0:00:00.999,0:00:04.515
Hayvanların ne düşündüklerini ve [br]hissettiklerini hiç merak ettiniz mi?

0:00:05.020,0:00:06.904
Bir soru ile başlayalım:

0:00:07.654,0:00:11.773
Köpeğim gerçekten beni seviyor mu, [br]yoksa sadece bir ödül maması mı istiyor?

0:00:12.991,0:00:17.958
Köpeğimizin gerçekten bizi [br]sevdiğini görmek kolay,

0:00:17.982,0:00:20.063
o tüylü küçük kafasında neler olduğunu

0:00:20.087,0:00:23.737
görmek kolay, değil mi?

0:00:24.593,0:00:25.968
Neler oluyor?

0:00:27.155,0:00:28.881
Bir şeyler oluyor.

0:00:29.864,0:00:34.263
Peki neden soru hep [br]onların bizi sevip sevmediği.

0:00:34.287,0:00:36.398
Neden hep bizimle ilgili?

0:00:36.422,0:00:39.065
Niye böyle narsistiz?

0:00:40.674,0:00:43.713
Hayvanlara soracak [br]başka bir soru buldum.

0:00:45.911,0:00:47.328
Siz kimsiniz?

0:00:49.910,0:00:52.805
İnsan zihninin, sadece insan zihninin

0:00:52.829,0:00:57.691
yeteneği olduğunu [br]düşündüğümüz yetenekler var.

0:00:58.176,0:00:59.534
Ama bu doğru mu?

0:01:00.047,0:01:04.022
Diğer canlılar o beyinleriyle [br]ne yapıyorlar?

0:01:04.554,0:01:06.907
Ne düşünüyorlar ve hissediyorlar?

0:01:07.570,0:01:09.203
Bilmenin bir yolu var mı?

0:01:09.227,0:01:10.901
Bence bir yolu var.

0:01:10.925,0:01:12.615
Bence birkaç yolu var.

0:01:12.950,0:01:17.072
Evrime bakabiliriz, [br]beyinlerine bakabiliriz

0:01:17.096,0:01:19.576
ve neler yaptıklarını izleyebiliriz.

0:01:21.316,0:01:25.255
Aklımızda tutmamız gereken ilk şey: [br]Bizim beynimiz kalıtımsal.

0:01:26.253,0:01:29.960
İlk nöronlar denizanalarından gelmiş.

0:01:30.435,0:01:33.275
Denizanaları ilk kordatları [br]meydana getirmiş.

0:01:33.299,0:01:36.967
İlk kordatlar ilk omurgalıları [br]meydana getirmiş.

0:01:37.277,0:01:39.695
Omurgalılar denizden gelmişler

0:01:39.719,0:01:41.055
ve işte biz buradayız.

0:01:42.737,0:01:48.327
Ancak bir nöronun, bir sinir hücresinin [br]bir kerevitte, bir kuşta ve sizde

0:01:48.351,0:01:51.768
hâlâ aynı göründüğü doğru.

0:01:52.427,0:01:55.968
Bu kerevitin zihniyle ilgili [br]ne anlama geliyor?

0:01:56.880,0:01:58.437
Bununla ilgili bir şey [br]söyleyebilir miyiz?

0:01:58.461,0:02:02.490
Eğer bir kerevite bir sürü küçük

0:02:02.514,0:02:05.171
elektroşok verirseniz,

0:02:05.195,0:02:07.491
yuvasından her dışarı çıkmak istediğinde,

0:02:07.515,0:02:09.700
endişesinin arttığı ortaya çıkmıştır.

0:02:11.133,0:02:14.551
Eğer kerevite insanlardaki [br]kaygı bozukluğunu

0:02:14.575,0:02:17.498
tedavi eden ilaçların aynısı verilirse,

0:02:17.522,0:02:20.603
rahatlayıp dışarı çıkıyor [br]ve etrafı keşfediyor.

0:02:22.308,0:02:25.395
Kerevitin kaygılarını ne kadar[br]umursadığımızı nasıl gösterebiliriz?

0:02:25.905,0:02:27.259
Çoğunlukla onları haşlıyoruz.

