-
1:28 - 1:30ve ne kadar zamanda oluştuğu.
-
1:30 - 1:32Şimdi, insan çeşitliliğiyle ilgili problem
-
1:32 - 1:34bütün önemli bilimsel sorunlarda olduğu gibi
-
1:34 - 1:36bu tarz bir şeyi nasıl açıklayacağınız.
-
1:36 - 1:38Alt sorulara bölebilir
-
1:38 - 1:41ve bu alt sorularla araştırabilirsiniz.
-
1:41 - 1:43İlk soru orijinimizle ilgili.
-
1:43 - 1:45Gerçekten de aynı soydan mı geliyoruz?
-
1:45 - 1:48Aynı ise, sanırım bu odada ki herkesin varsaydığı da bu,
-
1:48 - 1:51ne zamana dayanıyor?
-
1:51 - 1:53Soyumuz ne zaman oluştu?
-
1:53 - 1:55Ne zaman birbirimizden farklılaştık?
-
1:55 - 1:59Ve ikinci soru ilkiyle bağlantılı ama biraz farklı.
-
1:59 - 2:01Eğer ortak bir kaynaktan geliyorsak
-
2:01 - 2:03nasıl oldu da dünyanın her yerine yayıldık
-
2:03 - 2:05ve bu süreçte
-
2:05 - 2:08dünyadaki farklı yaşam tarzları,
-
2:08 - 2:10farklı görünümler, farklı diller nasıl oluştu?
-
2:10 - 2:13Biyolojideki bir çok soruda olduğu gibi soylarla ilgili olan da
-
2:13 - 2:15bir asırdan fazla zaman önce Darwin tarafından cevaplanmış görünüyor.
-
2:15 - 2:17''İnsanın Türeyişi'' kitabında Darwin
-
2:17 - 2:19Dünyanın her bölgesinde yaşayan memeliler
-
2:19 - 2:22aynı bölgedeki nesli tükenmiş türlerle yakın akraba.
-
2:22 - 2:25Bundan dolayı Afrika'da önceleri goril ve şempanzelerle yakın akraba olan
-
2:25 - 2:28nesli tükenmiş maymunların yaşamış olmaları olası.
-
2:28 - 2:31Ve bu iki türün şimdi insanın en yakın akrabası olması dolayısıyla
-
2:31 - 2:33erken atalarımızın başka yerden ziyade
-
2:33 - 2:35Afrika'da yaşamış olmaları daha olası.
-
2:35 - 2:39Böylece soyumuzla ilgili olayı çözdük, artık eve gidebiliriz.
-
2:39 - 2:43Tam olarak değil. Çünkü Darwin uzak atalarımızdan,
-
2:43 - 2:45maymunlarla olan ortak atalarımızdan basediyor.
-
2:45 - 2:49Ve maymunların Afrika kıtasında ortaya çıktığı gayet açık.
-
2:49 - 2:5223 milyon sene öncesine ait fosil kayıtlarda görülüyor.
-
2:52 - 2:55Afrika aslında o dönemde diğer kara parçalarından ayrıydı
-
2:55 - 2:59ve Hint Okyanusu'ndaki levha hareketlerinden dolayı
-
2:59 - 3:0116 milyon yıl önce Avrasya'yla çarpıştı
-
3:01 - 3:04ve o zaman ilk Afrika'dan göç başladı.
-
3:04 - 3:06Afrika'dan ayrılan maymunlar Güneydoğu Asya ulaştı
-
3:06 - 3:08evrimleşerek jibon ve orangutan oldular.
-
3:08 - 3:10Ve Afrika'da kalanlar
-
3:10 - 3:12evrimleşerek goril, şempanze ve insan oldular.
-
3:12 - 3:15Yani evet, eğer maymunlarla ortak atamızdan bahsediyorsak
-
3:15 - 3:19fosil kayıtlara bakarak buradan yola çıktığımızı kesin olarak söyleyebiliriz.
-
3:19 - 3:21Ama benim sorduğum soru aslında bu değil.
-
3:21 - 3:23İlk insan atamızı soruyorum.
-
3:23 - 3:26Bizden sayacağımız birileri.
-
3:26 - 3:28Bu odada oturuyor olsalar
-
3:28 - 3:30ve size gözlerini dikseler
-
3:30 - 3:33bu şekilde sıçramayacağınız kişiler. İlk insan.
-
3:33 - 3:35Çünkü eğer yeterince geriye gidersek,
-
3:35 - 3:38Dünya üzerinde yaşayan her canlıyla aynı köklere sahibiz.
