WEBVTT

00:00:06.553 --> 00:00:08.883
Bạn từng phải đợi hàng giờ tới lượt khám

00:00:08.883 --> 00:00:11.953
mặc dù đã đặt lịch hẹn?

00:00:11.953 --> 00:00:15.883
Phòng khách sạn của bạn bị hủy do quá tải?

00:00:16.073 --> 00:00:19.584
Hay chuyến bay của bạn bỗng bị hoãn?

00:00:19.874 --> 00:00:22.803
Đây chính là do việc đặt trước vượt mức,

00:00:22.803 --> 00:00:25.015
một vấn đề do các doanh nghiệp và tổ chức

00:00:25.015 --> 00:00:28.254
bán hay đặt vé nhiều hơn khả năng đáp ứng.

00:00:28.814 --> 00:00:31.264
Ngoài việc khiến khách hàng nổi giận,

00:00:31.264 --> 00:00:33.715
việc đặt vé quá nhiều xảy ra vì lợi nhuận

00:00:33.715 --> 00:00:37.445
còn giúp doanh nghiệp tối ưu hóa nguồn lực

00:00:37.805 --> 00:00:40.786
Họ biết không phải ai cũng đúng lịch hẹn,

00:00:40.786 --> 00:00:41.515
nhận phòng,

00:00:41.515 --> 00:00:42.587
và đúng giờ bay,

00:00:42.587 --> 00:00:45.515
vì vậy họ bán ra nhiều hơn có thể đáp ứng.

00:00:46.545 --> 00:00:51.267
Hàng không là ví dụ điển hình,
một phần bởi vì xảy ra quá thường xuyên.

00:00:51.267 --> 00:00:55.436
Khoảng 50,000 người/năm bị chuyến bay

00:00:55.896 --> 00:00:58.617
Con số đó gây ít bất ngờ tới 
ngành hàng không,

00:00:58.617 --> 00:01:03.547
ngành dùng số liệu thống kê để quyết định
chính xác số lượng vé bán.

00:01:03.837 --> 00:01:06.017
Đó là một công đoạn tinh vi.

00:01:06.017 --> 00:01:09.216
Vé bán ra quá ít sẽ có nhiều ghế trống.

00:01:09.356 --> 00:01:12.347
Nếu quá nhiều, hãng phải chịu phạt gồm

00:01:12.347 --> 00:01:17.557
đổi chuyến, đền tiền vé, phòng cho khách.

00:01:17.557 --> 00:01:21.207
Và đây là tóm gọn cách các hãng làm việc.

00:01:21.207 --> 00:01:24.326
Các hãng hàng không
thu thập thông tin qua các năm

00:01:24.326 --> 00:01:27.868
về những hành khách 
đã đến và bỏ chuyến bay.

00:01:28.218 --> 00:01:30.848
Ví dụ, họ biết
trên một tuyến đường cụ thể,

00:01:30.848 --> 00:01:36.829
khả năng kịp chuyến của từng hành khách
là 90%.

00:01:36.829 --> 00:01:38.307
Nói một cách đơn giản,

00:01:38.307 --> 00:01:41.091
ta coi mỗi hành khách đều đi một mình,

00:01:41.091 --> 00:01:44.113
không theo gia đình hay nhóm.

00:01:44.113 --> 00:01:49.552
Vậy nếu có 180 chỗ thì có 180 vé bán ra,

00:01:49.552 --> 00:01:54.802
thì khoảng 162 người sẽ lên máy bay.

00:01:54.802 --> 00:01:58.322
Nhưng, tất nhiên, sẽ có thể có nhiểu

00:01:58.322 --> 00:02:00.072
hoặc ít hơn con số trên.

00:02:00.072 --> 00:02:03.172
Khả năng xảy ra từng trường hợp
được gọi là

00:02:03.172 --> 00:02:04.901
phân phối nhị thức,

00:02:04.901 --> 00:02:07.753
để có doanh thu tốt nhất.

00:02:07.753 --> 00:02:09.726
Bây giờ, hãy nhìn vào lợi nhuận.

00:02:09.726 --> 00:02:11.994
Công ty hàng không thu lợi từ việc bán vé

00:02:11.994 --> 00:02:15.014
và đền bù cho mỗi hành khách bị rời lịch.

00:02:15.014 --> 00:02:20.513
Cho rằng giá 1 vé là $250 
và không thể đổi sang chuyến muộn hơn.

