WEBVTT

00:00:06.749 --> 00:00:11.494
Bạn sẽ làm gì khi đất nước
đang trên đường đến với chủ nghĩa độc tài?

00:00:11.494 --> 00:00:15.761
Nếu bạn thấy một người đang nắm quá nhiều 
quyền lực, bạn sẽ ngăn ông ta lại chứ?

00:00:15.761 --> 00:00:20.079
Cho dù đó là một người bạn, 
người đồng chí thân thiết nhất của bạn?

00:00:20.079 --> 00:00:27.251
Những câu hỏi này đã ám ảnh nghị sĩ La Mã
Marcus Junius Brutus năm 44 TCN

00:00:27.251 --> 00:00:31.294
khi Julius Caesar bị ám sát.

00:00:31.294 --> 00:00:35.549
Phản đối quyền lực chưa giám sát
không chỉ là vấn đề chính trị với Brutus

00:00:35.549 --> 00:00:37.170
mà còn là vấn đề cá nhân.

00:00:37.170 --> 00:00:40.385
Ông tự xưng là hậu duệ của 
Lucius Junius Brutus,

00:00:40.385 --> 00:00:45.345
người đã giúp lật đổ vị vua độc tài
được biết với tên gọi Tarwuin Kiêu Hãnh.

00:00:45.345 --> 00:00:47.485
Thay vì nắm toàn bộ quyền lực trong tay,

00:00:47.485 --> 00:00:51.135
Brutus cha đã tuyên thệ với người dân

00:00:51.135 --> 00:00:54.617
rằng sẽ không bao giờ cho phép 
một vị vua nào cai trị đất nước.

00:00:54.617 --> 00:00:56.003
Rome trở thành nước Cộng hoà

00:00:56.003 --> 00:01:00.239
dựa trên nguyên tắc không có bất kỳ ai
nắm quá nhiều quyền lực.

00:01:00.239 --> 00:01:04.753
Giờ đây, 4 thế kỷ rưỡi sau,
nguyên tắc đó có nguy cơ bị phá vỡ.

00:01:04.893 --> 00:01:08.384
Sự nổi lên của Julius Ceasar với chức vụ
quan chấp chính đầy quyền lực

00:01:08.384 --> 00:01:10.080
đã rất được quan tâm.

00:01:10.080 --> 00:01:14.374
Nhiều năm thắng lợi về quân sự đã đưa
ông trở thành người giàu có nhất ở Rome.

00:01:14.374 --> 00:01:18.777
Và sau khi bánh bại đối thủ Pompey Vĩ đại
trong một cuộc nội chiến ác liệt,

00:01:18.777 --> 00:01:21.460
quyền lực của ông đã lên đến đỉnh cao.

00:01:21.460 --> 00:01:25.301
Những chiến thắng và sáng kiến của ông
như phân phát đất đai cho người nghèo,

00:01:25.301 --> 00:01:27.138
đã giúp ông nổi tiếng với dân chúng,

00:01:27.138 --> 00:01:31.963
và rất nhiều nghị sĩ đã cầu cạnh sự ưu ái
bằng cách tôn sùng ông.

00:01:31.963 --> 00:01:34.832
Các tượng đài được dựng lên,
các ngôi đền dành riêng cho ông,

00:01:34.832 --> 00:01:39.817
và tên ông được đặt cho một tháng,
ngày nay nó chính là tháng 7.

00:01:39.817 --> 00:01:42.654
Quan trọng hơn,
danh hiệu nhà độc tài,

00:01:42.654 --> 00:01:45.957
được trao tạm thời cho quyền lực 
khẩn cấp trong chiến tranh,

00:01:45.957 --> 00:01:50.443
lại được trao cho Caesar
nhiều lần liên tiếp.

00:01:50.443 --> 00:01:54.438
Vào năm 44 TCN, ông được biết đến
như ''dictator perpetuo'',

00:01:54.438 --> 00:01:57.942
tức là nhà độc tài có khả năng
vô thời hạn.