-
3:38 - 3:41DNA hepimizi birbirimize bağlıyor, yeterince geriye gidersek bir milyar yıldan fazla,
-
3:41 - 3:46göreceğiz ki barakuda, bakteri ve mantarlarla aynı köklere sahibiz.
-
3:46 - 3:48İlk insan atamızı soruyoruz.
-
3:48 - 3:50Bunu nasıl inceleriz?
-
3:50 - 3:54Geçmişte paleoantropoloji bilimiyle
-
3:54 - 3:56yerden birşeyler kazıyarak
-
3:56 - 3:58ve daha çok morfoloji esas alınarak
-
3:58 - 4:01nesnelerin şekilleri, çoğu zaman kafatası şekilleri,
-
4:01 - 4:05''Bu şuna göre bize biraz daha çok benziyor, benim atam bu olmalı
-
4:05 - 4:08bundan gelmiş olmalıyız''
-
4:08 - 4:11Paleoantropoloji dalı
-
4:11 - 4:14atalarımızla ilgili bize bir çok muhteşem olasılık sunuyor
-
4:14 - 4:17ama bilim insanı olarak asıl istediğimiz olasılıkları vermiyor.
-
4:17 - 4:19Bununla ne demek istiyorum?
-
4:19 - 4:21Burada mükemmel bir örneği görüyorsunuz.
-
4:21 - 4:23Bunlar nesli tükenmiş 3 tane insansı türü,
-
4:23 - 4:25insanın potansiyel ataları.
-
4:25 - 4:28Leakey ailesinin kazılarıyla burada Olduvai Gorge'da ortaya çıkarıldı.
-
4:28 - 4:30Ve üçüde yaklaşık olarak aynı zamana ait.
-
4:30 - 4:32Soldan sağa, Homo erectus, Homo habilis
-
4:32 - 4:35ve Australopithecus şimdiki adıyla Paranthropus boisei
-
4:35 - 4:40güçlü ve kuvvetli australopithecine. Üç nesli tükenmiş tür, aynı yer, aynı zaman.
-
4:40 - 4:43Demek oluyor ki üçü de benim atam olamaz.
-
4:43 - 4:46Ben bu üçünden hangisiyle akrabayım?
-
4:46 - 4:51Atalarımızla ilgili olasılıklar ama aradığımız ihtimaller değil.
-
4:52 - 4:56Farklı bir yaklaşımla, yakın zamana kadar elimizde olan tek verileri,
-
4:56 - 4:59yani daha çok kafatası şekillerini kullanarak,
-
4:59 - 5:01insan morfolojisine bakmak oldu.
-
5:01 - 5:05Bunu sistematik olarak yapan ilk kişi Linnaeus'dur
-
5:05 - 5:07Carl von Linne, İsveçli bir botanikçi,
-
5:07 - 5:091700 yüzyılda
-
5:09 - 5:11dünyada yaşayan her canlı organizmayı kategorize etmeyi kendine görev edindi.
-
5:11 - 5:13Zor bir işinizin mi olduğunu düşünüyorsunuz?
-
5:13 - 5:15Ve çok ta iyi bir iş çıkardı.
-
5:15 - 5:19Systema Naturae'de (Doğa Sistemi) 12.000 türü kategorize etti.
-
5:19 - 5:22Latince akıllı adam anlamına gelen Homo sapiens kavramını o oluşturdu.
-
5:22 - 5:26Dünya'da ki insan çeşitliliğine bakarak,
-
5:26 - 5:30''Şey, bilirsiniz, alttür ya da kategoriler ortaya çıktı'' dedi.
-
5:30 - 5:34Ve Afrikalılar, Amerikalılar, Asyalılar ve Avrupalılardan
-
5:34 - 5:37ve bariz ırkçı bir kategori olan ''monstrosus'' adını verdiği
-
5:37 - 5:40ve bütün sevmediği insanları,
-
5:40 - 5:43cinler gibi hayali varlıkları da içeren bir kategoriden basetti.
-
5:44 - 5:49Belki bunu 1700 yüzyılda Darwin öncesi bir dönemde yaşayan bir bilim insanın
-
5:49 - 5:52iyi niyetli ama nihayetinde cahilane sözleri olarak
-
5:52 - 5:54savuşturabiliriz.
-
5:54 - 5:56Eğer,
-
5:56 - 6:00çok değil sadece 20 ya da 30 önce fiziksel antropoloji dersleri almış olsaydınız
-
6:00 - 6:02muhtemelen insanlığın bu şekilde sınıflandırılmasını öğrenmiş olurdunuz.
-
6:02 - 6:0730 - 40 sene öncesinin fiziksel antropolojistlere göre,
-
6:07 - 6:09ki buna Carlton Coon en iyi örnek,
-
6:09 - 6:13- Darwin sonrası dönemde - insan ırkları Homo erectus'ten beri,
-
6:13 - 6:16bir milyondan fazla yıldır farklılaşıyorlardı.
