0:00:01.354,0:00:04.489
Công nghệ mang lại cho chúng ta rất nhiều:

0:00:04.489,0:00:06.508
đặt chân lên mặt trăng, mạng Internet,

0:00:06.508,0:00:09.133
khả năng lập trình bộ gen của con người.

0:00:09.133,0:00:12.607
Nhưng nó cũng động chạm đến [br]nỗi sợ hãi lớn nhất của loài người.

0:00:12.607,0:00:14.076
Vào khoảng 30 năm trước,

0:00:14.076,0:00:15.795
nhà phê bình văn hóa Neil Postman

0:00:15.795,0:00:17.266
[br]đã viết một cuốn sách

0:00:17.266,0:00:19.381
tựa đề "Amusing Ourselves to Death,"

0:00:19.381,0:00:22.140
viết vô cùng thông minh về vấn đề này.

0:00:22.140,0:00:23.444
Ông đã so sánh

0:00:23.444,0:00:24.748
giữa hai nhà tư tưởng

0:00:24.748,0:00:26.053
[br]chủ nghĩa phản không tưởng

0:00:26.053,0:00:29.626
George Orwell và Aldous Huxley.

0:00:29.626,0:00:32.752
Orwell sợ xã hội của chúng ta

0:00:32.752,0:00:35.000
sẽ trở thành một "nền văn hóa tù đày".

0:00:35.000,0:00:38.752
Huxley lại sợ "tầm thường hóa" văn hóa.

0:00:38.752,0:00:40.897
Orwell lo rằng

0:00:40.897,0:00:42.820
ta sẽ bị che mắt khỏi sự thật

0:00:42.820,0:00:45.010
và Huxley giữ mối lo

0:00:45.010,0:00:47.703
con người sẽ bị dìm[br]trong biển chông chênh.

0:00:47.703,0:00:49.873
Tóm lại, bạn cần lựa chọn

0:00:49.873,0:00:52.473
để anh mình trông nom

0:00:52.473,0:00:54.969
và trông nom ông anh của mình.

0:00:56.900,0:00:58.634
Nhưng cũng không bắt buộc.

0:00:58.634,0:01:01.970
Ta không phải kẻ thụ động [br]thu nạp thông tin và công nghệ.

0:01:01.970,0:01:04.373
Chúng ta quyết định[br]vai trò của chúng

0:01:04.373,0:01:06.503
và cách mà ta tiếp nhận từ chúng,

0:01:06.503,0:01:08.106
nhưng để làm được điều đó,

0:01:08.106,0:01:11.619
ta cần để tâm đến cung cách suy nghĩ

0:01:11.619,0:01:13.649
và diễn giải của mình.

0:01:13.649,0:01:16.747
Ta phải hỏi, những câu hỏi khó

0:01:16.747,0:01:18.616
để vượt qua những lề thói có sẵn,

0:01:18.616,0:01:21.218
để thấu hiểu.

0:01:21.218,0:01:23.664
Con người bị phủ đầu bởi bao câu chuyện

0:01:23.664,0:01:26.140
về lượng thông tin khổng lồ[br]có trên thế giới

0:01:26.140,0:01:27.720
nhưng nếu xét theo khối thông tin

0:01:27.720,0:01:30.316
và thách thức [br]trong việc giải mã thông tin,

0:01:30.316,0:01:32.404
kích cỡ không phải là tất cả.

0:01:32.404,0:01:35.307
Nó còn tùy thuộc vào tốc độ tin tức,

0:01:35.307,0:01:37.003
về độ phong phú đa dạng của chúng,

0:01:37.003,0:01:39.501
và đây chỉ là một vài ví dụ:

0:01:39.501,0:01:41.699
hình ảnh,

0:01:41.699,0:01:45.706
bài viết,

0:01:45.706,0:01:47.801
truyền hình,

0:01:47.801,0:01:49.631
truyền thanh.

0:01:49.631,0:01:52.673
Điểm chung liên kết [br]các loại hình thông tin này

0:01:52.673,0:01:54.894
đó là chúng do con người tạo ra

0:01:54.894,0:01:57.669
và chúng cần một bối cảnh.

