1
00:00:06,553 --> 00:00:08,883
Bạn từng phải đợi hàng giờ tới lượt khám

2
00:00:08,883 --> 00:00:11,953
mặc dù đã đặt lịch hẹn?

3
00:00:11,953 --> 00:00:15,883
Phòng khách sạn của bạn bị hủy do quá tải?

4
00:00:16,073 --> 00:00:19,584
Hay chuyến bay của bạn bỗng bị hoãn?

5
00:00:19,874 --> 00:00:22,803
Đây chính là do việc đặt trước vượt mức,

6
00:00:22,803 --> 00:00:25,015
một vấn đề do các doanh nghiệp và tổ chức

7
00:00:25,015 --> 00:00:28,254
bán hay đặt vé nhiều hơn khả năng đáp ứng.

8
00:00:28,814 --> 00:00:31,264
Ngoài việc khiến khách hàng nổi giận,

9
00:00:31,264 --> 00:00:33,715
việc đặt vé quá nhiều xảy ra vì lợi nhuận

10
00:00:33,715 --> 00:00:37,445
còn giúp doanh nghiệp tối ưu hóa nguồn lực

11
00:00:37,805 --> 00:00:40,786
Họ biết không phải ai cũng đúng lịch hẹn,

12
00:00:40,786 --> 00:00:41,515
nhận phòng,

13
00:00:41,515 --> 00:00:42,587
và đúng giờ bay,

14
00:00:42,587 --> 00:00:45,515
vì vậy họ bán ra nhiều hơn có thể đáp ứng.

15
00:00:46,545 --> 00:00:51,267
Hàng không là ví dụ điển hình,
một phần bởi vì xảy ra quá thường xuyên.

16
00:00:51,267 --> 00:00:55,436
Khoảng 50,000 người/năm bị chuyến bay

17
00:00:55,896 --> 00:00:58,617
Con số đó gây ít bất ngờ tới 
ngành hàng không,

18
00:00:58,617 --> 00:01:03,547
ngành dùng số liệu thống kê để quyết định
chính xác số lượng vé bán.

19
00:01:03,837 --> 00:01:06,017
Đó là một công đoạn tinh vi.

20
00:01:06,017 --> 00:01:09,216
Vé bán ra quá ít sẽ có nhiều ghế trống.

21
00:01:09,356 --> 00:01:12,347
Nếu quá nhiều, hãng phải chịu phạt gồm

22
00:01:12,347 --> 00:01:17,557
đổi chuyến, đền tiền vé, phòng cho khách.

23
00:01:17,557 --> 00:01:21,207
Và đây là tóm gọn cách các hãng làm việc.

24
00:01:21,207 --> 00:01:24,326
Các hãng hàng không
thu thập thông tin qua các năm

25
00:01:24,326 --> 00:01:27,868
về những hành khách 
đã đến và bỏ chuyến bay.

26
00:01:28,218 --> 00:01:30,848
Ví dụ, họ biết
trên một tuyến đường cụ thể,

27
00:01:30,848 --> 00:01:36,829
khả năng kịp chuyến của từng hành khách
là 90%.

28
00:01:36,829 --> 00:01:38,307
Nói một cách đơn giản,

29
00:01:38,307 --> 00:01:41,091
ta coi mỗi hành khách đều đi một mình,

30
00:01:41,091 --> 00:01:44,113
không theo gia đình hay nhóm.

31
00:01:44,113 --> 00:01:49,552
Vậy nếu có 180 chỗ thì có 180 vé bán ra,

32
00:01:49,552 --> 00:01:54,802
thì khoảng 162 người sẽ lên máy bay.

33
00:01:54,802 --> 00:01:58,322
Nhưng, tất nhiên, sẽ có thể có nhiểu

34
00:01:58,322 --> 00:02:00,072
hoặc ít hơn con số trên.

35
00:02:00,072 --> 00:02:03,172
Khả năng xảy ra từng trường hợp
được gọi là

36
00:02:03,172 --> 00:02:04,901
phân phối nhị thức,

37
00:02:04,901 --> 00:02:07,753
để có doanh thu tốt nhất.

38
00:02:07,753 --> 00:02:09,726
Bây giờ, hãy nhìn vào lợi nhuận.

39
00:02:09,726 --> 00:02:11,994
Công ty hàng không thu lợi từ việc bán vé

40
00:02:11,994 --> 00:02:15,014
và đền bù cho mỗi hành khách bị rời lịch.

41
00:02:15,014 --> 00:02:20,513
Cho rằng giá 1 vé là $250 
và không thể đổi sang chuyến muộn hơn.