00:02:20.513 --> 00:02:24.705
Và giá đền bù cho mỗi vé bị huỷ là $800.

00:02:24.705 --> 00:02:27.034
Đây chỉ là ví dụ minh hoạ.

00:02:27.034 --> 00:02:29.514
Giá trị thực tế thay đổi đáng kể.

00:02:29.514 --> 00:02:35.944
Tức là, nếu không bán thừa vé,
bạn thu về $45,000.

00:02:35.944 --> 00:02:40.524
Nếu thêm 15 vé 
và ít nhất 15 người bỏ chuyến,

00:02:40.524 --> 00:02:44.024
bạn kiếm được $48,750.

00:02:44.024 --> 00:02:46.106
Đó là con số phù hợp nhất.

00:02:46.106 --> 00:02:48.686
Trong trường hợp xấu nhất,
tất cả không ai bỏ chuyến.

00:02:48.686 --> 00:02:55.175
15 người sẽ bị rời lịch,
và doanh thu sẽ là $36,750,

00:02:55.175 --> 00:02:59.575
thậm chí ít hơn 
khi bán 180 vé ngay từ ban đầu.

00:02:59.575 --> 00:03:04.109
Nhưng vấn đề không chỉ là
viễn cảnh tốt hay xấu về tài chính,

00:03:04.109 --> 00:03:06.827
mà là khả năng xảy ra của nó như thế nào.

00:03:06.827 --> 00:03:09.928
Vậy khả năng xảy ra
của mỗi viễn cảnh ra sao?

00:03:09.928 --> 00:03:13.376
Chúng ta có thể tính xác xuất
bằng phân phối nhị thức.

00:03:13.376 --> 00:03:18.716
Trong ví dụ này,
khả năng cả 195 hành khách đi

00:03:18.716 --> 00:03:21.116
dường như là 0%.

00:03:21.116 --> 00:03:28.517
Khả năng 184 người đi là 1.11%, và cứ vậy.

00:03:28.517 --> 00:03:32.597
Nhân xác suất này với doanh thu
trong từng trường hợp lại,

00:03:32.597 --> 00:03:33.698
sau đó cộng tất cả vào,

00:03:33.708 --> 00:03:38.107
và trừ đi tổng kiếm được khi bán 195 vé

00:03:38.107 --> 00:03:43.609
thì ta sẽ có 
doanh thu ước tính để bán 195 vé.

00:03:43.609 --> 00:03:47.127
Bằng cách lặp lại cách tính này
với những số vé bán dư khác nhau,

00:03:47.127 --> 00:03:50.756
các hãng hàng không có thể tìm ra số 
mà đem lại doanh thu lớn nhất.

00:03:50.756 --> 00:03:54.388
Trong ví dụ trên là 198 vé,

00:03:54.388 --> 00:03:59.767
khi đó công ty thu được $48,774,

00:03:59.767 --> 00:04:03.137
nhiều hơn khoảng $4000 mà không bán vé dư.

00:04:03.137 --> 00:04:05.607
Đó là đối với một chuyến bay.

00:04:05.607 --> 00:04:09.418
Nhân với một hàng triệu chuyến bay mỗi năm,

00:04:09.418 --> 00:04:12.477
thì việc đặt thừa vé sẽ tăng rất nhanh.

00:04:12.477 --> 00:04:15.657
Rõ ràng, tính toán thực tế
còn phức tạp hơn rất nhiều.

00:04:15.657 --> 00:04:20.302
Các công ty dùng nhiều yếu tố
để tạo ra mô hình chính xác hơn.

00:04:20.302 --> 00:04:21.333
Nhưng họ có nên thế?

00:04:21.333 --> 00:04:24.874
Một số cho việc đặt vé vượt mức
là phi đạo đức.

00:04:24.874 --> 00:04:28.149
Khi bạn tính tiền hai người
cho cùng một thứ.

00:04:28.149 --> 00:04:31.369
Đương nhiên, nếu bạn chắc chắn 100%
ai đó sẽ bỏ chuyến,

00:04:31.369 --> 00:04:33.309
hoàn toàn ổn khi bán vé cho chỗ đó.

00:04:33.309 --> 00:04:36.379
Nhưng nếu bạn chỉ chắc chắn 95%?

00:04:36.379 --> 00:04:39.130
Hay 75%?

00:04:39.130 --> 00:04:43.600
Liệu có một con số cụ thể nào
chia tách phi đạo đức với thực tế?