0:01:57.669,0:02:00.114
Một nhóm nhà khoa học về thông tin

0:02:00.114,0:02:02.419
mang tên [br]"Nhóm nghiên cứu Truyền thông Sức khỏe"

0:02:02.419,0:02:04.973
ở trường đại học Illinois-Chicago.

0:02:04.973,0:02:07.560
Họ làm việc với [br]Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh

0:02:07.560,0:02:09.065
để hiểu sâu sát hơn

0:02:09.065,0:02:11.913
về cách con người nói về chuyện cai thuốc,

0:02:11.913,0:02:14.593
về thuốc lá điện tử

0:02:14.593,0:02:16.578
cũng như những phương pháp

0:02:16.578,0:02:18.562
giúp họ từ bỏ thuốc lá.

0:02:18.562,0:02:20.575
Điều thú vị là, nếu bạn muốn hiểu được

0:02:20.575,0:02:22.791
khi người ta nói đến chuyện hút thuốc.

0:02:22.791,0:02:24.692
Đầu tiên, bạn cần hiểu

0:02:24.692,0:02:27.257
ý của họ khi nhắc đến từ "hút".

0:02:27.257,0:02:31.183
Trên twitter, chia thành 4 loại chính:

0:02:31.183,0:02:34.180
loại 1, hút thuốc lá;

0:02:34.180,0:02:36.987
loại 2, hút cần;

0:02:36.987,0:02:39.630
loại 3, sườn hun khói;

0:02:39.630,0:02:43.183
và loại 4, những cô gái vô cùng nóng bỏng.

0:02:46.176,0:02:48.602
Vậy nên bạn cần phải suy nghĩ,

0:02:48.602,0:02:50.742
mọi người nói thế nào về thuốc lá điện tử?

0:02:50.742,0:02:52.767
Có rất nhiều cách nói

0:02:52.767,0:02:55.366
và bạn có thể dựa vào slide để thấy,

0:02:55.366,0:02:57.976
đây là một câu hỏi phức tạp.

0:02:57.976,0:03:01.200
Ta cần luôn nhớ rằng

0:03:01.200,0:03:03.611
ngôn ngữ do con người sáng tạo ra

0:03:03.611,0:03:05.951
và con người là [br]sinh vật lộn xộn và phức tạp.

0:03:05.951,0:03:08.718
Ta sử dụng bao phép ẩn dụ, [br]tiếng lóng, biệt ngữ

0:03:08.718,0:03:11.997
24/7 trong mọi loại ngôn ngữ

0:03:11.997,0:03:15.221
và ngay khi ta vừa kịp biết đến [br]chúng ta đã thay đổi chúng.

0:03:15.221,0:03:20.339
Cũng như quảng cáo của bên [br]Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh,

0:03:20.339,0:03:22.769
quảng cáo này dùng hình ảnh[br]một người phụ nữ

0:03:22.769,0:03:24.790
có lỗ hổng nơi cổ họng

0:03:24.790,0:03:26.694
sinh động đến nhức nhối.

0:03:26.694,0:03:28.579
Chúng thực sự có tạo ra được ảnh hưởng

0:03:28.579,0:03:31.250
giúp mọi người bỏ thuốc không?

0:03:31.250,0:03:34.557
Tuy dữ liệu của [br]"Nhóm nghiên cứu Truyền thông Sức khỏe"

0:03:34.557,0:03:36.562
còn hạn chế [br]nhưng họ có thể kết luận rằng

0:03:36.562,0:03:39.874
những quảng cáo này...[br]có lẽ các bạn cũng đã xem rồi

0:03:39.874,0:03:42.465
là cú đấm điếng người

0:03:42.465,0:03:44.287
ép chúng ta phải suy ngẫm

0:03:44.287,0:03:47.954
và có lẽ sẽ có chút ảnh hưởng [br]đến tương lai mọi người.

0:03:47.954,0:03:51.845
Điều khiến tôi ngưỡng mộ [br]và coi trọng dự án này

0:03:51.845,0:03:53.334
bên ngoài và bao gồm sự thật là

0:03:53.334,0:03:57.391
nó dựa vào nhu cầu của con người,

0:03:57.391,0:04:00.237
Dự án là một tấm gương dũng cảm

0:04:00.237,0:04:04.680
trên bề mặt biển chông chênh.