00:01:58.766 --> 00:02:01.772
Với các nguyên lão, điều đó
vượt quá sức chịu đựng,

00:02:01.772 --> 00:02:06.628
khi hình dung sự trở lại chế độ quân chủ 
mà tổ tiên đã chiến đấu để loại bỏ,

00:02:06.628 --> 00:02:09.144
và cũng như với những ai 
có quyền lực và tham vọng

00:02:09.144 --> 00:02:12.036
sợ rằng sự cai trị của Caesar
sẽ gây trở ngại.

00:02:12.456 --> 00:02:15.786
Một nhóm các chủ mưu tự gọi mình
là những nhà giải phóng

00:02:15.786 --> 00:02:20.018
bắt đầu bí mật bàn về
kế hoạch ám sát.

00:02:20.018 --> 00:02:23.451
Chỉ huy họ là nguyên lão
Gaius Cassius Longinus

00:02:23.451 --> 00:02:26.928
cùng với bạn ông, 
đồng thời là anh rể của ông, Brutus.

00:02:26.928 --> 00:02:30.616
Tham gia vào âm mưu lật đổ
là một quyết định khó khăn của Brutus.

00:02:30.616 --> 00:02:34.432
Mặc dù Brutus đã cùng phe với Pompey
trong cuộn nội chiến bất hạnh đó,

00:02:34.432 --> 00:02:38.512
nhưng Caesar đã đích thân can thiệp
và cứu lấy mạng sống của Brutus,

00:02:38.512 --> 00:02:42.890
và không chỉ dành cho ông sự ân xá
mà còn xem ông như một cố vấn thân cận,

00:02:42.890 --> 00:02:45.708
thậm chí còn bổ nhiệm ông 
vào các vị trí quan trọng.

00:02:45.708 --> 00:02:50.399
Brutus đã do dự khi âm mưu chống lại
người đã đối xử với mình như con đẻ,

00:02:50.399 --> 00:02:51.454
nhưng cuối cùng,

00:02:51.454 --> 00:02:53.175
sự thuyết phục của Cassius

00:02:53.175 --> 00:02:57.905
và nỗi sợ hãi của chính Brutus trước
tham vọng của Caesar đã thắng thế.

00:02:57.905 --> 00:03:01.347
Thời khắc mà họ chờ đợi
đã đến, vào ngày 15 tháng 3.

00:03:01.347 --> 00:03:02.950
Tại cuộc họp của Viện nguyên lão,

00:03:02.950 --> 00:03:07.016
tổ chức ngay trước khi Caesar xuất chinh,

00:03:07.016 --> 00:03:10.207
khoảng 60 kẻ chủ mưu bao vây ông,

00:03:10.207 --> 00:03:15.546
rút dao dấu dưới lớp áo choàng
và đâm vào ông từ mọi phía.

00:03:15.546 --> 00:03:17.058
Mọi thứ diễn ra như thế,

00:03:17.058 --> 00:03:21.627
Caesar chống trả quyết liệt 
cho đến khi ông nhìn thấy Brutus.

00:03:21.627 --> 00:03:25.183
Ngoài câu nói 'Là ngươi ư, Brute?'' 
nổi tiếng được viết bởi Shakespeare,

00:03:25.183 --> 00:03:28.509
chúng ta không biết thực sự Caesar 
đã nói gì trước khi chết.

00:03:28.509 --> 00:03:31.077
Vài nguồn lịch sử nói rằng
ông không nói một lời nào,

00:03:31.077 --> 00:03:33.852
một số khác ghi lại câu nói:
''Cả con nữa à, con trai?''

00:03:33.852 --> 00:03:39.192
tạo suy đoán rằng Brutus có thể chính là 
con trai ngoài giá thú của Caesar.

00:03:39.192 --> 00:03:43.072
Nhưng tất cả đều xác nhận khi Caesar
thấy Brutus trong số những kẻ tấn công,

00:03:43.072 --> 00:03:46.739
ông che mặt lại và bỏ cuộc,

00:03:46.739 --> 00:03:51.681
ông gục ngã sau 23 nhát đâm.

