1
00:00:06,749 --> 00:00:11,784
Co byś zrobił, widząc
swój kraj zmierzający do tyranii?

2
00:00:11,784 --> 00:00:16,091
Próbowałbyś powstrzymać jednostkę
zdobywającą nadmierną władzę?

3
00:00:16,091 --> 00:00:20,429
Nawet jeśli chodziłoby
o przyjaciela i sojusznika?

4
00:00:20,429 --> 00:00:27,331
Te pytania męczyły rzymskiego senatora
Marka Juniusza Brutusa w 44 roku p.n.e.,

5
00:00:27,331 --> 00:00:31,524
w roku zamachu na Juliusza Cezara.

6
00:00:31,524 --> 00:00:35,779
Dla Brutusa polityczny sprzeciw 
wobec niekontrolowanej władzy

7
00:00:35,779 --> 00:00:37,470
był także sprawą osobistą.

8
00:00:37,470 --> 00:00:40,385
Twierdził, że pochodzi 
od Lucjusza Juniusza Brutusa,

9
00:00:40,385 --> 00:00:45,675
który pomógł obalić króla-tyrana, 
Tarkwiniusza Pysznego.

10
00:00:45,675 --> 00:00:47,485
Zamiast samemu zagarnąć władzę,

11
00:00:47,485 --> 00:00:51,135
starszy Brutus porwał lud przysięgą,

12
00:00:51,135 --> 00:00:54,777
że już nigdy nie pozwolą na rządy króla.

13
00:00:54,777 --> 00:00:56,003
Rzym stał się republiką

14
00:00:56,003 --> 00:01:00,239
opartą na zasadzie, że władza
nie może należeć do jednego człowieka.

15
00:01:00,239 --> 00:01:04,763
Cztery i pół stulecia później
ta zasada była zagrożona.

16
00:01:04,763 --> 00:01:08,384
Droga Juliusza Cezara
do ważnego stanowiska konsula

17
00:01:08,384 --> 00:01:10,080
miała dramatyczny przebieg.

18
00:01:10,080 --> 00:01:14,374
Lata triumfów militarnych uczyniły go
najbogatszym Rzymianinem.

19
00:01:14,374 --> 00:01:18,777
Po pokonaniu Pompejusza Wielkiego
w gorzkiej wojnie domowej

20
00:01:18,777 --> 00:01:21,540
jego potęga sięgnęła szczytu.

21
00:01:21,540 --> 00:01:25,301
Zwycięstwa i inicjatywy,
takie jak rozdanie ziemi ubogim,

22
00:01:25,301 --> 00:01:27,138
przydały mu popularności.

23
00:01:27,138 --> 00:01:32,243
Wielu senatorów zabiegało o jego łaski
obsypując go zaszczytami.

24
00:01:32,243 --> 00:01:34,832
Budowano mu posągi, poświęcano świątynie,

25
00:01:34,832 --> 00:01:40,197
nawet przemianowano miesiąc, 
który do dziś nosi nazwę July.

26
00:01:40,197 --> 00:01:42,654
Co więcej, tytuł dyktatora,

27
00:01:42,654 --> 00:01:45,957
równoznaczny z władzą na czas wojny,

28
00:01:45,957 --> 00:01:50,443
kilka razy z rzędu nadano Cezarowi.

29
00:01:50,443 --> 00:01:54,438
W 44 r. p.n.e. został "dictator perpetuo",

30
00:01:54,438 --> 00:01:59,302
czyli dyktatorem na potencjalnie 
nieograniczoną kadencję.

31
00:01:59,302 --> 00:02:01,772
Tego było już za wiele dla senatorów

32
00:02:01,772 --> 00:02:06,628
lękających się powrotu monarchii
obalonej przez przodków,

33
00:02:06,628 --> 00:02:09,144
jak i dla tych, których ambicję i władzę

34
00:02:09,144 --> 00:02:12,036
hamowały rządy Cezara.

35
00:02:12,036 --> 00:02:15,786
Grupa spiskowców
mieniąca się Wyzwolicielami

36
00:02:15,786 --> 00:02:20,018
zaczęła potajemnie omawiać plany zamachu.

37
00:02:20,018 --> 00:02:23,451
Przewodzili jej senator 
Gajusz Kasjusz Longinus

38
00:02:23,451 --> 00:02:26,928
oraz jego przyjaciel i szwagier Brutus.

39
00:02:26,928 --> 00:02:30,616
Udział w spisku nie był dla Brutusa
łatwym wyborem.

40
00:02:30,616 --> 00:02:34,432
Chociaż Brutus wspierał Pompejusza 
w niefortunnej wojnie domowej,

41
00:02:34,432 --> 00:02:38,682
Cezar osobiście interweniował, 
żeby ocalić mu życie.

42
00:02:38,682 --> 00:02:42,890
Nie tylko ułaskawił go, 
ale zrobił bliskim doradcą

43
00:02:42,890 --> 00:02:45,708
i wyniósł na ważne stanowiska.

44
00:02:45,708 --> 00:02:48,379
Brutus wahał się przed spiskiem 
przeciwko człowiekowi,

45
00:02:48,379 --> 00:02:50,399
który traktował go jak syna,

46
00:02:50,399 --> 00:02:54,764
ale w końcu 
nalegania Kasjusza i lęk Brutusa

47
00:02:54,764 --> 00:02:58,185
przed ambicjami Cezara zwyciężyły.