0:04:04.680,0:04:07.985
Nó cũng không phải là khối thông tin đồ sộ

0:04:07.985,0:04:10.586
thách thức ta diễn giải.[br]Hãy đối mặt với sự thật,

0:04:10.586,0:04:13.180
loài người có một lịch sử lâu đời

0:04:13.180,0:04:15.873
trong việc đóng đinh

0:04:15.873,0:04:17.490
mọi loại thông tin dù nhỏ thế nào.

0:04:17.490,0:04:21.227
Bạn có thể nhớ lại [br]một chuyện xảy ra nhiều năm trước,

0:04:21.227,0:04:23.500
Cựu Tổng thống Ronald Reagan

0:04:23.500,0:04:25.491
đã bị chỉ trích nặng nề vì

0:04:25.491,0:04:28.501
dám nói rằng sự thật là [br]những điều ngu ngốc.

0:04:28.501,0:04:31.295
Công bằng mà nói, đây chỉ là một sự sơ ý.

0:04:31.295,0:04:33.725
Ông chỉ có ý trích lại lời của John Adams

0:04:33.725,0:04:36.476
về vụ án lính Anh tại Boston Massacre:

0:04:36.476,0:04:39.626
sự thật là điều ngoan cố.

0:04:39.626,0:04:42.250
Nhưng tôi lại cho rằng

0:04:42.250,0:04:45.668
trong lời ông nói [br]có ẩn chút khôn ngoan vô tình

0:04:45.668,0:04:48.444
bởi đúng là sự thật rất ngoan cố

0:04:48.444,0:04:51.367
nhưng cũng có lúc chúng ngu ngốc lắm.

0:04:51.367,0:04:53.255
Xin được kể lại câu chuyện của tôi

0:04:53.255,0:04:56.803
nguyên nhân khiến tôi [br]coi trọng vấn đề này đến vậy.

0:04:56.803,0:04:59.240
Xin cho phép tôi lấy hơi đã.

0:04:59.240,0:05:01.994
Hồi con trai Isaac của tôi mới lên 2,

0:05:01.994,0:05:04.411
thằng bé bị chẩn đoán bệnh tự kỷ.

0:05:04.411,0:05:06.572
Nó là một đứa trẻ vui vẻ, hạnh phúc,

0:05:06.572,0:05:08.607
rất thương yêu mọi người,

0:05:08.607,0:05:11.509
nhưng số liệu đánh giá [br]tốc độ phát triển của thẳng bé,

0:05:11.509,0:05:13.579
thứ dựa trên con số để nhìn mọi thứ,

0:05:13.579,0:05:17.236
tại thời điểm đó,

0:05:17.236,0:05:21.176
giao tiếp cử chỉ và [br]giao tiếp bằng mắt của thằng bé

0:05:21.176,0:05:23.179
đặt mức tăng trưởng của thằng bé

0:05:23.179,0:05:27.140
tương đương một đứa trẻ 9 tháng tuổi.

0:05:27.140,0:05:30.100
Chẩn đoán đó sát với thực tế

0:05:30.100,0:05:33.309
nhưng không phải tất cả.

0:05:33.309,0:05:34.710
Vào khoảng 1 năm rưỡi sau đó,

0:05:34.710,0:05:36.812
khi thằng bé sắp sửa lên 4,

0:05:36.812,0:05:39.175
tôi thấy nó ngồi trước vi tính

0:05:39.175,0:05:44.628
đang tra Google hình ảnh về phụ nữ

0:05:44.628,0:05:48.244
với từ khóa w-i-m-e-n.

0:05:48.244,0:05:50.984
Và tôi đã làm điều [br]bậc phụ huynh lo cho con thường làm

0:05:50.984,0:05:52.885
ngay lập tức bắt đầu nhấn nút "back"

0:05:52.885,0:05:56.248
để xem nãy giờ nó đang tra thứ gì.

0:05:56.248,0:05:58.419
Theo thứ tự là: men

0:05:58.419,0:06:05.686
school, bus và computer.

0:06:05.686,0:06:07.043
Tôi đã vô cùng kinh ngạc,

0:06:07.043,0:06:08.400
bởi tôi không biết

0:06:08.400,0:06:09.758
[br]thằng bé có thể đánh vần

0:06:09.758,0:06:11.524
chứ đừng nói đến việc đọc.