-
6:16 - 6:18Peki hangi verilere dayanarak?
-
6:18 - 6:22Çok az. Çok az. Morfoloji ve bir sürü tahmin.
-
6:22 - 6:24Bugün anlatacağım,
-
6:24 - 6:27şimdi anlatacağım, bu soruna yeni bir yaklaşım.
-
6:27 - 6:30Atalarımız hakkında tahmin yürütmek,
-
6:30 - 6:32yerden bir şeyler, olası atalar kazımak
-
6:32 - 6:34ve morfolojiyi esas alan ve hala tam olarak kavrayamadığımız
-
6:34 - 6:36bir şeyler söylemek yerine.
-
6:36 - 6:40Bu morfolojik varyasyonun altında yatan genetik nedenleri bilmiyoruz.
-
6:40 - 6:42Yapmamız gereken sorunu tamamen farklı bir şekilde ele almamız.
-
6:42 - 6:46Çünkü gerçekte sorduğumuz soyla ilgili bir problem.
-
6:46 - 6:48Ya da soyla ilgili bir soru.
-
6:48 - 6:53Yapmaya çalıştığımız bugün yaşayan herkes için bir şecere oluşturmak.
-
6:53 - 6:55Ve her şecerecinin söyleyeceği gibi--
-
6:55 - 6:57aranızda şeceresini çıkarmayı deneyen bir aile üyesi olan var mı
-
6:57 - 7:00ya da belki de siz denemiş olabilirsiniz?
-
7:00 - 7:02Günümüzde, emin olduğunuz akrabalarınızla başlıyorsunuz.
-
7:02 - 7:04Sizin ve kardeşlerinizin ortak bir anne ya da babası var.
-
7:04 - 7:06Sizin ve kuzenlerinizin ortak bir büyükanne ya da büyükbabası var.
-
7:06 - 7:09Sürekli daha uzak akrabalarınızı ekleyerek
-
7:09 - 7:11giderek daha gerilere gidiyorsunuz.
-
7:11 - 7:15Ama er ya da geç, kilise kayıtlarını ve bütün bu diğer şeyleri araştırmada ne kadar iyi olursanız olun
-
7:15 - 7:19şecerecilerin duvar adını verdikleri şeyle karşı karşıya geliyorsunuz.
-
7:19 - 7:22Atalarınız hakkında hiçbir şey bilmediğiniz bir noktaya geliyor
-
7:22 - 7:26ve tarih dediğimiz bu karanlık ve gizemli alana giriyor
-
7:26 - 7:29ve yolumuzu hisserederek bulmamız gerektiğini anlıyoruz.
-
7:29 - 7:31Öncekiler kimdi?
-
7:31 - 7:34Yazılı kayıtlarımız yok. Şey, aslında var.
-
7:34 - 7:37DNA'mızda, genetik kodumuzda yazılı.
-
7:37 - 7:39Bizi ilk türün çıktığı zamana kadar götüren tarihi bir belgemiz var
-
7:39 - 7:43Ve araştırdığımız şey bu.
-
7:43 - 7:45Şimdi, DNA üzerine hızlı bir önbilgi.
-
7:45 - 7:48Dinleyecilerden herkesin genetikçi olmadığını sanıyorum.
-
7:48 - 7:52DNA çok uzun çizgisel bir molekül, kişinin nasıl kopyalanacağının kodlanmış hali.
-
7:52 - 7:55Mavi kopyanız.
-
7:55 - 7:58A, C, G ve T adını verdiğimiz 4 tane alt birimden oluşuyor.
-
7:58 - 8:02Ve bu alt birimlerin dizilişi mavi kopyayı belirliyor.
-
8:02 - 8:05Ne kadar uzun? Bir uzunlukta bu alt birimlerden milyarlarca var.
-
8:05 - 8:08Bir haploid genom. Bütün kromozomlarımız aslında iki tane kopyadan oluşuyor.
-
8:08 - 8:12Bir haploid genom yaklaşık olarak 3.2 milyar nükleotid uzunluğunda.
-
8:12 - 8:14Ve tamamı, eğer birbirine eklersek,
-
8:14 - 8:166 milyar nükleotidden daha uzun.
-
8:16 - 8:19Bedeninizdeki bir hücreden DNA'yı çıkartır
-
8:19 - 8:23ve açarsanız uzunluğu 2 metreyi bulur.
-
8:23 - 8:25Bedeninizdeki bütün hücrelerdeki DNA'yı açarsanız
-
8:25 - 8:29buradan Ay'a binlerce kez yol olur.