0:02:27.283,0:02:28.599
(Gülüşmeler)

0:02:30.490,0:02:35.848
Ahtapotlar alet kullanır, [br]çoğu maymun da öyle

0:02:35.872,0:02:38.215
ve insan yüzünü tanırlar.

0:02:38.808,0:02:43.592
Bu omurgasızın maymuna benzer [br]zekâsını nasıl methedersiniz?

0:02:43.999,0:02:45.446
Çoğunlukla haşlayarak.

0:02:46.669,0:02:50.975
Bir orfoz balığı, bir balığı bir mercan [br]kayalığı içindeki yarığa kovaladığında,

0:02:50.999,0:02:55.975
bazen müren balığının [br]uyuduğunu bildiği yere gider,

0:02:55.999,0:02:59.572
müren balığına [br]"Beni takip et" sinyali verir

0:02:59.596,0:03:02.137
ve müren balığı da bu sinyali anlar.

0:03:02.816,0:03:05.793
Müren balığı yarığa girip balığı alabilir,

0:03:05.817,0:03:08.475
ama balık kaçabilir ve [br]orfoz balığı da onu kapabilir.

0:03:08.880,0:03:14.911
Bu yeni keşfettiğimiz eski bir ortaklık.

0:03:14.935,0:03:18.020
Bu eski ortaklığı nasıl kutlayabiliriz?

0:03:18.044,0:03:19.622
Çoğunlukla kızartarak.

0:03:20.918,0:03:24.518
Onlardan çok, bizim hakkımızda bir şeyler

0:03:24.542,0:03:26.702
söyleyen bir düzen ortaya çıkıyor.

0:03:27.610,0:03:30.015
Deniz samurları alet kullanır

0:03:30.039,0:03:33.016
ve bebeklerine yaptıkları [br]şeyi göstermek için

0:03:33.040,0:03:37.181
zaman harcarlar, buna öğretme denir.

0:03:37.205,0:03:39.883
Şempanzeler öğretmezler.

0:03:40.999,0:03:44.809
Orkalar öğretirler ve [br]yiyeceklerini paylaşırlar.

0:03:46.879,0:03:48.913
Evrim yeni bir şeyler yaptığında,

0:03:48.937,0:03:53.290
yeni bir dönemece girmeden önce

0:03:53.314,0:03:55.776
stoktaki, hazırdaki parçalardan kullanır.

0:03:55.800,0:03:57.976
Beynimiz bize çok uzun bir zaman

0:03:58.000,0:04:02.401
geçtikten sonra geldi.

0:04:02.425,0:04:06.014
Şempanze beynine kıyaslayarak [br]insan beynine bakarsanız,

0:04:06.038,0:04:09.702
gördüğünüz şey esasen çok büyük [br]bir şempanze beynimiz olduğu.

0:04:09.726,0:04:13.667
Bizimkinin büyük olması iyi bir şey, [br]çünkü biz gerçekten güvensiziz.

0:04:13.691,0:04:15.753
(Gülüşmeler)

0:04:15.777,0:04:18.893
Ama işte bir yunus,

0:04:18.917,0:04:21.893
daha fazla kıvrımı olan, [br]daha büyük bir beyin.

0:04:22.777,0:04:25.484
Tamam, belki şöyle diyorsunuz, [br]beyinler görüyoruz,

0:04:25.508,0:04:27.935
ama bu zihinler hakkında neler söylüyor?

0:04:28.347,0:04:32.218
Zihnin çalışmasını, davranışların

0:04:32.242,0:04:33.951
mantığında görebiliyoruz.

0:04:34.530,0:04:38.161
Şöyle ki bu filler gördüğünüz gibi,

0:04:38.185,0:04:40.785
belli ki dinleniyorlar.

0:04:41.118,0:04:45.482
Bebeklerinin uyuması için [br]palmiye ağaçlarının altında

0:04:45.506,0:04:48.306
bir parça gölge buldular,

0:04:48.330,0:04:50.949
kendileriyse tetikte kalarak uyukladılar.