48
00:02:58,185 --> 00:03:01,707
Moment, na który czekali, 
nadszedł 15 marca.

49
00:03:01,707 --> 00:03:02,840
Na zebraniu senatu,

50
00:03:02,840 --> 00:03:07,166
zwołanym tuż przed wyjazdem Cezara 
na kolejną kampanię wojenną,

51
00:03:07,166 --> 00:03:10,377
otoczyło go aż 60 spiskowców,

52
00:03:10,377 --> 00:03:15,546
wyjmując ukryte pod togami sztylety
i dźgając go ze wszystkich stron.

53
00:03:15,546 --> 00:03:17,058
Jak niesie wieść,

54
00:03:17,058 --> 00:03:21,627
Cezar walczył zaciekle 
dopóki nie zobaczył Brutusa.

55
00:03:21,627 --> 00:03:25,183
Mimo słynnego zdania 
"Et tu, Brute?" pióra Szekspira,

56
00:03:25,183 --> 00:03:28,509
nie wiemy, co faktycznie 
powiedział Cezar w chwili śmierci.

57
00:03:28,509 --> 00:03:31,077
Według niektórych źródeł
nie powiedział nic,

58
00:03:31,077 --> 00:03:33,852
inne zapisały zdanie: "I ty, dziecko?",

59
00:03:33,852 --> 00:03:39,522
napędzając spekulacje, 
że Brutus był nieślubnym synem Cezara.

60
00:03:39,522 --> 00:03:43,072
Wszystkie zgadzają się, że gdy Cezar
ujrzał wśród napastników Brutusa,

61
00:03:43,072 --> 00:03:46,739
zakrył twarz i zaprzestał walki,

62
00:03:46,739 --> 00:03:51,681
padając na ziemię
po 23 ciosach sztyletów.

63
00:03:51,681 --> 00:03:53,894
Na swoje nieszczęście ani Brutus

64
00:03:53,894 --> 00:03:57,208
ani inni spiskowcy nie docenili
popularności Cezara,

65
00:03:57,208 --> 00:03:58,856
pośród rzymskiego ludu.

66
00:03:58,856 --> 00:04:01,284
Lud miał go za skutecznego przywódcę,

67
00:04:01,284 --> 00:04:04,621
a senat za skorumpowaną arystokrację.

68
00:04:04,621 --> 00:04:08,764
Kilka chwil po zamachu na Cezara 
Rzym ogarnęła panika.

69
00:04:08,764 --> 00:04:11,264
Większość pozostałych senatorów uciekła,

70
00:04:11,264 --> 00:04:14,853
a zamachowcy zabarykadowali się
na wzgórzu Kapitolu.

71
00:04:14,853 --> 00:04:17,895
Marek Antoniusz,
konsul i przyjaciel Cezara,

72
00:04:17,895 --> 00:04:20,498
szybko przechwycił władzę

73
00:04:20,498 --> 00:04:24,865
wygłaszając płomienną mowę
na pogrzebie Cezara 4 dni później,

74
00:04:24,865 --> 00:04:28,229
czym wywołał gniew i smutek tłumu.

75
00:04:28,229 --> 00:04:31,564
W efekcie Wyzwolicieli wypędzono z Rzymu.

76
00:04:31,564 --> 00:04:35,287
Wytworzyła się próżnia władzy
prowadząca do serii wojen domowych,

77
00:04:35,287 --> 00:04:40,629
podczas których, w obliczu pewnej klęski, 
Brutus odebrał sobie życie.

78
00:04:40,629 --> 00:04:42,639
Ironicznie, ostateczny rezultat

79
00:04:42,639 --> 00:04:46,104
był przeciwieństwem zamierzeń spiskowców.

80
00:04:46,104 --> 00:04:47,480
Nastąpił koniec republiki,

81
00:04:47,480 --> 00:04:51,648
a władza skupiła się w rękach cesarza.

82
00:04:51,648 --> 00:04:55,735
Opinie na temat zamachu na Cezara
od początku były podzielone

83
00:04:55,735 --> 00:04:57,388
i tak zostało do dziś.

84
00:04:57,388 --> 00:04:58,715
Co do o Brutusa,

85
00:04:58,715 --> 00:05:02,701
niewiele postaci historycznych
inspiruje aż tak rozbieżne interpretacje.

86
00:05:02,701 --> 00:05:06,990
Dante umieścił go w samym środku piekła,

87
00:05:06,990 --> 00:05:12,198
gdzie Szatan wciąż go pożera 
za zbrodnię zdrady.

88
00:05:12,198 --> 00:05:14,148
Ale Swift w Podróżach Guliwera

89
00:05:14,148 --> 00:05:18,522
opisuje go jako jednego z najbardziej 
prawych i dobrych ludzi w historii.

90
00:05:18,522 --> 00:05:22,994
Rola Brutusa od bezinteresownego 
wojownika z dyktaturą

91
00:05:22,994 --> 00:05:25,291
do oportunistycznego zdrajcy

92
00:05:25,291 --> 00:05:28,378
zmienia się wraz z prądami 
historii i polityki.

93
00:05:28,378 --> 00:05:31,330
Ale nawet dziś, ponad 2000 lat później,

94
00:05:31,330 --> 00:05:33,338
pytania dotyczące ceny wolności,

95
00:05:33,338 --> 00:05:37,646
konfliktu między lojalnością 
a poglądami politycznymi

96
00:05:37,646 --> 00:05:42,173
oraz niezamierzone konsekwencje 
nadal pozostają na czasie.