-
8:29 - 8:32Bir sürü bilgi.
-
8:32 - 8:38Ve bundan dolayı DNA moleküllerini aktarmak için kopyalamak çok zor bir iş.
-
8:38 - 8:42Düşünebildiğiniz en uzun kitabı hayal edin, Savaş ve Barış.
-
8:42 - 8:44Şimdi onu 100 ile çarpın.
-
8:44 - 8:46Ve elle kopyaladığınız hayal edin.
-
8:46 - 8:48Ve gece geç saatlere kadar çalışıyorsunuz,
-
8:48 - 8:50ve son derece titiz çalışıyorsunuz, kahve içiyorsunuz
-
8:50 - 8:52dikkat ediyorsunuz ama
-
8:52 - 8:54elle kopyalarken arada küçük bir dizgi yanlışı--
-
8:54 - 8:56bir imla yanlışı yaparsınız.
-
8:56 - 9:00Bir E yerine bir I, ya da T yerine bir C.
-
9:00 - 9:04Nesilden nesile aktarılırken DNA'mızla da aynı şey oluyor.
-
9:04 - 9:07Çok sık olmuyor. DNA'nın yapısında bir düzeltme mekanizması var.
-
9:07 - 9:09Ama olduğunda bu değişiklikler
-
9:09 - 9:12nesilden nesile aktarılırken nesilin işareti oluyor.
-
9:12 - 9:14Eğer biriyle aynı işareti paylaşıyorsanız
-
9:14 - 9:17bu geçmişte ortak bir atanız olduğu anlamındadır.
-
9:17 - 9:19DNA'sında ilk değişim olan kişi.
-
9:19 - 9:22Ve bu genetik varyasyon örneklerine bakarak,
-
9:22 - 9:25dünyanın her yerindeki insanlardaki bu işaretlerin örneklerine bakarak
-
9:25 - 9:29ve tarih boyunca hangi devirlerde olduğunu belirleyerek
-
9:29 - 9:32bugün yaşayan herkes için bir şecere oluşturabildik.
-
9:32 - 9:35Bunlar çalışmamızda çok sık kullandığımız iki DNA parçaları.
-
9:35 - 9:38Mitokondrial DNA, sadece anne tarafını belirliyor.
-
9:38 - 9:41mtDNA anneden kişiye aktarılıyor ve anneye annesinden
-
9:41 - 9:43bu şekilde ilk kadına kadar.
-
9:43 - 9:46Y kromozomu, DNA'nın erkeği erkek yapan parçası,
-
9:46 - 9:49sadece baba tarafını belirliyor.
-
9:49 - 9:53Bu odadaki herkes, dünyadaki herkes,
-
9:53 - 9:57bu şecerelerden birinde yer alıyor.
-
9:57 - 10:00Şimdi, bunlar gerçek şecerelerin basitleştirilmiş versiyonları olsalar da hala karmaşıklar
-
10:00 - 10:02hadi basitleştirilelim.
-
10:02 - 10:04Yan çevirin ve birleştirin
-
10:04 - 10:07ki kökü aşağıda ve dalları yukarı da olsun ve gerçek bir ağaca benzesinler.
-
10:07 - 10:09Bundan alınacak ders ne?
-
10:09 - 10:11İlk çıkardığımız şey
-
10:11 - 10:14şecerelerimizdeki en derin soyların
-
10:14 - 10:19Afrika'da, Afrikalılar arasında olduğu.
-
10:19 - 10:22Bu şu anlama geliyor
-
10:22 - 10:25Afrikalılar bu mutasyonel çeşitliliği daha uzun zamandır gerçekleştiriyorlar.
-
10:25 - 10:29Ve bunun anlamı da Afrika'dan geliyoruz. DNA'mızda yazılı bu.
-
10:29 - 10:34DNA'nın her parçası Afrika içinde Afrika dışında olduğundan daha fazla çeşitliliğe sahip.
-
10:34 - 10:37Ve geçmişte bir zaman Afrikalılardan bir altgrup
-
10:37 - 10:41Afrika kıtasından yola çıkarak dünyanın diğer yerlerine yerleştiler.
-
10:41 - 10:43Şimdi, ortak atamız ne zamana dayanıyor?
-
10:43 - 10:47Dünyadaki çeşitliliğe bakarak
-
10:47 - 10:50varsayacağımız gibi milyonlarca yıl öncesine mi?
-
10:50 - 10:53Hayır, DNA kesin olan bir bilgi veriyor.
-
10:53 - 10:58200.000 sene içinde ortak atamız
-
10:58 - 11:02mitokondriyal Havva -- duymuşsunuzdur -- burada Afrikada.