0:06:11.524,0:06:13.717
Tôi hỏi: [br]"Isaac, sao con làm được hay vậy?"

0:06:13.717,0:06:16.395
Thằng bé nghiêm túc nhìn tôi và trả lời:

0:06:16.395,0:06:19.747
"Gõ vào ô."

0:06:19.747,0:06:23.481
Thằng bé tự dạy mình cách giao tiếp

0:06:23.481,0:06:26.485
nhưng chúng tôi đã không để ý đúng chỗ.

0:06:26.485,0:06:28.780
Đây là điều có thể xảy ra[br]khi nhận xét, phân tích

0:06:28.780,0:06:31.176
quá chú trọng vào một bảng đánh giá.

0:06:31.176,0:06:33.785
Trong trường hợp này [br]là khả năng giao tiếp ngôn ngữ

0:06:33.785,0:06:39.488
và đánh giá thấp những yếu tố khác,[br]như sáng tạo trong giải quyết vấn đề.

0:06:39.488,0:06:41.795
Isaac gặp khó khăn trong việc giao tiếp

0:06:41.795,0:06:43.707
và nó tìm ra một cách khác

0:06:43.707,0:06:46.564
để tìm hiểu những gì nó muốn biết.

0:06:46.564,0:06:48.454
Nếu dành chút thời gian suy nghĩ,[br]

0:06:48.454,0:06:50.535
bạn sẽ hiểu được

0:06:50.535,0:06:53.100
đặt câu hỏi là một quá trình phức tạp

0:06:53.100,0:06:55.622
nó có thể dùng đến nhiều cách khác

0:06:55.622,0:06:59.714
như gõ từ khóa vào ô tìm kiếm.

0:06:59.714,0:07:02.650
Vậy nên, giây phút đó

0:07:02.650,0:07:05.486
có ảnh hưởng rất lớn đến tôi

0:07:05.486,0:07:06.795
và gia đình tôi

0:07:06.795,0:07:09.936
bởi điều này đã phá vỡ [br]khung định kiến của chúng tôi

0:07:09.936,0:07:12.144
về tình trạng của thằng bé,

0:07:12.144,0:07:15.120
để bớt lo lắng và tôn trọng hơn

0:07:15.120,0:07:17.302
năng lực tưởng tượng của thằng bé.

0:07:17.302,0:07:20.163
Sự thật là những điều ngu ngốc.

0:07:20.163,0:07:22.560
Chúng cũng dễ bị sử dụng sai cách

0:07:22.560,0:07:24.213
dù bạn có muốn hay không.

0:07:24.213,0:07:27.239
Bạn tôi, Emily Willingham [br]là một nhà khoa học.

0:07:27.239,0:07:30.040
Một thời gian trước, [br]cô ấy có viết bài cho Forbes

0:07:30.040,0:07:32.020
tựa đề: "10 điều kỳ lạ

0:07:32.020,0:07:33.830
liên quan đến chứng tự kỷ."

0:07:33.830,0:07:36.835
Danh sách khá là dài.

0:07:36.835,0:07:40.367
Mạng internet bị đổ lỗi cho mọi thứ.

0:07:40.367,0:07:44.124
Và đương nhiên cả những bà mẹ, bởi vì...

0:07:44.124,0:07:45.711
À, khoan đã, còn nữa,

0:07:45.711,0:07:49.141
trong danh mục "mẹ" có nhiều thứ lắm.

0:07:49.141,0:07:53.956
Bạn có thể thấy [br]cả một danh sách dài thòng, rất thú vị.

0:07:53.956,0:07:56.149
Bản thân tôi rất thích câu:

0:07:56.149,0:07:59.853
mang thai gần đường cao tốc.

0:07:59.853,0:08:01.392
Câu cuối cùng thú vị

0:08:01.392,0:08:04.395
với cụm từ "refrigerator mother"

0:08:04.395,0:08:07.000
mới được sáng tạo ra trong bài viết

0:08:07.000,0:08:08.388
là nguyên nhân dẫn đến tự kỷ.

0:08:08.388,0:08:09.336
Từ này nghĩa là

0:08:09.336,0:08:11.256
sống lạnh lùng, thiếu thương yêu.

0:08:11.256,0:08:12.728
Đến lúc này chắc bạn sẽ nghĩ.