00:03:51.681 --> 00:03:52.984
Không may cho Brutus,

00:03:52.984 --> 00:03:57.208
ông và những kẻ lật đổ khác
đã đánh giá thấp sự ảnh hưởng của Caesar

00:03:57.208 --> 00:03:58.856
đối với dân chúng La Mã,

00:03:58.856 --> 00:04:01.284
rất nhiều người xem
ông như một vị lãnh đạo tài ba,

00:04:01.284 --> 00:04:04.431
và xem Viện nguyên lão như tầng 
lớp quí tộc tham nhũng.

00:04:04.431 --> 00:04:08.764
Thời điểm Caesar bị ám sát,
thành Rome rơi vào hoảng loạn.

00:04:08.764 --> 00:04:11.154
Hấu hết các quan chức khác bỏ chạy,

00:04:11.154 --> 00:04:14.853
trong khi những kẻ sát nhân tự bảo vệ mình
trên đồi Capitoline.

00:04:14.933 --> 00:04:17.895
Mark Antony, một người bạn 
và đồng quan chấp chính của Caesar,

00:04:17.895 --> 00:04:20.498
đã nhanh chóng nắm được thế thượng phong,

00:04:20.498 --> 00:04:24.250
khi phát biểu đầy cảm xúc
trong đám tang của Caesar

00:04:24.250 --> 00:04:28.229
cuốn đám đông vào cơn lốc
đau thương và phẫn nộ.

00:04:28.229 --> 00:04:31.304
Kết quả là những kẻ giải phóng
buộc phải rời khỏi Rome.

00:04:31.304 --> 00:04:35.287
Quyền lực không còn nằm trong tay kẻ nào 
đã dẫn đến các cuộc nội chiến,

00:04:35.287 --> 00:04:40.629
trong lúc đó, Brutus bị đánh bại 
và ông đã tự kết liễu đời mình. 


00:04:40.629 --> 00:04:42.639
Mỉa mai thay, kết quả cuối cùng

00:04:42.639 --> 00:04:45.894
lại đi ngược lại với những gì mà
các kẻ chủ mưu mong đạt được

00:04:45.894 --> 00:04:47.480
chính là cái kết của nền Cộng hoà

00:04:47.480 --> 00:04:51.648
và mọi quyền lực đều
nằm trong tay Hoàng đế.

00:04:51.648 --> 00:04:55.735
Có rất nhiều ý kiến khác nhau về
cuộc ám sát Caesar ngay từ lúc đầu

00:04:55.735 --> 00:04:57.388
và bây giờ vẫn như thế.

00:04:57.388 --> 00:04:58.715
Nhắc đến Brurus,

00:04:58.715 --> 00:05:03.091
ông là hình mẫu cho rất nhiều nhân vật
lịch sử với những góc nhìn đối lập nhau.

00:05:03.091 --> 00:05:06.990
Trong trường ca ''Hoả Ngục'' của Dante,
ông bị đầy xuống tâm của địa ngục

00:05:06.990 --> 00:05:12.198
và mãi mãi bị quỷ Satan nhai
ngấu nghiến bởi tội phản bội.

00:05:12.198 --> 00:05:14.328
Nhưng trong tác phẩm 
''Gulliver du kí'' ,

00:05:14.328 --> 00:05:18.522
Swift miêu tả Brutus như một trong những
người sống đạo đức và nhân từ nhất.

00:05:18.972 --> 00:05:22.994
Brutus vừa được xem như một nhân vật đấu
tranh hết mình chống lại chế độ độc tài

00:05:22.994 --> 00:05:25.291
vừa được xem là một kẻ phản bội cơ hội

00:05:25.291 --> 00:05:28.378
đu theo trào lưu lịch sử và chính trị.

00:05:28.378 --> 00:05:31.330
Nhưng đến ngày nay, hơn 2000 năm sau,

00:05:31.330 --> 00:05:33.338
câu hỏi về ý nghĩa của sự tự do,

00:05:33.338 --> 00:05:37.646
sự đối lập giữa lòng trung
thành, lý tưởng chung của số đông,

00:05:37.646 --> 00:05:42.173
và những kết cục khó lường
vẫn còn đáng bàn luận hơn bao giờ hết.