0:04:51.491,0:04:54.343
Bu görüntü tamamen mantıklı geliyor,

0:04:54.367,0:04:57.998
aynen kendi yaptıklarının da[br]onlara mantıklı geldiği gibi,

0:04:58.022,0:05:01.824
çünkü aynı güneşin yörüngesi [br]altında, aynı arazide,

0:05:01.848,0:05:05.274
aynı tehlikelerin uğultusunu dinlerken,

0:05:05.298,0:05:09.709
onlar kendileri hâline geldiler ve [br]biz de kendimiz hâline geldik.

0:05:10.536,0:05:12.712
Çok uzun zamandır komşuyuz.

0:05:12.736,0:05:16.180
Kimse bu filleri rahatlamış sanamaz.

0:05:16.204,0:05:19.116
Belli ki bir şeyler konusunda endişeliler.

0:05:19.140,0:05:21.116
Ne hakkında endişeliler?

0:05:21.680,0:05:25.320
Turistlerin seslerini kaydedip

0:05:25.344,0:05:30.038
çalılara gizli bir hoparlörden [br]bu kaydı çaldığınızda,

0:05:30.062,0:05:33.697
filler aldırmazlar, çünkü turistler [br]hiçbir zaman filleri rahatsız etmez.

0:05:34.102,0:05:38.844
Ama mızrak taşıyarak, [br]su çukurlarında karşılaştıklarında

0:05:38.868,0:05:43.957
çoğu zaman filleri yaralayan [br]çobanların seslerini kaydederseniz,

0:05:43.981,0:05:48.675
filler toparlanıp saklı [br]hoparlörden kaçacaklardır.

0:05:48.699,0:05:52.058
Filler sadece insanların olduğunu değil,

0:05:52.082,0:05:54.618
farklı çeşitte insanlar olduğunu,

0:05:54.642,0:05:58.224
bazılarının zararsız, bazılarınınsa[br]zararlı olduğunu biliyorlar.

0:05:58.248,0:06:03.315
Bizim onları seyrettiğimizden daha [br]uzun süredir bizi seyrediyorlar.

0:06:03.339,0:06:05.859
Bizi, bizim onları bildiğimizden [br]daha iyi biliyorlar.

0:06:06.272,0:06:09.120
Aynı zorunluluklarımız var:

0:06:09.144,0:06:13.639
Bebeklerimize bakıyoruz, yiyecek [br]buluyoruz, hayatta kalmaya çalışıyoruz.

0:06:14.478,0:06:18.307
İster Afrika'nın tepelerinde yürümek[br]için donanımlı olalım,

0:06:18.331,0:06:22.514
isterse deniz altına dalmak için [br]donanımlı olalım, esasen aynıyız.

0:06:22.538,0:06:24.516
Aslında akrabayız.

0:06:24.999,0:06:27.402
Fil aynı iskelete sahip,

0:06:27.426,0:06:29.768
orka aynı iskelete sahip,

0:06:29.792,0:06:31.028
biz de öyle.

0:06:33.674,0:06:35.936
Yardıma ihtiyaç olduğunda yardım görürüz.

0:06:36.560,0:06:39.188
Gençlerde merak görürüz.

0:06:40.467,0:06:44.070
Aile bağlarını görürüz.

0:06:45.776,0:06:47.823
Şefkati tanırız.

0:06:48.522,0:06:50.683
Kur yapma, kur yapmadır.

0:06:51.999,0:06:54.682
Sonra şöyle sorarız, "Bilinçliler mi?"

0:06:55.300,0:06:58.200
Genel anestezi aldığınızda, [br]bilinçsiz hâle gelirsiniz,

0:06:58.224,0:07:01.059
bu da sizin hiçbir şeyi [br]hissetmediğiniz anlamına gelir.

0:07:01.083,0:07:04.654
Bilinç, kısaca bir şeyler [br]hissettiren şeydir.

0:07:05.292,0:07:09.441
Eğer görüyor, işitiyor, hissediyorsanız, [br]bir şeylerin farkındaysanız,

0:07:09.465,0:07:12.517
bilinçlisiniz ve onlar da bilinçli.

0:07:15.165,0:07:16.331
Bazı insanlar,

0:07:16.355,0:07:18.960
insanları insan yapan belli [br]şeylerin olduğunu söyler

0:07:18.984,0:07:20.906
ve bu şeylerden biri empatidir.