42
00:02:20,513 --> 00:02:24,705
Và giá đền bù cho mỗi vé bị huỷ là $800.

43
00:02:24,705 --> 00:02:27,034
Đây chỉ là ví dụ minh hoạ.

44
00:02:27,034 --> 00:02:29,514
Giá trị thực tế thay đổi đáng kể.

45
00:02:29,514 --> 00:02:35,944
Tức là, nếu không bán thừa vé,
bạn thu về $45,000.

46
00:02:35,944 --> 00:02:40,524
Nếu thêm 15 vé 
và ít nhất 15 người bỏ chuyến,

47
00:02:40,524 --> 00:02:44,024
bạn kiếm được $48,750.

48
00:02:44,024 --> 00:02:46,106
Đó là con số phù hợp nhất.

49
00:02:46,106 --> 00:02:48,686
Trong trường hợp xấu nhất,
tất cả không ai bỏ chuyến.

50
00:02:48,686 --> 00:02:55,175
15 người sẽ bị rời lịch,
và doanh thu sẽ là $36,750,

51
00:02:55,175 --> 00:02:59,575
thậm chí ít hơn 
khi bán 180 vé ngay từ ban đầu.

52
00:02:59,575 --> 00:03:04,109
Nhưng vấn đề không chỉ là
viễn cảnh tốt hay xấu về tài chính,

53
00:03:04,109 --> 00:03:06,827
mà là khả năng xảy ra của nó như thế nào.

54
00:03:06,827 --> 00:03:09,928
Vậy khả năng xảy ra
của mỗi viễn cảnh ra sao?

55
00:03:09,928 --> 00:03:13,376
Chúng ta có thể tính xác xuất
bằng phân phối nhị thức.

56
00:03:13,376 --> 00:03:18,716
Trong ví dụ này,
khả năng cả 195 hành khách đi

57
00:03:18,716 --> 00:03:21,116
dường như là 0%.

58
00:03:21,116 --> 00:03:28,517
Khả năng 184 người đi là 1.11%, và cứ vậy.

59
00:03:28,517 --> 00:03:32,597
Nhân xác suất này với doanh thu
trong từng trường hợp lại,

60
00:03:32,597 --> 00:03:33,698
sau đó cộng tất cả vào,

61
00:03:33,708 --> 00:03:38,107
và trừ đi tổng kiếm được khi bán 195 vé

62
00:03:38,107 --> 00:03:43,609
thì ta sẽ có 
doanh thu ước tính để bán 195 vé.

63
00:03:43,609 --> 00:03:47,127
Bằng cách lặp lại cách tính này
với những số vé bán dư khác nhau,

64
00:03:47,127 --> 00:03:50,756
các hãng hàng không có thể tìm ra số 
mà đem lại doanh thu lớn nhất.

65
00:03:50,756 --> 00:03:54,388
Trong ví dụ trên là 198 vé,

66
00:03:54,388 --> 00:03:59,767
khi đó công ty thu được $48,774,

67
00:03:59,767 --> 00:04:03,137
nhiều hơn khoảng $4000 mà không bán vé dư.

68
00:04:03,137 --> 00:04:05,607
Đó là đối với một chuyến bay.

69
00:04:05,607 --> 00:04:09,418
Nhân với một hàng triệu chuyến bay mỗi năm,

70
00:04:09,418 --> 00:04:12,477
thì việc đặt thừa vé sẽ tăng rất nhanh.

71
00:04:12,477 --> 00:04:15,657
Rõ ràng, tính toán thực tế
còn phức tạp hơn rất nhiều.

72
00:04:15,657 --> 00:04:20,302
Các công ty dùng nhiều yếu tố
để tạo ra mô hình chính xác hơn.

73
00:04:20,302 --> 00:04:21,333
Nhưng họ có nên thế?

74
00:04:21,333 --> 00:04:24,874
Một số cho việc đặt vé vượt mức
là phi đạo đức.

75
00:04:24,874 --> 00:04:28,149
Khi bạn tính tiền hai người
cho cùng một thứ.

76
00:04:28,149 --> 00:04:31,369
Đương nhiên, nếu bạn chắc chắn 100%
ai đó sẽ bỏ chuyến,

77
00:04:31,369 --> 00:04:33,309
hoàn toàn ổn khi bán vé cho chỗ đó.

78
00:04:33,309 --> 00:04:36,379
Nhưng nếu bạn chỉ chắc chắn 95%?

79
00:04:36,379 --> 00:04:39,130
Hay 75%?

80
00:04:39,130 --> 00:04:43,600
Liệu có một con số cụ thể nào
chia tách phi đạo đức với thực tế?