0:00:06.749,0:00:11.784
Co byś zrobił, widząc[br]swój kraj zmierzający do tyranii?

0:00:11.784,0:00:16.091
Próbowałbyś powstrzymać jednostkę[br]zdobywającą nadmierną władzę?

0:00:16.091,0:00:20.429
Nawet jeśli chodziłoby[br]o przyjaciela i sojusznika?

0:00:20.429,0:00:27.331
Te pytania męczyły rzymskiego senatora[br]Marka Juniusza Brutusa w 44 roku p.n.e.,

0:00:27.331,0:00:31.524
w roku zamachu na Juliusza Cezara.

0:00:31.524,0:00:35.779
Dla Brutusa polityczny sprzeciw [br]wobec niekontrolowanej władzy

0:00:35.779,0:00:37.470
był także sprawą osobistą.

0:00:37.470,0:00:40.385
Twierdził, że pochodzi [br]od Lucjusza Juniusza Brutusa,

0:00:40.385,0:00:45.675
który pomógł obalić króla-tyrana, [br]Tarkwiniusza Pysznego.

0:00:45.675,0:00:47.485
Zamiast samemu zagarnąć władzę,

0:00:47.485,0:00:51.135
starszy Brutus porwał lud przysięgą,

0:00:51.135,0:00:54.777
że już nigdy nie pozwolą na rządy króla.

0:00:54.777,0:00:56.003
Rzym stał się republiką

0:00:56.003,0:01:00.239
opartą na zasadzie, że władza[br]nie może należeć do jednego człowieka.

0:01:00.239,0:01:04.763
Cztery i pół stulecia później[br]ta zasada była zagrożona.

0:01:04.763,0:01:08.384
Droga Juliusza Cezara[br]do ważnego stanowiska konsula

0:01:08.384,0:01:10.080
miała dramatyczny przebieg.

0:01:10.080,0:01:14.374
Lata triumfów militarnych uczyniły go[br]najbogatszym Rzymianinem.

0:01:14.374,0:01:18.777
Po pokonaniu Pompejusza Wielkiego[br]w gorzkiej wojnie domowej

0:01:18.777,0:01:21.540
jego potęga sięgnęła szczytu.

0:01:21.540,0:01:25.301
Zwycięstwa i inicjatywy,[br]takie jak rozdanie ziemi ubogim,

0:01:25.301,0:01:27.138
przydały mu popularności.

0:01:27.138,0:01:32.243
Wielu senatorów zabiegało o jego łaski[br]obsypując go zaszczytami.

0:01:32.243,0:01:34.832
Budowano mu posągi, poświęcano świątynie,

0:01:34.832,0:01:40.197
nawet przemianowano miesiąc, [br]który do dziś nosi nazwę July.

0:01:40.197,0:01:42.654
Co więcej, tytuł dyktatora,

0:01:42.654,0:01:45.957
równoznaczny z władzą na czas wojny,

0:01:45.957,0:01:50.443
kilka razy z rzędu nadano Cezarowi.

0:01:50.443,0:01:54.438
W 44 r. p.n.e. został "dictator perpetuo",

0:01:54.438,0:01:59.302
czyli dyktatorem na potencjalnie [br]nieograniczoną kadencję.

0:01:59.302,0:02:01.772
Tego było już za wiele dla senatorów

0:02:01.772,0:02:06.628
lękających się powrotu monarchii[br]obalonej przez przodków,

0:02:06.628,0:02:09.144
jak i dla tych, których ambicję i władzę

0:02:09.144,0:02:12.036
hamowały rządy Cezara.

0:02:12.036,0:02:15.786
Grupa spiskowców[br]mieniąca się Wyzwolicielami

0:02:15.786,0:02:20.018
zaczęła potajemnie omawiać plany zamachu.

0:02:20.018,0:02:23.451
Przewodzili jej senator [br]Gajusz Kasjusz Longinus

0:02:23.451,0:02:26.928
oraz jego przyjaciel i szwagier Brutus.

0:02:26.928,0:02:30.616
Udział w spisku nie był dla Brutusa[br]łatwym wyborem.

0:02:30.616,0:02:34.432
Chociaż Brutus wspierał Pompejusza [br]w niefortunnej wojnie domowej,

0:02:34.432,0:02:38.682
Cezar osobiście interweniował, [br]żeby ocalić mu życie.

0:02:38.682,0:02:42.890
Nie tylko ułaskawił go, [br]ale zrobił bliskim doradcą

0:02:42.890,0:02:45.708
i wyniósł na ważne stanowiska.

0:02:45.708,0:02:48.379
Brutus wahał się przed spiskiem [br]przeciwko człowiekowi,

0:02:48.379,0:02:50.399
który traktował go jak syna,

0:02:50.399,0:02:54.764
ale w końcu [br]nalegania Kasjusza i lęk Brutusa

0:02:54.764,0:02:58.185
przed ambicjami Cezara zwyciężyły.

