WEBVTT

00:00:06.749 --> 00:00:11.784
Co byś zrobił, widząc
swój kraj zmierzający do tyranii?

00:00:11.784 --> 00:00:16.091
Próbowałbyś powstrzymać jednostkę
zdobywającą nadmierną władzę?

00:00:16.091 --> 00:00:20.429
Nawet jeśli chodziłoby
o przyjaciela i sojusznika?

00:00:20.429 --> 00:00:27.331
Te pytania męczyły rzymskiego senatora
Marka Juniusza Brutusa w 44 roku p.n.e.,

00:00:27.331 --> 00:00:31.524
w roku zamachu na Juliusza Cezara.

00:00:31.524 --> 00:00:35.779
Dla Brutusa polityczny sprzeciw 
wobec niekontrolowanej władzy

00:00:35.779 --> 00:00:37.470
był także sprawą osobistą.

00:00:37.470 --> 00:00:40.385
Twierdził, że pochodzi 
od Lucjusza Juniusza Brutusa,

00:00:40.385 --> 00:00:45.675
który pomógł obalić króla-tyrana, 
Tarkwiniusza Pysznego.

00:00:45.675 --> 00:00:47.485
Zamiast samemu zagarnąć władzę,

00:00:47.485 --> 00:00:51.135
starszy Brutus porwał lud przysięgą,

00:00:51.135 --> 00:00:54.777
że już nigdy nie pozwolą na rządy króla.

00:00:54.777 --> 00:00:56.003
Rzym stał się republiką

00:00:56.003 --> 00:01:00.239
opartą na zasadzie, że władza
nie może należeć do jednego człowieka.

00:01:00.239 --> 00:01:04.763
Cztery i pół stulecia później
ta zasada była zagrożona.

00:01:04.763 --> 00:01:08.384
Droga Juliusza Cezara
do ważnego stanowiska konsula

00:01:08.384 --> 00:01:10.080
miała dramatyczny przebieg.

00:01:10.080 --> 00:01:14.374
Lata triumfów militarnych uczyniły go
najbogatszym Rzymianinem.

00:01:14.374 --> 00:01:18.777
Po pokonaniu Pompejusza Wielkiego
w gorzkiej wojnie domowej

00:01:18.777 --> 00:01:21.540
jego potęga sięgnęła szczytu.

00:01:21.540 --> 00:01:25.301
Zwycięstwa i inicjatywy,
takie jak rozdanie ziemi ubogim,

00:01:25.301 --> 00:01:27.138
przydały mu popularności.

00:01:27.138 --> 00:01:32.243
Wielu senatorów zabiegało o jego łaski
obsypując go zaszczytami.

00:01:32.243 --> 00:01:34.832
Budowano mu posągi, poświęcano świątynie,

00:01:34.832 --> 00:01:40.197
nawet przemianowano miesiąc, 
który do dziś nosi nazwę July.

00:01:40.197 --> 00:01:42.654
Co więcej, tytuł dyktatora,

00:01:42.654 --> 00:01:45.957
równoznaczny z władzą na czas wojny,

00:01:45.957 --> 00:01:50.443
kilka razy z rzędu nadano Cezarowi.

00:01:50.443 --> 00:01:54.438
W 44 r. p.n.e. został "dictator perpetuo",

00:01:54.438 --> 00:01:59.302
czyli dyktatorem na potencjalnie 
nieograniczoną kadencję.

00:01:59.302 --> 00:02:01.772
Tego było już za wiele dla senatorów

00:02:01.772 --> 00:02:06.628
lękających się powrotu monarchii
obalonej przez przodków,

00:02:06.628 --> 00:02:09.144
jak i dla tych, których ambicję i władzę

00:02:09.144 --> 00:02:12.036
hamowały rządy Cezara.

00:02:12.036 --> 00:02:15.786
Grupa spiskowców
mieniąca się Wyzwolicielami

00:02:15.786 --> 00:02:20.018
zaczęła potajemnie omawiać plany zamachu.

00:02:20.018 --> 00:02:23.451
Przewodzili jej senator 
Gajusz Kasjusz Longinus

00:02:23.451 --> 00:02:26.928
oraz jego przyjaciel i szwagier Brutus.

00:02:26.928 --> 00:02:30.616
Udział w spisku nie był dla Brutusa
łatwym wyborem.

00:02:30.616 --> 00:02:34.432
Chociaż Brutus wspierał Pompejusza 
w niefortunnej wojnie domowej,

00:02:34.432 --> 00:02:38.682
Cezar osobiście interweniował, 
żeby ocalić mu życie.

00:02:38.682 --> 00:02:42.890
Nie tylko ułaskawił go, 
ale zrobił bliskim doradcą

00:02:42.890 --> 00:02:45.708
i wyniósł na ważne stanowiska.

00:02:45.708 --> 00:02:48.379
Brutus wahał się przed spiskiem 
przeciwko człowiekowi,

00:02:48.379 --> 00:02:50.399
który traktował go jak syna,

00:02:50.399 --> 00:02:54.764
ale w końcu 
nalegania Kasjusza i lęk Brutusa

00:02:54.764 --> 00:02:58.185
przed ambicjami Cezara zwyciężyły.