-
11:02 - 11:05Dünyadaki bütün bu mitokondriyal çeşitliliğe neden olan Afrikalı bir kadın.
-
11:05 - 11:07Bundan daha da ilginç olanı,
-
11:07 - 11:09Y kromozomu tarafına bakarsanız
-
11:09 - 11:13hikayenin erkek kısmına, Y kromozomu, Adem
-
11:13 - 11:15sadece 60.000 yıl önce yaşadı.
-
11:15 - 11:18Sadece 2.000 insan jenerasyonu önce.
-
11:18 - 11:21Evrimsel süreçte bir göz açma kapama kadar.
-
11:22 - 11:25Bu bize o dönemlerde hala Afrika yaşadığımızı söylüyor.
-
11:25 - 11:27Dünyanın üzerinde Y kromozomlarınındaki çeşitliliğe
-
11:27 - 11:29neden olan Afrikalı bir adamdı.
-
11:29 - 11:31Dünyada gözlemlediğimiz bu inanılmaz çeşitliliği
-
11:31 - 11:35sadece son 60.000 yıl içinde oluşturduk.
-
11:35 - 11:37Böylesine muhteşem bir hikaye.
-
11:37 - 11:40Hepimiz Afrikalı geniş bir ailenin parçasıyız.
-
11:41 - 11:44Şimdi, bu çok yakın bir tarih. Neden daha önceden yaşamaya başlamadık?
-
11:44 - 11:48Neden homo erectus dünyanın dört bir yanında evrimleşerek
-
11:48 - 11:50ayrı türler ya da alttürler, insan ırkları oluşturmadı?
-
11:50 - 11:54Neden Afrikadan bu kadar yeni çıktık?
-
11:54 - 11:56Bu önemli bir soru.
-
11:56 - 12:01Bu ''neden'' soruları özellikle genetik ve genel olarak tarih araştırmalarında her zaman en önemlileri.
-
12:01 - 12:03Cevaplamaları zor olanlar.
-
12:03 - 12:06Başarısız olunca hava durumundan konuşun.
-
12:06 - 12:0960.000 yıl önce dünyanın hava durumu nasıldı?
-
12:09 - 12:12Son buzul çağının en zor dönemine giriyorduk.
-
12:12 - 12:15Son buzul çağı yaklaşık olarak 120.000 yıl önce başladı.
-
12:15 - 12:19İlk 50.000 yıl ilerledi ve çekildi ve 70.000 yıl önce hızlanarak devam etti.
-
12:19 - 12:21Sediment dolguları, pollen tipleri,
-
12:21 - 12:24oksijen isotopları vs. elde edilen kanıtlara göre.
-
12:24 - 12:2716.000 sene önce son buzul azami seviyesine ulaştı
-
12:27 - 12:31ama 70.000 yıl önce şartlar çetinleşmişti.
-
12:31 - 12:36Çok soğuklaşıyordu. Kuzey yarımkürede muazzam buz tabakaları büyüyordu.
-
12:36 - 12:40New York, Chicago, Seattle hepsi buz tabakasıyla kaplıydı.
-
12:40 - 12:45Britanya'nın çoğu, İskandinavya'nın tamamı kilometrelerce kalınlıkta buzla örtülüydü
-
12:45 - 12:48Şimdi, Afrika gezegenimizdeki en tropikal kıta
-
12:48 - 12:52yaklaşık olarak yüzde 85'i yengeç ve oğlak dönenceleri arasında yer alıyor
-
12:52 - 12:54ve burada Doğu Afrikadaki yüksek dağlar dışında
-
12:54 - 12:56çok fazla buzul da yok.
-
12:56 - 12:59Peki, burada neler oluyordu? Afrika buzla kaplı değildi.
-
12:59 - 13:02Aksine, Afrika o zamanlar kuruyordu.
-
13:02 - 13:04Bu paleoklimatolojik harita
-
13:04 - 13:07daha önceden basettiğim kanıtlardan çıkartılmış
-
13:07 - 13:11ve 60.000 ve 70.000 yılları arasındaki Afrikayı gösteriyor.
-
13:11 - 13:15Bunun nedeni ise buz aslında atmosferden nemi emiyor.
-
13:15 - 13:19Eğer Antarktika'yı düşünürseniz, teknik olarak bir çöl, çok az yağış alıyor.
-
13:19 - 13:21Yani bütün dünya kuruyordu.
-
13:21 - 13:25Deniz seviyeleri düşüyor ve Afrika çölleşiyordu.
-
13:25 - 13:28Sahara o zamanlar şuan olduğundan çok daha büyüktü.
-
13:28 - 13:31Ve insanların yaşadığı alan bugüne kıyasla
-
13:31 - 13:33sadece birkaç küçük bölgeye inmişti.
