1
00:00:06,183 --> 00:00:08,953
Hiç belirli bir zamanda randevunuz 
olduğu hâlde

2
00:00:08,953 --> 00:00:12,073
bir doktorun ofisinde saatlerce 
oturdunuz mu?


3
00:00:12,073 --> 00:00:15,793
Bir otel dolu olduğu için hiç sizin
rezervasyonunuzu geri çevirdi mi?


4
00:00:16,303 --> 00:00:20,264
Ya da hiç ücretini ödediğiniz hâlde 
uçağa alınmadığınız oldu mu?

5
00:00:20,264 --> 00:00:22,803
Bunlar hep işletmelerin ve kuruluşların

6
00:00:22,803 --> 00:00:25,015
kendi tam kapasitelerinin üzerinde satış

7
00:00:25,015 --> 00:00:28,144
ve rezervasyon yapma 
uygulamalarının belirtileri.

8
00:00:29,034 --> 00:00:31,264
Müşteri için sinir bozucu olmasına karşın,

9
00:00:31,264 --> 00:00:33,635
fazladan yer satma işletmelerin 
kârını artırdığı

10
00:00:33,655 --> 00:00:37,235
ve ayrıca kaynaklarını en iyi şekilde
kullanmalarını sağladığı için yapılır.

11
00:00:37,985 --> 00:00:40,376
Onlar, bazılarının randevularına,
rezervasyonlarına

12
00:00:40,376 --> 00:00:41,175
ve uçuşlarına

13
00:00:41,175 --> 00:00:42,525
gelmeyeceklerini biliyorlar,

14
00:00:42,525 --> 00:00:45,717
bu yüzden gerçekte olduğundan 
daha fazla yeri müsait gösteriyorlar.

15
00:00:46,457 --> 00:00:51,455
Havayolu şirketleri klasik bir örnektir,
çünkü bu onlarda çok sık olmaktadır.

16
00:00:51,455 --> 00:00:55,097
Her yıl 50 bin kişi bileti olduğu 
hâlde uçağa alınmamaktadır.

17
00:00:55,737 --> 00:00:59,426
Bu rakam tam olarak ne kadar 
bilet satılacağını belirlemek için

18
00:00:59,426 --> 00:01:03,197
istatistikleri kullanan havayolu 
firmalarını da şaşırtmaktadır.

19
00:01:03,927 --> 00:01:05,607
Bu hassas bir işlem.

20
00:01:05,607 --> 00:01:08,886
Çok az satsalar, koltuklar boş kalıyor.

21
00:01:08,886 --> 00:01:11,977
Çok fazla satsalar ceza yiyorlar:

22
00:01:12,287 --> 00:01:17,017
Para, ücretsiz uçuş, otel konaklaması 
ve kızgın müşteriler.

23
00:01:17,527 --> 00:01:20,976
İşte burada onların hesaplarının 
nasıl çalıştığının basit bir hâli var.

24
00:01:21,556 --> 00:01:24,268
Havayolu şirketleri
bazı uçuşlara kimin gelip

25
00:01:24,268 --> 00:01:28,159
kimin gelmediği hakkında
yıllarca bilgi topladılar.

26
00:01:28,179 --> 00:01:31,047
Mesela onlar biliyor ki belli bir rotada,

27
00:01:31,047 --> 00:01:36,067
her bireysel müşterinin uçuşa 
zamanında gelme olasılığı %90’dır.

28
00:01:37,051 --> 00:01:38,513
Basit olsun diye,

29
00:01:38,513 --> 00:01:41,372
her müşterinin aile veya
grup olarak değil de

30
00:01:41,372 --> 00:01:43,432
bireysel olarak uçtuklarını farz edeceğiz.

31
00:01:43,912 --> 00:01:49,652
Sonra, eğer bir uçakta 180 koltuk var 
ve onlar 180 koltuk satarlarsa,

32
00:01:49,652 --> 00:01:54,262
sonuç olarak büyük bir ihtimalle 
162 yolcu uçağa binecektir.

33
00:01:54,582 --> 00:01:58,132
Fakat, tabii ki bundan daha fazla
yolcu da binebilir

34
00:01:58,132 --> 00:01:59,171
ya da daha az.

35
00:01:59,981 --> 00:02:02,773
Her değer için bu olasılık

36
00:02:02,773 --> 00:02:04,976
en iyi ihtimalde doruğa ulaşan

37
00:02:04,976 --> 00:02:07,253
binomial değer tarafından verilir.

38
00:02:07,573 --> 00:02:09,764
Şimdi, gelin gelire bir bakalım.

39
00:02:09,764 --> 00:02:12,103
Havayolu şirketi bilet satın 
alan herkesten para kazanır

40
00:02:12,103 --> 00:02:15,095
ve uçağa alınmayan her yolcu 
için para kaybeder.