0:07:20.930,0:07:26.617
Empati, aklınızın yanınızdakilerle [br]ruh hâlinizi eşleştirme kabiliyetidir.

0:07:27.442,0:07:29.025
Çok yararlı bir şeydir.

0:07:29.049,0:07:31.209
Yanınızdakiler hızlı [br]hareket etmeye başlarsa,

0:07:31.233,0:07:33.468
acele etmeniz gerektiğini [br]hissetmeniz lazım.

0:07:33.492,0:07:35.222
Şimdi hepimizin acelesi var.

0:07:35.246,0:07:38.733
Empatinin en eski türü bulaşıcı korkudur.

0:07:38.757,0:07:41.603
Eğer yanınızdakiler [br]birden ürküp kaçarlarsa,

0:07:41.627,0:07:43.791
sizin için şunu söylemek iyi olmaz,

0:07:43.815,0:07:46.718
"Tanrım, herkesin niye [br]kaçtığını merak ediyorum."

0:07:46.742,0:07:48.274
(Gülüşmeler)

0:07:51.136,0:07:54.975
Empati eskidir, ama empati [br]hayattaki her şey gibi

0:07:54.999,0:07:58.910
değişken ölçeklidir ve [br]kendine has detayları vardır.

0:07:58.934,0:08:02.655
Şöyle ki basit empati vardır: [br]Kötü hissederseniz, beni kötü hissettirir.

0:08:02.679,0:08:04.616
Sizi mutlu görürüm, beni mutlu eder.

0:08:05.192,0:08:07.975
Sonra sempati dediğimiz şey vardır,

0:08:07.999,0:08:09.859
biraz daha mesafeli:

0:08:10.365,0:08:13.832
"Büyükannenizin vefatını [br]duyduğuma çok üzüldüm.

0:08:13.856,0:08:17.483
Aynı acıyı hissetmiyorum, ama anlıyorum; [br]ne hissettiğinizi biliyorum

0:08:17.507,0:08:18.920
ve bu beni endişelendiriyor."

0:08:18.944,0:08:21.581
Eğer sempati ile harekete [br]geçmeye istekliysek,

0:08:21.585,0:08:23.391
ona şefkat deriz.

0:08:24.061,0:08:27.611
Bizi insan yapan şeyden [br]çok uzak olmakla birlikte,

0:08:27.635,0:08:30.975
insan empatisi mükemmel [br]olmaktan uzaktır.

0:08:30.999,0:08:36.010
Empati gösteren canlıları yakalıyoruz, [br]öldürüyoruz ve onları yiyoruz.

0:08:36.034,0:08:38.901
Belki de tamam diyorsunuz, [br]ama onlar farklı türler.

0:08:38.925,0:08:42.643
Bu bir yırtıcılık [br]ve insanlar yırtıcıdır.

0:08:42.667,0:08:48.003
Ama kendi türümüze [br]de çok iyi davranmıyoruz.

0:08:49.212,0:08:52.366
Hayvan davranışları hakkında [br]sadece bir tek şey biliyor gibi

0:08:52.390,0:08:56.403
gözüken insanlar, insan düşüncelerini [br]ve davranışlarını diğer türlere

0:08:56.403,0:08:58.188
atfetmemek gerektiğini bilir.

0:08:58.723,0:09:00.544
Bence bu aptalca,

0:09:00.568,0:09:04.690
çünkü insan düşünce ve davranışlarını [br]diğer türlere atfetmek,

0:09:04.714,0:09:08.965
neler yaptıkları ve nasıl düşündükleri [br]hakkında akla ilk gelen en iyi tahmin,

0:09:08.989,0:09:12.302
çünkü beyinleri esasında bizimkiyle aynı.

0:09:12.326,0:09:14.057
Aynı yapıya sahipler.

0:09:14.081,0:09:19.131
Bizde mizacı ve motivasyonu [br]yaratan aynı hormonlar

0:09:19.155,0:09:21.413
onların beyinlerinde de var.