-
13:33 - 13:35Genetik verilerden elde ettiğimiz kanıta göre
-
13:35 - 13:38insan nüfusu yaklaşık olarak 70.000 yıl önce
-
13:38 - 13:41aniden 2.000 altına düştü.
-
13:41 - 13:45Soyumuz tükenmek üzereydi. Tırnağımızla tutunuyorduk.
-
13:45 - 13:48Ve o zaman birşeyler oldu. Mükemmel bir örnek.
-
13:48 - 13:50Bazı taş aletlere bakın.
-
13:50 - 13:54Soldakiler Afrika'dan, yaklaşık bir milyon yıl önce.
-
13:54 - 13:57Sağdakiler Neandertaller, Avrupa'da yaşayan uzak kuzenlerimiz
-
13:57 - 13:59doğrudan atalarımız değil, tarafından yapılmış.
-
13:59 - 14:03Ve 50.000 ya da 60.000 yıl öncesine ait.
-
14:03 - 14:06Şimdi, dinleyeciler arasındaki paleoantropolojistleri
-
14:06 - 14:09ya da fiziksel antropolojistleri kızdırmariskine rağmen,
-
14:09 - 14:14aslında bu iki taş alet grupları arasında çok fazla bir fark yok.
-
14:14 - 14:17Soldakiler sağdakilere gayet benzer.
-
14:17 - 14:21Bir milyon yıl öncesinden 60.000 - 70.000 yıl önceye kadar süren
-
14:21 - 14:23uzun kültürel bir stazın içindeyiz.
-
14:23 - 14:25Alet tarzları çok fazla değişmiyor.
-
14:25 - 14:27Kanıtlar o dönem içinde
-
14:27 - 14:29insanın yaşam tarzının çok fazla değişmediğini gösteriyor.
-
14:29 - 14:34Ama 50, 60, 70 bin yıl önce o bölgede bir yerlerde kıyamet kopuyor.
-
14:34 - 14:37Sanat ortaya çıkıyor.
-
14:37 - 14:40Taş aletler daha ustalıkla yapılıyor.
-
14:40 - 14:42Kanıtlar insanların belirli av türlerinde
-
14:43 - 14:45ve yılın belirli dönemlerinde uzmanlaşmaya başladığını gösteriyor.
-
14:45 - 14:48Nüfus ölçüsü artmaya başladı.
-
14:48 - 14:50Muhtemelen, bir çok dilbilimcinin inancına göre
-
14:50 - 14:54şuan yaptığım gibi kompleks fikirleri aktarmak için kullandığımız
-
14:54 - 14:58çağdaş dil, sözdizimsel dil -- özne, fiil, nesne-- o zamanlar oluştu.
-
14:58 - 15:02Çok daha sosyal olduk. Sosyal ağlar genişledi.
-
15:02 - 15:07Davranışlarımızdaki bu değişiklikler Afrika'da zorlaşan şartlara dayanmamızı
-
15:07 - 15:11ve dünyanın dört bir köşesine yayılmamıza olanak verdi.
-
15:12 - 15:15Bu konferansta Afrikalı başarılı öykülerinden konuştuk.
-
15:15 - 15:18Peki, en iyi Afrika başarı öyküsünü duymak istiyor musunuz?
-
15:18 - 15:21Aynaya bakın. Bu sizsiniz.
-
15:21 - 15:25Şuan yaşıyor olmanızın sebebi 60.000 - 70.000 yıl önce Afrika'da,
-
15:25 - 15:28muhtemelen şuan bulunduğumuz bölgede bir yerlerde
-
15:28 - 15:31beynimizde oluşan değişiklerin sadece Afrika'da hayatta kalmamızı değil
-
15:31 - 15:34Afrika dışına yayılmamıza da imkan vermesi.
-
15:34 - 15:37Ve Asya'nın güney kıyısı boyunca erken göç,
-
15:37 - 15:3960.000 yıl önce Afrika'dan yola çıkıp
-
15:39 - 15:43hızla 50.000 yıl önce Avustralya'ya ulaşmak.
-
15:43 - 15:45Orta Doğu'ya biraz daha geç bir tarihte göç.
-
15:45 - 15:47Savana avcıları olmalılar.
-
15:47 - 15:49Yani, aranızdan konferans sonrası tura çıkanlar
-
15:49 - 15:51gerçek bir savananın neye benzediğini görecekler.
-
15:51 - 15:53Ve bu aslında bir et ambarı.