0:08:12.728,0:08:14.385
"Rồi, Susan, chúng tôi hiểu rồi.[br]

0:08:14.385,0:08:17.527
Cứ ôm đống thông tin đó[br]bẻ lái tùy theo cách cô muốn."

0:08:17.527,0:08:20.870
Chính xác, hoàn toàn chính xác,

0:08:20.870,0:08:26.480
nhưng thách thức nằm ở chỗ

0:08:26.480,0:08:28.928
ta có thể sử dụng cơ hội này

0:08:28.928,0:08:31.212
để tạo nên ý nghĩa [br]từ nguồn thông tin ta có

0:08:31.212,0:08:36.564
bởi thật ra bản thân thông tin [br]chẳng có ý nghĩa gì. Ta tạo ra ý nghĩa.

0:08:36.564,0:08:39.820
Vậy, với tư cách là doanh nhân,[br]người tiêu dùng,

0:08:39.820,0:08:42.359
bệnh nhân, hay công dân,

0:08:42.359,0:08:44.755
tôi cho rằng ta đều có trách nhiệm

0:08:44.755,0:08:46.949
dành ra nhiều thời gian hơn

0:08:46.949,0:08:49.819
tập trung vào kỹ năng tư duy phản biện.

0:08:49.819,0:08:50.897
Tại sao?

0:08:50.897,0:08:54.075
Ta chắc cũng đã được nghe rất nhiều,

0:08:54.075,0:08:55.781
bởi vì trong thời đại này,

0:08:55.781,0:08:57.762
ta có thể xử lý hàng tấn dữ liệu

0:08:57.762,0:08:59.915
với tốc độ ánh sáng.

0:08:59.915,0:09:03.430
và dễ đưa ra những lựa chọn không tốt

0:09:03.430,0:09:05.264
một cách nhanh chóng

0:09:05.264,0:09:10.292
với những hậu quả nghiêm trọng [br]hơn hẳn trong quá khứ.

0:09:10.292,0:09:11.680
Ghê gớm quá nhỉ?

0:09:11.680,0:09:14.710
Chính vì vậy, thay vào đó,

0:09:14.710,0:09:17.040
ta cần dành ra chút thời gian

0:09:17.040,0:09:19.786
cho những vấn đề như nhân học,

0:09:19.786,0:09:23.250
xã hội học và những môn khoa học xã hội:

0:09:23.250,0:09:25.558
hùng biện, triết học, đạo đức

0:09:25.558,0:09:28.414
bởi chúng cung cấp [br]kiến thức nền quan trọng

0:09:28.414,0:09:30.078
cho những khối thông tin lớn

0:09:30.078,0:09:31.742
và hỗ trợ ta rèn luyện

0:09:31.742,0:09:33.408
[br]năng lực tư duy phản biện hơn.

0:09:33.408,0:09:37.615
Bởi vì dẫu sao,

0:09:37.615,0:09:40.101
khi ta có thể tìm ra vấn đề [br]trong cuộc tranh cãi,

0:09:40.101,0:09:42.860
nó được thể hiện qua từ ngữ hay con số [br]không quan trọng.

0:09:42.860,0:09:45.579
Điều này cũng có nghĩa,

0:09:45.579,0:09:50.000
ta tự dạy mình cách tìm ra [br]những đánh giá thiên vị,

0:09:50.000,0:09:51.822
những mối tương quan không chuẩn xác

0:09:51.822,0:09:53.800
cũng như xác định được những cảm xúc thật

0:09:53.800,0:09:54.911
từ khoảng cách 30 mét

0:09:54.911,0:09:56.042
bởi một sự kiện diễn ra [br]

0:09:56.042,0:09:57.015
sau một sự kiện khác

0:09:57.015,0:09:58.308
không nhất thiết là[br]

0:09:58.308,0:09:59.653
chúng có quan hệ nhân quả

0:09:59.653,0:10:01.162
Xin phép các bạn,

0:10:01.162,0:10:02.671
[br]tôi nói đến một khái niệm.

0:10:02.671,0:10:04.116
Người La Mã gọi điều này là:

0:10:04.116,0:10:05.561
[br]"post hoc ergo propter hoc,"

0:10:05.561,0:10:07.777
sau một sự kiện đồng nghĩa

0:10:07.777,0:10:09.993
[br]do sự kiện đó gây ra.