0:09:23.050,0:09:28.120
Avlandıkları zaman aç olduklarını,[br]dilleri dışardayken yorgun olduklarını

0:09:28.144,0:09:31.091
ve yavrularıyla oynadıklarında

0:09:31.115,0:09:33.805
neşeli ve mutlu davrandıklarını [br]

0:09:33.829,0:09:35.740
söylemek bilimsel değil;

0:09:35.764,0:09:40.553
bir şeyler deneyimleyebilme[br]ihtimalleri hakkında bir fikrimiz yok.

0:09:40.577,0:09:42.571
Bu bilimsel değil.

0:09:43.619,0:09:45.618
Bir muhabir bana şöyle demişti,

0:09:45.618,0:09:48.090
"Belki, ama diğer hayvanların [br]düşünebildiklerini

0:09:48.090,0:09:50.660
ve hissedebildiklerini gerçekten [br]nasıl biliyorsunuz?"

0:09:50.660,0:09:53.715
Kitabıma koyduğum yüzlerce

0:09:53.739,0:09:56.238
bilimsel referansı taramaya başladım

0:09:56.262,0:09:59.502
ve cevabın odanın içinde, yanımda [br]olduğunu fark ettim.

0:09:59.526,0:10:03.279
Köpeğim halıdan kalkıp [br]bana doğru geldiğinde --

0:10:03.303,0:10:05.065
kanepeye değil, bana doğru --

0:10:05.089,0:10:09.266
ve sırtüstü yatıp karnını açtığında,

0:10:09.290,0:10:12.158
şöyle düşünüyordu,[br]"Karnımın okşanmasını istiyorum.

0:10:14.565,0:10:17.101
Carl'a gidebileceğimi biliyorum,

0:10:17.125,0:10:19.438
o ne istediğimi anlayacaktır.

0:10:20.084,0:10:22.580
Ona güvenebileceğimi biliyorum, [br]çünkü aileyiz.

0:10:23.406,0:10:26.151
Bu işi yapacaktır ve [br]kendimi iyi hissedeceğim."

0:10:26.151,0:10:28.031
(Gülüşmeler)

0:10:28.055,0:10:31.384
Düşündü ve hissetti,

0:10:31.408,0:10:34.072
gerçekten bundan daha karmaşık değil.

0:10:34.096,0:10:38.709
Ancak diğer hayvanları görürüz [br]ve şöyle deriz, "Bak orkalar,

0:10:38.733,0:10:41.143
kurtlar, filler:

0:10:41.167,0:10:42.778
Onlar öyle görmüyor."

0:10:43.714,0:10:48.008
Bu uzun yüzgeçli erkek, L41.

0:10:48.032,0:10:50.079
38 yaşında.

0:10:50.103,0:10:53.575
Tam sağındaki dişi ise L22.

0:10:53.899,0:10:55.451
44 yaşında.

0:10:55.475,0:10:58.110
Birbirlerini onlarca yıldır tanıyorlar.

0:10:58.650,0:11:00.622
Birbirlerinin kim olduğunu biliyorlar.

0:11:00.646,0:11:02.197
Arkadaşlarını biliyorlar.

0:11:02.221,0:11:03.919
Rakiplerini biliyorlar.

0:11:03.943,0:11:06.056
Hayatları uğraşılarının [br]seyrini takip eder.

0:11:06.802,0:11:09.036
Nerede olduklarını her zaman bilirler.

0:11:10.863,0:11:13.238
Bu Philo adında bir fil.

0:11:13.667,0:11:15.495
Genç bir erkekti.

0:11:15.519,0:11:17.337
Bu dört gün sonraki hâli.

0:11:18.999,0:11:24.329
İnsanlar sadece acı hissetmiyor, [br]çok fazla da yaratıyorlar.

0:11:26.648,0:11:28.962
Dişlerini çıkarmak istiyoruz.

0:11:30.153,0:11:33.457
Neden ölmelerini bekleyemiyoruz?

0:11:35.998,0:11:39.466
Filler bir zamanlar Akdeniz kıyılarından

0:11:39.490,0:11:41.595
ta Ümit Burnu'na kadar [br]olan alana dağılmışlardı.

0:11:41.595,0:11:44.975
1980'de Orta ve Doğu Afrika'da [br]fil sürüleri için

0:11:44.999,0:11:47.187
geniş alanlar vardı.

0:11:47.211,0:11:51.548
Şimdiyse alanları küçük [br]parçalara ayrılmış durumda.