-
15:53 - 15:56Bu et ambarında hayvanları öldürmekte,
-
15:56 - 15:59avlamakta ustalaşan insanlar 45.000 yıl önce
-
15:59 - 16:03ender yağmur dönemlerinden birinde otlakları takip ederek
-
16:03 - 16:05Orta Doğu'ya kuzeye doğru yol aldılar.
-
16:05 - 16:08Otlakları takip ederek, çünkü yaşamları buna uyarlanmıştı,
-
16:08 - 16:10doğuya göç ettiler.
-
16:10 - 16:12Ve Orta Asya'ya ulaştıklarında
-
16:12 - 16:15bozkıra süper bir anayola ulaştılar.
-
16:15 - 16:17Otlaktan süper bir anayol.
-
16:17 - 16:19O dönemde otlaklar, son buzul çağı zamanında,
-
16:19 - 16:22esasen Almanya'dan ta Kore'ye kadar uzanıyordu.
-
16:22 - 16:24ve kıtanın tamamı onları bekliyordu.
-
16:24 - 16:2635.000 yıl önce Avrupa'ya girdiler
-
16:26 - 16:28ve nihayetinde, küçük bir grup kuzeye
-
16:28 - 16:32tasavvur edilebilecek en zor hava şartları altında Sibirya'ya,
-
16:32 - 16:34Kuzey kutup dairesinin içine,
-
16:34 - 16:38son buzul çağı zamanında sıcaklık -70℉, -80℉, hatta belkide -100℉ idi,
-
16:38 - 16:42ve Amerika'ya göçtüler, nihayetinde son sınıra ulaştılar.
-
16:42 - 16:46İnanılmaz bir hikaye ve ilk defa Afrika'da oldu.
-
16:46 - 16:48Bunu yapmamıza izin veren değişiklikler,
-
16:48 - 16:51sahip olduğumuz son derece uyumlu bu beynimizin evrimleşmesi
-
16:51 - 16:53ve yeni kültürler yaratmamıza izin vermesi.
-
16:53 - 16:56Yeni yaptığım gibi bu tarz başdöndürücü gezilerde
-
16:56 - 16:59gözlemlenebilen çeşitliliği geliştirmemize izin veren
-
17:00 - 17:04Şimdi, size anlattığım hikaye, dünyaya nasıl yerleştiğimiz,
-
17:04 - 17:09türümüzün paleolithik dönemdeki büyük yürüyüşü tam anlamıyla başdöndürücü bir gezi.
-
17:09 - 17:11Birkaç sene önce ''İnsanın Yolculuğu'' (The Journey of Man) kitabımda
-
17:11 - 17:15ve aynı adla çektiğimiz filmde bu hikayeyi anlattım.
-
17:15 - 17:18Filmi bitirmemize yakın,
-
17:18 - 17:20National Geographic'le ortak bir yapımdı,
-
17:20 - 17:23NG kişilerle bu araştırmayla ilgili konuşmaya başladım.
-
17:23 - 17:27Ve gerçekten heyecanlandılar. Film hoşlarına gitmişti ama
-
17:27 - 17:29''Bilirsin, insanın orijini,
-
17:29 - 17:33nereden geldiğimizle ilgili araştırmalarda bunu bir sonraki dalga olarak görüyoruz,
-
17:33 - 17:38Dünyadaki göçlerin haritasını çıkarmak için DNA'yı kullanmak
-
17:38 - 17:40insanın orijini araştırma bir bakıma DNA'mızda
-
17:40 - 17:42ve bunu bir sonraki aşamaya götürmek istiyoruz.
-
17:42 - 17:44Bir sonraki aşamada ne yapmak istiyorsun?'' dediler.
-
17:44 - 17:46Bu National Geographic tarafından sorulabilecek çok güzel bir soru.
-
17:46 - 17:50Ve bende, ''Tasarladığım sadece bu'' dedim.
-
17:50 - 17:54Dünyanın dört bir köşesine nasıl göçtüğümüze dair kabaca bir taslak.
-
17:54 - 17:57Bir kaç bin insandan aldığım örnekler,
-
17:57 - 17:59dünyanın dört bir yanında az miktarda insan,
-
17:59 - 18:03incelediğim birkaç genetik işarete dayalı ve bu haritada bir sürü boşluk var.
-
18:03 - 18:05Noktaları yeni birleştirdik.
-
18:05 - 18:09Yapmamız gereken örneklerimizi on kat ya da daha fazla artırmak.
-
18:09 - 18:13Dünyanın her yerindeki insanlardan yüzlerce binlerce DNA örnekleri.
-
18:13 - 18:16Ve bu genografik proje böyle başladı.
-
18:16 - 18:19Proje nisan 2005'te lanse edildi.
-
18:19 - 18:233 tane çekirdek bileşeni var. Bilim açıkça çok önemli bir parçası.