0:02:58.185,0:03:01.707
Moment, na który czekali, [br]nadszedł 15 marca.

0:03:01.707,0:03:02.840
Na zebraniu senatu,

0:03:02.840,0:03:07.166
zwołanym tuż przed wyjazdem Cezara [br]na kolejną kampanię wojenną,

0:03:07.166,0:03:10.377
otoczyło go aż 60 spiskowców,

0:03:10.377,0:03:15.546
wyjmując ukryte pod togami sztylety[br]i dźgając go ze wszystkich stron.

0:03:15.546,0:03:17.058
Jak niesie wieść,

0:03:17.058,0:03:21.627
Cezar walczył zaciekle [br]dopóki nie zobaczył Brutusa.

0:03:21.627,0:03:25.183
Mimo słynnego zdania [br]"Et tu, Brute?" pióra Szekspira,

0:03:25.183,0:03:28.509
nie wiemy, co faktycznie [br]powiedział Cezar w chwili śmierci.

0:03:28.509,0:03:31.077
Według niektórych źródeł[br]nie powiedział nic,

0:03:31.077,0:03:33.852
inne zapisały zdanie: "I ty, dziecko?",

0:03:33.852,0:03:39.522
napędzając spekulacje, [br]że Brutus był nieślubnym synem Cezara.

0:03:39.522,0:03:43.072
Wszystkie zgadzają się, że gdy Cezar[br]ujrzał wśród napastników Brutusa,

0:03:43.072,0:03:46.739
zakrył twarz i zaprzestał walki,

0:03:46.739,0:03:51.681
padając na ziemię[br]po 23 ciosach sztyletów.

0:03:51.681,0:03:53.894
Na swoje nieszczęście ani Brutus

0:03:53.894,0:03:57.208
ani inni spiskowcy nie docenili[br]popularności Cezara,

0:03:57.208,0:03:58.856
pośród rzymskiego ludu.

0:03:58.856,0:04:01.284
Lud miał go za skutecznego przywódcę,

0:04:01.284,0:04:04.621
a senat za skorumpowaną arystokrację.

0:04:04.621,0:04:08.764
Kilka chwil po zamachu na Cezara [br]Rzym ogarnęła panika.

0:04:08.764,0:04:11.264
Większość pozostałych senatorów uciekła,

0:04:11.264,0:04:14.853
a zamachowcy zabarykadowali się[br]na wzgórzu Kapitolu.

0:04:14.853,0:04:17.895
Marek Antoniusz,[br]konsul i przyjaciel Cezara,

0:04:17.895,0:04:20.498
szybko przechwycił władzę

0:04:20.498,0:04:24.865
wygłaszając płomienną mowę[br]na pogrzebie Cezara 4 dni później,

0:04:24.865,0:04:28.229
czym wywołał gniew i smutek tłumu.

0:04:28.229,0:04:31.564
W efekcie Wyzwolicieli wypędzono z Rzymu.

0:04:31.564,0:04:35.287
Wytworzyła się próżnia władzy[br]prowadząca do serii wojen domowych,

0:04:35.287,0:04:40.629
podczas których, w obliczu pewnej klęski, [br]Brutus odebrał sobie życie.

0:04:40.629,0:04:42.639
Ironicznie, ostateczny rezultat

0:04:42.639,0:04:46.104
był przeciwieństwem zamierzeń spiskowców.

0:04:46.104,0:04:47.480
Nastąpił koniec republiki,

0:04:47.480,0:04:51.648
a władza skupiła się w rękach cesarza.

0:04:51.648,0:04:55.735
Opinie na temat zamachu na Cezara[br]od początku były podzielone

0:04:55.735,0:04:57.388
i tak zostało do dziś.

0:04:57.388,0:04:58.715
Co do o Brutusa,

0:04:58.715,0:05:02.701
niewiele postaci historycznych[br]inspiruje aż tak rozbieżne interpretacje.

0:05:02.701,0:05:06.990
Dante umieścił go w samym środku piekła,

0:05:06.990,0:05:12.198
gdzie Szatan wciąż go pożera [br]za zbrodnię zdrady.

0:05:12.198,0:05:14.148
Ale Swift w Podróżach Guliwera

0:05:14.148,0:05:18.522
opisuje go jako jednego z najbardziej [br]prawych i dobrych ludzi w historii.

0:05:18.522,0:05:22.994
Rola Brutusa od bezinteresownego [br]wojownika z dyktaturą

0:05:22.994,0:05:25.291
do oportunistycznego zdrajcy

0:05:25.291,0:05:28.378
zmienia się wraz z prądami [br]historii i polityki.

0:05:28.378,0:05:31.330
Ale nawet dziś, ponad 2000 lat później,

0:05:31.330,0:05:33.338
pytania dotyczące ceny wolności,

0:05:33.338,0:05:37.646
konfliktu między lojalnością [br]a poglądami politycznymi

0:05:37.646,0:05:42.173
oraz niezamierzone konsekwencje [br]nadal pozostają na czasie.