0:11:51.572,0:11:56.251
Yok olmaya götürdüğümüz [br]hayvanların coğrafyası işte bu;

0:11:56.275,0:12:00.124
kardeş bir cins, yeryüzündeki [br]en muhteşem yaratık.

0:12:01.288,0:12:05.316
Elbette Amerika Birleşik Devletleri'nde [br]yaban hayatına daha çok dikkat ediyoruz.

0:12:05.681,0:12:09.916
Yellowstone Millî Parkı'ndaki [br]bütün kurtları öldürdük.

0:12:09.940,0:12:13.389
Aslında Kanada sınırının güneyinde de [br]bütün kurtları öldürdük.

0:12:13.413,0:12:17.806
Ancak park içinde, park bekçileri [br]bunu 1920'lerde yaptı

0:12:17.830,0:12:20.461
ve 60 sene sonra [br]geri getirmek zorunda kaldılar,

0:12:20.461,0:12:23.352
çünkü geyik sayısı [br]kontrol edilemez hale geldi.

0:12:24.511,0:12:25.785
Sonra insanlar geldi.

0:12:25.809,0:12:29.533
Binlerce insan kurtları görmeye geldi,

0:12:29.557,0:12:33.052
dünyadaki en kolayca görülebilir kurtları.

0:12:33.512,0:12:36.764
Oraya gittim ve bu inanılmaz [br]kurt ailesini seyrettim.

0:12:36.788,0:12:38.241
Bir sürü, bir ailedir.

0:12:38.265,0:12:41.840
Üreyen yetişkinleri ve [br]birkaç neslin gençleri var.

0:12:43.158,0:12:47.774
En ünlü, en sağlam sürüyü [br]Yellowstone Millî Parkı'nda seyrettim.

0:12:48.370,0:12:51.500
Sonra sınırın biraz [br]dışında gezindiklerinde,

0:12:51.524,0:12:54.205
içlerinden iki yetişkin öldürüldü,

0:12:54.229,0:12:56.482
anne dâhil,

0:12:56.506,0:12:58.684
ki bazen ona alfa dişi deriz.

0:12:59.502,0:13:03.745
Geri kalan aile hemen [br]kardeş rekabetine girdi.

0:13:04.871,0:13:07.112
Kız kardeşler diğer kız kardeşleri attı.

0:13:07.565,0:13:11.046
Soldaki günlerce ailesine [br]geri katılmaya çalıştı.

0:13:11.070,0:13:13.762
İzin vermediler, çünkü kıskanıyorlardı.

0:13:13.786,0:13:16.599
İki yeni erkekten çok[br]fazla ilgi görüyordu

0:13:16.623,0:13:18.641
ve daha gelişmiş olandı.

0:13:18.665,0:13:20.318
Bu onlar için çok fazlaydı.

0:13:20.342,0:13:23.067
Sonuçta parkın dışında [br]dolaştı ve vuruldu.

0:13:24.463,0:13:27.872
Alfa erkeği kendi ailesinden [br]çıkmaya mahkûm oldu.

0:13:28.436,0:13:30.439
Kış yaklaşırken

0:13:30.463,0:13:34.213
bölgesini, avlanma desteğini,

0:13:34.237,0:13:36.708
aile üyelerini ve arkadaşlarını kaybetti.

0:13:38.883,0:13:42.507
Onlara çok fazla acı veriyoruz.

0:13:43.665,0:13:48.625
Neden bize zarar verdiklerinden daha [br]fazla zarar vermedikleri bir sır.

0:13:49.855,0:13:53.053
Bu balina, arkadaşlarıyla [br]öldürdükleri gri balinanın

0:13:53.077,0:13:55.656
parçalarını yemeyi yeni bitirmişti.

0:13:55.680,0:13:58.764
Teknedeki bu insanların [br]korkmaları için bir neden yoktu.

0:13:59.999,0:14:01.988
Bu balina T20.

0:14:02.488,0:14:06.739
İki arkadaşıyla beraber bir foku daha [br]yeni üç parçaya ayırmıştı.

0:14:07.168,0:14:09.860
Fokun ağırlığı teknedeki [br]insanlar kadar vardı.

