1
00:00:00,829 --> 00:00:03,080
Voleo bih da pogledate ovu olovku.

2
00:00:03,080 --> 00:00:06,407
To je predmet. Pravno gledano.

3
00:00:06,407 --> 00:00:09,379
Kao i knjige ili automobili koje imate.

4
00:00:10,319 --> 00:00:12,248
Sve su to, pravno gledano, predmeti.

5
00:00:12,468 --> 00:00:15,881
Veliki majmuni koje ćete videti iza mene,

6
00:00:15,881 --> 00:00:19,549
i oni su, pravno gledano, predmeti.

7
00:00:19,549 --> 00:00:23,822
Tako ja predmetu mogu da uradim ovo.

8
00:00:23,822 --> 00:00:26,801
Mogu da uradim šta god hoću
svojoj knjizi ili automobilu.

9
00:00:26,801 --> 00:00:29,533
Videćete ove velike majmune.

10
00:00:29,533 --> 00:00:33,030
Fotografisao ih je čovek
po imenu Džejms Molison,

11
00:00:33,030 --> 00:00:36,464
koji je napisao knjigu 
„Džejms i ostali majmuni“.

12
00:00:36,464 --> 00:00:39,227
On u toj svojoj knjizi kaže
kako je svaki među njima,

13
00:00:39,227 --> 00:00:41,525
gotovo svaki među njima, jedno siroče

14
00:00:41,525 --> 00:00:45,140
kome su majka i otac pred očima umrli.

15
00:00:45,830 --> 00:00:47,488
Oni su, pravno gledano, stvari.

16
00:00:47,488 --> 00:00:50,441
Tako je vekovima postojao
ogromni pravni zid

17
00:00:50,441 --> 00:00:53,785
koji razdvaja predmete od osoba.

18
00:00:53,785 --> 00:00:57,570
Sa jedne strane, predmeti
su nevidljivi sudijama.

19
00:00:57,570 --> 00:00:59,520
Oni se ne računaju u zakonu.

20
00:00:59,520 --> 00:01:01,125
Oni nemaju nikakva prava.

21
00:01:01,125 --> 00:01:03,639
Oni nemaju ni kapacitet
za bilo kakva prava.

22
00:01:03,639 --> 00:01:05,726
Oni su robovi.

23
00:01:05,726 --> 00:01:08,480
Sa druge strane tog pravnog zida su osobe.

24
00:01:08,480 --> 00:01:11,097
Osobe su veoma vidljive sudijama.

25
00:01:11,607 --> 00:01:13,082
One se računaju u zakonu.

26
00:01:13,082 --> 00:01:15,149
Mogu imati mnoga prava.

27
00:01:15,149 --> 00:01:18,142
One imaju kapacitet za bezbroj prava

28
00:01:18,142 --> 00:01:20,310
i one su gospodari.

29
00:01:21,300 --> 00:01:25,779
Trenutno su sve neljudske životinje,
pravno gledano, predmeti.

30
00:01:25,779 --> 00:01:28,660
Sva ljudska bića su po zakonu osobe.

31
00:01:28,660 --> 00:01:31,469
Međutim, biti čovek i biti po zakonu osoba

32
00:01:31,469 --> 00:01:37,112
nikad nije bilo, niti je danas,
sinonim za osobu po zakonu.

33
00:01:37,112 --> 00:01:40,478
Ljudi i osobe po zakonu nisu sinonimi.

34
00:01:40,478 --> 00:01:43,508
Sa jedne strane,

35
00:01:43,508 --> 00:01:47,491
bilo je mnogo ljudskih bića tokom vekova

36
00:01:47,491 --> 00:01:49,464
koji su po zakonu bili predmeti.

37
00:01:49,464 --> 00:01:50,997
Robovi su po zakonu bili stvari.

38
00:01:50,997 --> 00:01:54,719
Žene i deca su ponekad bili stvari.