0:10:09.993,0:10:12.344
Điều này nghĩa là ta phải đặt ra câu hỏi

0:10:12.344,0:10:14.695
[br]với những điều hiển nhiên như dân số học.

0:10:14.695,0:10:17.215
Tại sao? Bởi chúng dựa trên những dữ liệu

0:10:17.215,0:10:19.521
về bản thân ta như giới tính,

0:10:19.521,0:10:20.983
lứa tuổi, nơi sinh sống

0:10:20.983,0:10:24.461
để đánh giá [br]tư duy và hành động của chúng ta.

0:10:24.461,0:10:26.124
Bởi vì chúng ta nắm giữ thông tin,

0:10:26.124,0:10:29.263
ta cần biết cách kiểm soát đúng đắn[br]những dữ liệu cá nhân

0:10:29.263,0:10:32.839
và đưa ra lựa chọn thích hợp.

0:10:32.839,0:10:35.832
Hơn nữa, ta cần biết rõ

0:10:35.832,0:10:37.935
về những giả thiết của chính mình.

0:10:37.935,0:10:40.531
những phương pháp ta sử dụng

0:10:40.531,0:10:43.335
và cả sự tự tin vào thành quả đạt được.

0:10:43.335,0:10:45.809
Giáo viên đại số [br]thời cấp 3 của tôi thường nói

0:10:45.809,0:10:47.340
cho cô xem phép tính của các em

0:10:47.340,0:10:49.150
bởi nếu cô không biết các bước em làm

0:10:49.150,0:10:50.960
cô sẽ không biết được [br]

0:10:50.960,0:10:52.772
những bước nào em đã không làm

0:10:52.772,0:10:55.210
và nếu cô không biết các em hỏi gì

0:10:55.210,0:10:58.407
cô sẽ không biết [br]những câu các em không hỏi.

0:10:58.407,0:10:59.930
Vậy nên, ta cần tự hỏi mình,

0:10:59.930,0:11:01.409
câu hỏi khó khăn nhất:

0:11:01.409,0:11:04.909
những dữ liệu có cho ta thấy thực tế

0:11:04.909,0:11:07.220
hay kết quả có khiến chúng ta

0:11:07.220,0:11:11.098
cảm thấy thoải mái, thành công hơn?

0:11:11.098,0:11:13.682
Khi kết thúc dự án,

0:11:13.682,0:11:15.381
Nhóm Truyền thông Sức khỏe

0:11:15.381,0:11:18.789
đã tìm ra rằng 87% tweet về vấn đề này

0:11:18.789,0:11:20.933
rất sống động và nhức nhối,

0:11:20.933,0:11:24.971
những quảng cáo tuyên truyền cai thuốc[br]khiến người xem sợ hãi

0:11:24.971,0:11:26.827
nhưng có phải họ kết luận rằng

0:11:26.827,0:11:29.988
chúng có thể buộc con người ngừng hút?

0:11:29.988,0:11:32.530
Không. Đó là khoa học, [br]không phải ma thuật.

0:11:32.530,0:11:35.720
Nếu ta mở ra

0:11:35.720,0:11:38.582
nguồn sức mạnh số,

0:11:38.582,0:11:42.030
ta sẽ không phải mù quáng

0:11:42.030,0:11:45.466
nghe theo tư tưởng độc tài của Orwell

0:11:45.466,0:11:48.583
hay tư tưởng tầm thường của Huxley

0:11:48.583,0:11:51.603
hay một hỗn hợp dở tệ của cả hai.

0:11:51.603,0:11:53.982
Điều ta cần làm

0:11:53.982,0:11:56.700
là tư duy phản biện kèm theo sự tôn trọng

0:11:56.700,0:11:58.729
và nhận cảm hứng từ những gương đi trước

0:11:58.729,0:12:01.339
như Nhóm nghiên cứu Truyền thông Sức khỏe

0:12:01.339,0:12:03.667
hay như lời nhân vật trong phim anh hùng:

0:12:03.667,0:12:05.489
Hãy tận dụng sức mạnh để làm điều tốt.

0:12:05.489,0:12:07.840
Cảm ơn.