0:14:09.884,0:14:11.387
Korkacak bir şeyleri yoktu.

0:14:12.189,0:14:13.611
Onlar fokları yiyorlar.

0:14:14.699,0:14:16.385
Peki neden bizi yemiyorlar?

0:14:18.823,0:14:22.583
Küçük çocuklarımız yanlarındayken [br]onlara nasıl güvenebiliyoruz?

0:14:24.488,0:14:30.390
Neden orkalar yoğun siste [br]kaybolan araştırmacılara gelip,

0:14:30.414,0:14:33.744
sis dağılıncaya dek onlara millerce[br]yol gösterdiler

0:14:33.768,0:14:36.933
ve araştırmacıların evi işte [br]orada, kıyıdaydı?

0:14:36.957,0:14:38.973
Bu bir kereden fazla oldu.

0:14:41.171,0:14:43.746
Bahamalar'da Denise Herzing [br]adında bir kadın var,

0:14:43.770,0:14:47.094
benekli yunusları araştırıyor [br]ve onu tanıyorlar.

0:14:47.118,0:14:49.676
O onları çok iyi biliyor. [br]Hepsini tanıyor.

0:14:49.676,0:14:52.032
Yunuslar onu biliyor.[br]Araştırma teknesini tanıyor.

0:14:52.032,0:14:54.256
Çıkıp geldiğinde büyük, [br]mutlu bir kavuşma anı.

0:14:54.280,0:14:57.595
Yalnız bir kere ortaya çıktığında [br]teknenin yanına gelmek istemediler

0:14:57.619,0:14:59.693
ve bu gerçekten garipti.

0:14:59.717,0:15:01.881
Ne olduğunu anlayamadılar,

0:15:01.905,0:15:03.405
ta ki biri güverteye çıkıp

0:15:03.429,0:15:06.064
teknedeki birinin yatağında[br]uyurken öldüğünü

0:15:06.088,0:15:07.859
anons edinceye dek.

0:15:08.740,0:15:12.666
Yunuslar insanlardan birinin kalbinin

0:15:12.690,0:15:14.159
durduğunu nasıl biliyorlardı?

0:15:14.818,0:15:17.108
Neden önemsiyorlar?

0:15:17.132,0:15:19.325
Bu neden onları korkuttu?

0:15:21.111,0:15:26.410
Bu gizemli canlılar, [br]bizimle birlikte dünyada bulunan,

0:15:26.434,0:15:29.176
neredeyse kendilerini [br]hiç düşünmediğimiz bütün canlıların

0:15:29.200,0:15:33.431
zihinlerinde neler olduğuna[br]işaret ediyorlar.

0:15:34.258,0:15:36.430
Güney Afrika'da bir akvaryumda

0:15:36.454,0:15:39.678
Dolly adında şişe burunlu [br]yavru bir yunus vardı.

0:15:40.178,0:15:46.322
Süt emiyordu ve bir gün bir bakıcı [br]sigara molası verdi,

0:15:46.346,0:15:50.453
pencereden havuzlarına doğru [br]bakıyordu, sigara içerek.

0:15:50.477,0:15:52.851
Dolly geldi ve ona baktı,

0:15:52.875,0:15:56.753
annesine geri gitti, [br]bir, iki dakika süt emdi,

0:15:56.777,0:15:58.580
pencereye geri geldi

0:15:58.604,0:16:04.269
ve başını duman gibi [br]sarmalayan bir süt bulutu bıraktı.

0:16:04.293,0:16:07.399
Bir şekilde, bu bebek şişe burunlu yunus

0:16:07.423,0:16:11.712
dumanı temsil etmesi için [br]sütü kullanma fikrini bulmuştu.

0:16:12.211,0:16:15.559
İnsanlar bir şeyi temsil etmesi [br]için bir diğerini kullanınca,

0:16:15.583,0:16:17.608
ona sanat denir.

0:16:17.632,0:16:19.655
(Gülüşmeler)

0:16:19.679,0:16:21.210
Bizi insan yapan şeyler,

0:16:21.234,0:16:24.314
bizi insan yaptığını [br]düşündüğümüz şeyler değil.