39
00:01:55,279 --> 00:01:59,146
Zapravo, veliki deo borbe
za građanska prava kroz vekove

40
00:01:59,146 --> 00:02:03,559
bio je da probije rupu kroz taj zid
i počne da hrani

41
00:02:03,559 --> 00:02:08,713
one ljudske stvari kroz taj zid
i da od njih napravi zakonski osobe.

42
00:02:08,713 --> 00:02:12,182
Ali, avaj, ta rupa se zatvorila.

43
00:02:12,772 --> 00:02:14,819
Sa druge strane su, pravno gledano, osobe,

44
00:02:14,819 --> 00:02:18,952
ali one nikad nisu bile ograničene
na ljudska bića.

45
00:02:18,952 --> 00:02:23,250
Primera radi, postoje mnoge
osobe po zakonu koje čak nisu ni žive.

46
00:02:23,250 --> 00:02:24,547
U Sjedinjenim Državama,

47
00:02:24,547 --> 00:02:28,540
svesni smo činjenice
da su korporacije pravno gledano osobe.

48
00:02:28,540 --> 00:02:30,285
U Indiji pre nezavisnosti,

49
00:02:30,285 --> 00:02:33,329
na sudu je važilo da je hinduistički idol
pravno gledano osoba,

50
00:02:33,329 --> 00:02:35,010
da je džamija pravno gledano osoba.

51
00:02:35,010 --> 00:02:37,630
Godine 2000. indijski Vrhovni sud

52
00:02:37,630 --> 00:02:41,173
smatrao je da su svete knjige
religije sikizam pravno gledano osoba,

53
00:02:41,173 --> 00:02:43,472
a 2012. godine, znači nedavno,

54
00:02:43,472 --> 00:02:47,233
postignut je sporazum
između domorodaca Novog Zelanda i Krune,

55
00:02:47,233 --> 00:02:50,484
u kome je zaključeno
da je reka pravno gledano osoba

56
00:02:50,484 --> 00:02:53,465
koja poseduje sopstveno rečno korito.

57
00:02:53,465 --> 00:02:56,776
E, sad, pročitao sam knjigu
Pitera Singera 1980. godine,

58
00:02:56,776 --> 00:02:59,890
kada sam imao bujnu smeđu kosu,

59
00:02:59,890 --> 00:03:03,088
i zaista me je dirnula.

60
00:03:03,088 --> 00:03:06,236
Postao sam advokat jer sam hteo 
da govorim u ime onih koji ćute,

61
00:03:06,236 --> 00:03:07,491
da zaštitim nezaštićene,

62
00:03:07,491 --> 00:03:12,293
a nikad nisam shvatio koliko je biliona
i milijardi nečovekolikih životinja

63
00:03:12,293 --> 00:03:15,769
koje su bespomoćne i ne govore.

64
00:03:15,769 --> 00:03:18,788
Tako sam počeo da radim
kao zaštitnik prava životinja.

65
00:03:18,788 --> 00:03:23,214
Do 1985. godine shvatio sam 
da sam pokušavao da postignem

66
00:03:23,214 --> 00:03:25,591
nešto što je bukvalno nemoguće,

67
00:03:25,591 --> 00:03:28,215
zato što su svi moji klijenti,

68
00:03:28,215 --> 00:03:31,697
sve životinje čije sam interese
pokušavao da zaštitim,

69
00:03:31,697 --> 00:03:34,182
bili predmeti; bili su nevidljivi.

70
00:03:34,182 --> 00:03:36,102
Nije funkcionisalo, pa sam odlučio

71
00:03:36,102 --> 00:03:40,066
da ono što će jedino funkcionisati
biti da ih, bar neke od njih,

72
00:03:40,066 --> 00:03:43,864
provučemo kroz rupu
koju smo ponovo mogli otvoriti u tom zidu

73
00:03:43,864 --> 00:03:47,440
i početi da hranimo odgovarajuće
nečovekolike životinje kroz tu rupu

74
00:03:47,440 --> 00:03:50,986
sa druge strane,
koji su pravno gledano osobe.