00:02:58.185 --> 00:03:01.707
Moment, na który czekali, 
nadszedł 15 marca.

00:03:01.707 --> 00:03:02.840
Na zebraniu senatu,

00:03:02.840 --> 00:03:07.166
zwołanym tuż przed wyjazdem Cezara 
na kolejną kampanię wojenną,

00:03:07.166 --> 00:03:10.377
otoczyło go aż 60 spiskowców,

00:03:10.377 --> 00:03:15.546
wyjmując ukryte pod togami sztylety
i dźgając go ze wszystkich stron.

00:03:15.546 --> 00:03:17.058
Jak niesie wieść,

00:03:17.058 --> 00:03:21.627
Cezar walczył zaciekle 
dopóki nie zobaczył Brutusa.

00:03:21.627 --> 00:03:25.183
Mimo słynnego zdania 
"Et tu, Brute?" pióra Szekspira,

00:03:25.183 --> 00:03:28.509
nie wiemy, co faktycznie 
powiedział Cezar w chwili śmierci.

00:03:28.509 --> 00:03:31.077
Według niektórych źródeł
nie powiedział nic,

00:03:31.077 --> 00:03:33.852
inne zapisały zdanie: "I ty, dziecko?",

00:03:33.852 --> 00:03:39.522
napędzając spekulacje, 
że Brutus był nieślubnym synem Cezara.

00:03:39.522 --> 00:03:43.072
Wszystkie zgadzają się, że gdy Cezar
ujrzał wśród napastników Brutusa,

00:03:43.072 --> 00:03:46.739
zakrył twarz i zaprzestał walki,

00:03:46.739 --> 00:03:51.681
padając na ziemię
po 23 ciosach sztyletów.

00:03:51.681 --> 00:03:53.894
Na swoje nieszczęście ani Brutus

00:03:53.894 --> 00:03:57.208
ani inni spiskowcy nie docenili
popularności Cezara,

00:03:57.208 --> 00:03:58.856
pośród rzymskiego ludu.

00:03:58.856 --> 00:04:01.284
Lud miał go za skutecznego przywódcę,

00:04:01.284 --> 00:04:04.621
a senat za skorumpowaną arystokrację.

00:04:04.621 --> 00:04:08.764
Kilka chwil po zamachu na Cezara 
Rzym ogarnęła panika.

00:04:08.764 --> 00:04:11.264
Większość pozostałych senatorów uciekła,

00:04:11.264 --> 00:04:14.853
a zamachowcy zabarykadowali się
na wzgórzu Kapitolu.

00:04:14.853 --> 00:04:17.895
Marek Antoniusz,
konsul i przyjaciel Cezara,

00:04:17.895 --> 00:04:20.498
szybko przechwycił władzę

00:04:20.498 --> 00:04:24.865
wygłaszając płomienną mowę
na pogrzebie Cezara 4 dni później,

00:04:24.865 --> 00:04:28.229
czym wywołał gniew i smutek tłumu.

00:04:28.229 --> 00:04:31.564
W efekcie Wyzwolicieli wypędzono z Rzymu.

00:04:31.564 --> 00:04:35.287
Wytworzyła się próżnia władzy
prowadząca do serii wojen domowych,

00:04:35.287 --> 00:04:40.629
podczas których, w obliczu pewnej klęski, 
Brutus odebrał sobie życie.

00:04:40.629 --> 00:04:42.639
Ironicznie, ostateczny rezultat

00:04:42.639 --> 00:04:46.104
był przeciwieństwem zamierzeń spiskowców.

00:04:46.104 --> 00:04:47.480
Nastąpił koniec republiki,

00:04:47.480 --> 00:04:51.648
a władza skupiła się w rękach cesarza.

00:04:51.648 --> 00:04:55.735
Opinie na temat zamachu na Cezara
od początku były podzielone

00:04:55.735 --> 00:04:57.388
i tak zostało do dziś.

00:04:57.388 --> 00:04:58.715
Co do o Brutusa,

00:04:58.715 --> 00:05:02.701
niewiele postaci historycznych
inspiruje aż tak rozbieżne interpretacje.

00:05:02.701 --> 00:05:06.990
Dante umieścił go w samym środku piekła,

00:05:06.990 --> 00:05:12.198
gdzie Szatan wciąż go pożera 
za zbrodnię zdrady.

00:05:12.198 --> 00:05:14.148
Ale Swift w Podróżach Guliwera

00:05:14.148 --> 00:05:18.522
opisuje go jako jednego z najbardziej 
prawych i dobrych ludzi w historii.

00:05:18.522 --> 00:05:22.994
Rola Brutusa od bezinteresownego 
wojownika z dyktaturą

00:05:22.994 --> 00:05:25.291
do oportunistycznego zdrajcy

00:05:25.291 --> 00:05:28.378
zmienia się wraz z prądami 
historii i polityki.

00:05:28.378 --> 00:05:31.330
Ale nawet dziś, ponad 2000 lat później,

00:05:31.330 --> 00:05:33.338
pytania dotyczące ceny wolności,

00:05:33.338 --> 00:05:37.646
konfliktu między lojalnością 
a poglądami politycznymi

00:05:37.646 --> 00:05:42.173
oraz niezamierzone konsekwencje 
nadal pozostają na czasie.