0:16:24.781,0:16:27.105
Bizi insan yapan şey,

0:16:27.129,0:16:30.325
bizim zihinlerimizle onların zihinlerinin [br]sahip olduğu bütün şeyler içinde,

0:16:30.325,0:16:32.529
en uçta olan olmamız.

0:16:34.347,0:16:36.636
Biz bu dünyada var olmuş olan

0:16:36.660,0:16:38.851
en merhametli, en vahşi,

0:16:38.851,0:16:44.361
en yaratıcı ve en yıkıcı hayvanız

0:16:44.385,0:16:48.109
ve biz bütün bunların birbirine [br]geçmiş hepsiyiz.

0:16:49.341,0:16:53.579
Ancak bizi insan yapan şey sevgi değil.

0:16:54.242,0:16:56.594
Bize özel bir şey değil.

0:16:57.674,0:17:01.645
Eşlerini umursayanlar bir tek biz değiliz.

0:17:01.669,0:17:05.007
Çocuklarını umursayanlar [br]bir tek biz değiliz.

0:17:06.904,0:17:11.874
Albatroslar birkaç hafta boyunca sık sık[br]altı, bazen de on bin mil

0:17:11.898,0:17:16.385
onları bekleyen yavrularına bir besin,

0:17:16.409,0:17:18.385
büyük bir yemek ulaştırmak için uçar.

0:17:18.835,0:17:23.233
Dünyadaki okyanusların [br]en uzak adalarında yaşarlar

0:17:23.257,0:17:25.630
ve işte böyle görünür.

0:17:27.370,0:17:31.550
Yaşamı bir nesilden diğerine [br]geçirmek, var oluş zinciridir.

0:17:31.574,0:17:34.550
Eğer bu durursa, hepsi biter.

0:17:34.975,0:17:39.625
Eğer kutsal bir şey varsa, bu odur [br]ve bu kutsal ilişkiye

0:17:39.649,0:17:42.480
plastik çöplerimiz girer.

0:17:42.504,0:17:45.191
Bütün bu kuşların içinde [br]artık plastik var.

0:17:45.990,0:17:50.641
Bu altı aylık bir albatros, [br]tüylenmeye hazır,

0:17:50.665,0:17:54.666
kırmızı sigara [br]çakmaklarıyla dolarak öldü.

0:17:54.690,0:17:57.975
Dünyayla olması gereken

0:17:57.999,0:17:59.585
ilişkimiz bu değil.

0:17:59.609,0:18:02.933
Ancak kendimizi beyinlerimizle [br]ifade eden bizler,

0:18:04.195,0:18:07.581
hiçbir zaman sonuçları düşünmüyoruz.

0:18:09.041,0:18:12.161
Dünyaya yeni bir insan getirdiğimizde,

0:18:12.185,0:18:16.688
bebeklerimizi diğer canlıların [br]yanında karşılıyoruz.

0:18:16.712,0:18:18.805
Duvarlara hayvan resimleri çiziyoruz.

0:18:18.829,0:18:20.657
Cep telefonu çizmiyoruz.

0:18:20.681,0:18:22.824
İşteki odalarımızı çizmiyoruz.

0:18:22.848,0:18:26.749
Tek başımıza olmadığımızı onlara [br]göstermek için hayvanları çiziyoruz.

0:18:27.316,0:18:29.059
Bize eşlik edenler var.

0:18:30.527,0:18:35.267
Her Nuh'un gemisi resmindeki [br]kurtuluşa layık görülen

0:18:35.291,0:18:39.631
her bir hayvan, şimdi [br]ölüm tehlikesi altında

0:18:39.655,0:18:41.908
ve onların tufanları ise biziz.

0:18:43.704,0:18:46.003
Bir soru ile başlamıştık:

0:18:46.027,0:18:47.891
Bizi seviyorlar mı?

0:18:49.999,0:18:52.047
Başka bir soru soracağız:

0:18:52.999,0:18:56.609
Yalnızca devam etmelerini umursamak adına

0:18:57.918,0:19:02.091
sahip olduğumuz şeyi [br]kullanmaya muktedir miyiz?

0:19:04.725,0:19:06.066
Çok teşekkürler.

0:19:06.090,0:19:11.730
(Alkış)