41
00:02:15,095 --> 00:02:20,334
Diyelim ki bir bilet 250$ ve
bir sonraki uçuşa da değiştirilemiyor.

42
00:02:20,724 --> 00:02:24,214
Ve bir yolcuyu uçuşa kabul 
etmemenin bedeli ise 800$.

43
00:02:24,644 --> 00:02:26,894
Bu rakamlar sadece örnek 
olsun diye verilmiştir.

44
00:02:26,894 --> 00:02:29,654
Gerçek oranlar önemli oranda 
değişiklik gösterir.

45
00:02:29,654 --> 00:02:36,084
İşte burada, eğer hiç fazladan bilet 
satmazsanız 45.000$ kazanırsınız.

46
00:02:36,084 --> 00:02:40,396
Eğer 15 adet fazladan bilet satarsanız 
ve en az 15 kişi uçuşa gelmezse,

47
00:02:40,396 --> 00:02:43,956
$48,750 kazanırsınız.

48
00:02:43,976 --> 00:02:45,955
Bu en iyi senaryo.

49
00:02:45,975 --> 00:02:48,845
En kötü senaryoda ise herkes uçuşa gelir.

50
00:02:48,845 --> 00:02:55,669
15 şanssız yolcu uçuşa kabul edilmez 
ve gelir sadece 36.750$ olur,

51
00:02:55,669 --> 00:02:59,617
ilkin sadece 180 bilet satmış
olmandan daha az.

52
00:02:59,617 --> 00:03:03,928
Fakat önemli olan sadece parasal açıdan
senaryonun iyi veya kötü olması değil,

53
00:03:03,928 --> 00:03:05,876
ne kadar olası olduğudur.

54
00:03:06,586 --> 00:03:09,596
Her iki senaryonun olma
olasılığı ne o zaman?

55
00:03:09,596 --> 00:03:13,116
Binomial değeri kullanarak
bunu öğrenebiliriz.

56
00:03:13,116 --> 00:03:18,517
Bu örnekte, tam olarak 195
yolcunun uçağa binme ihtimali

57
00:03:18,517 --> 00:03:21,037
neredeyse %0’dır.

58
00:03:21,067 --> 00:03:27,818
184 yolcunun uçağa gelme ihtimali
%1,11’dir ve böyle devam ediyor.

59
00:03:28,508 --> 00:03:32,437
Her durum için bu olasılıkları 
gelirle çarpın

60
00:03:32,437 --> 00:03:33,839
ve hepsini toplayın

61
00:03:33,839 --> 00:03:38,117
ve 195 satılan biletten elde edilen 
kazançtan toplamı çıkarın.

62
00:03:38,117 --> 00:03:42,806
Böylece 195 bilet satmaktan 
beklenen geliri elde edersiniz.

63
00:03:43,366 --> 00:03:47,038
Bu hesaplamanın fazladan biletlerin 
çeşitli sayıları için tekrarıyla

64
00:03:47,038 --> 00:03:51,087
havayolu şirketi en yüksek gelir 
elde edebileceği durumu bulabilir.

65
00:03:51,087 --> 00:03:54,527
Bu örnekte, 198 biletten, 
havayolu şirketi

66
00:03:54,527 --> 00:03:59,707
belki 48.774$ elde edecek,

67
00:03:59,737 --> 00:04:03,448
ki bu fazladan yer satış olmadan 
yaklaşık 4.000 daha fazla demek.

68
00:04:03,448 --> 00:04:05,117
Ve bu sadece bir uçuş için.

69
00:04:05,567 --> 00:04:09,137
Bunu her yıl her havayolu 
şirketi için milyon uçuşla çarpın,

70
00:04:09,137 --> 00:04:11,452
ve fazladan yer satma
bayağı bir yekûn tutar.

71
00:04:12,012 --> 00:04:15,303
Tabii ki, gerçek hesaplama
çok daha karmaşık.

72
00:04:15,543 --> 00:04:19,694
Hava yolları daha doğu modeller
yaratmak için çok sayıda faktör uyguluyor.

73
00:04:19,694 --> 00:04:21,709
Peki böyle yapmalılar mı?

74
00:04:21,709 --> 00:04:24,559
Bazıları fazladan yer satmanın 
etik olmadığını savunuyor.

75
00:04:24,559 --> 00:04:27,769
Aynı kaynak için iki kişiye
para ödetiyorsun.

76
00:04:28,079 --> 00:04:31,069
Eğer birisinin gelmeyeceğinden
%100 eminseniz,

77
00:04:31,069 --> 00:04:33,390
onun koltuğunu başkasına
satmak sorun olmaz.

78
00:04:33,430 --> 00:04:35,910
Peki sadece %95 eminseniz?

79
00:04:36,520 --> 00:04:38,139
%75?

80
00:04:38,719 --> 00:04:43,754
Etik olmamaktan pratik olmayı
ayıran bir sayı var mı?