-
18:23 - 18:26Dünyanın dört bir yanında yerli halklarla yaptığımız saha araştırmaları.
-
18:26 - 18:29Çok uzun zaman boyunca aynı bölgede yaşamış kişiler,
-
18:29 - 18:31çoğumuzun aksine
-
18:31 - 18:33yaşadıkları bölgeyle bağlarını koruyorlar.
-
18:34 - 18:36Atalarım Kuzey Avrupa'nın her yerinden geliyorlar.
-
18:36 - 18:39Seyahatte olmadığım zamanlar Kuzey Amerika'nın doğu sahilinde yaşıyorum.
-
18:39 - 18:42Ben nereye bağlıyım? Gerçekte hiçbir yere. Genlerim karışmış.
-
18:42 - 18:45Ama atalarıyla olan bağlarını koruyan kişiler var
-
18:45 - 18:48ve bunlar DNA sonuçlarını okumamıza olanak sağlıyor.
-
18:48 - 18:50Saha araştırmasının odak noktası bu,
-
18:50 - 18:52dünyanın her yerinde oluşturduğumuz merkezler.
-
18:52 - 18:55Bunların 10 tanesi en iyi nüfus genetikçisi.
-
18:55 - 18:58Ayrıca, bu araştırmayı dünyadaki herkese açık hale getirmek istedik.
-
18:58 - 19:02Ne kadar sıklıkla büyük bir bilimsel projeye katılma şansınız oluyor?
-
19:02 - 19:04İnsan Genom Projesi, ya da bir Mars Rover görevi.
-
19:04 - 19:06Bu projede katılabilirsiniz.
-
19:06 - 19:10Websitemiz Nationalgeographic.com/genographic'tan
-
19:10 - 19:13bir kit sipariş edebilir ve kendi DNA'nızı test edebilirsiniz.
-
19:13 - 19:16ve sonuçları veritabanımıza gönderebilir,
-
19:16 - 19:18ve bize genetik geçmişinizle ilgili biraz bilgi verebilir
-
19:18 - 19:22ve bilimsel çabanın bir parçası olarak veriyi analiz ettirebilirsiniz.
-
19:22 - 19:26Şimdi, bu tamamen kar amacı gütmeyen bir kuruluş,
-
19:26 - 19:29toplanan bağışlardan, testler ve kit masrafları karşılandıktan sonra arta kalan para
-
19:29 - 19:31tekrar projeye aktarılıyor.
-
19:31 - 19:33Çoğunluğu bağış fonu dediğimiz yere aktarılıyor.
-
19:33 - 19:37Hayırsever bir birim tamamen bağış yapan bir birim.
-
19:37 - 19:39Dünyanın dört bir köşesindeki yerel halklara
-
19:39 - 19:43başlattıkları eğitim, kültürel projeler için bağış yapan.
-
19:43 - 19:45Farklı projeler için bu fona başvuruyorlar
-
19:45 - 19:47ve size birkaç örnek göstereceğim.
-
19:47 - 19:50Peki projemiz nasıl gidiyor? Dünyanın her yerindeki yerel halklardan topladığımız
-
19:50 - 19:52yaklaşık olarak 25.000 örneğimiz var
-
19:52 - 19:55En ilginç olanı halkın gösterdiği ilgi.
-
19:55 - 19:582 sene önce kitleri lanse etmemizden itibaren
-
19:58 - 20:00210.000 kişi bu kitleri sipariş verdi
-
20:00 - 20:035 milyon dolar toplandı,
-
20:03 - 20:06çoğunluğu en azından yarısı tekrar fona aktarılıyor.
-
20:06 - 20:10500.000 bağış
-
20:10 - 20:13Sierra Leone'deki halk şiirlerini belgelemek,
-
20:13 - 20:16Gaza'daki geleneksel dokuma örneklerini korumak,
-
20:16 - 20:19Tacikçeyi yeniden canlandırma vs.
-
20:19 - 20:22Yani proje, çok çok iyi gidiyor
-
20:22 - 20:26ve ben websitemize ve bu yere bakmanızı önemle rica ediyorum.
-
20:26 - 20:28Çok teşekkür ediyorum.
-
20:28 - 20:30Alkış
- Title:
- Spencer Wells insanlık için bir soyağacı oluşturuyor.
- Speaker:
- Spencer Wells
- Description:
-
Bütün insanlar Afrikalı atalarımızdan bize geçen ortak bir kısım DNA'ya sahip. Genetikçi Spencer Wells genografik projesinin bu ortak DNA'yı kullanarak bütün farklılığımıza rağmen nasıl birbirimizle ilintili olduğumuzu çözecek araştırması üzerine konuşuyor.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 20:30