75
00:03:51,286 --> 00:03:56,426
U to vreme, bilo je vrlo malo 
poznato i malo se govorilo

76
00:03:56,426 --> 00:03:58,794
istinski o životinjskim pravima,

77
00:03:58,794 --> 00:04:03,235
o ideji posedovanja zakonske ličnosti
ili prava za nečovekoliku životinju,

78
00:04:03,235 --> 00:04:05,405
i znao sam da će za to
trebati dosta vremena.

79
00:04:05,405 --> 00:04:09,405
Tako, 1985. godine, shvatio sam
da će trebati oko 30 godina

80
00:04:09,405 --> 00:04:12,934
pre nego što budemo mogli
i da započnemo stratešku parnicu,

81
00:04:12,934 --> 00:04:18,716
dugoročnu kampanju, kako bismo mogli
da probušimo još jednu rupu u tom zidu.

82
00:04:19,086 --> 00:04:24,926
Ispalo je da sam bio pesimista;
trebalo je samo 28 godina.

83
00:04:26,701 --> 00:04:33,240
Ono što smo morali da uradimo
kako bismo počeli nije bilo samo

84
00:04:33,240 --> 00:04:38,782
da napišemo članke o predlozima zakona
i podučavamo, pišemo knjige,

85
00:04:38,782 --> 00:04:40,890
već smo morali da krenemo od Kulina bana

86
00:04:40,890 --> 00:04:43,235
kako se parniči takva vrsta slučaja.

87
00:04:43,235 --> 00:04:46,738
Jedna od prvih stvari koju je trebalo
uraditi je shvatiti uzrok delovanja,

88
00:04:46,738 --> 00:04:48,157
pravni uzrok delovanja.

89
00:04:48,157 --> 00:04:51,264
A pravni uzrok delovanja
je pokretač koji advokati koriste

90
00:04:51,264 --> 00:04:56,840
da svoje argumente stave pred sud.

91
00:04:56,840 --> 00:04:59,744
Ispalo je da postoji vrlo zanimljiv slučaj

92
00:04:59,744 --> 00:05:04,348
koji se dogodio pre skoro 250 godina
u Londonu, „Somerset protiv Stjuarta“,

93
00:05:04,348 --> 00:05:07,444
gde je rob crnac
morao da upotrebi pravni sistem

94
00:05:07,444 --> 00:05:10,323
i promenio svoj status predmeta
u status osobe.

95
00:05:10,323 --> 00:05:14,626
To me je toliko zanimalo da sam na kraju
napisao čitavu knjigu o tome.

96
00:05:14,626 --> 00:05:19,773
Džejms Somerset bio je osmogodišnjak
kada je kidnapovan iz zapadne Afrike.

97
00:05:19,773 --> 00:05:22,310
Preživeo je Srednji prelaz

98
00:05:22,310 --> 00:05:27,894
i prodat je jednom škotskom biznismenu,
Čarlsu Stjuartu, u Virdžiniji.

99
00:05:27,894 --> 00:05:32,102
Onda, 20 godina posle, Stjuart
je doveo Džejmsa Somerseta u London,

100
00:05:32,102 --> 00:05:36,110
i nakon što je stigao tamo,
Džejms je odlučio da će pobeći.

101
00:05:36,110 --> 00:05:40,090
Tako je jedna od prvih stvari
koju je uradio bila da se krsti,

102
00:05:40,090 --> 00:05:41,901
zato što je želeo da dobije kumove,

103
00:05:41,901 --> 00:05:43,712
jer je rob u 18. veku znao

104
00:05:43,712 --> 00:05:46,870
da je jedna od glavnih odgovornosti kumova

105
00:05:46,870 --> 00:05:48,982
da ti pomognu u bežanju.

106
00:05:48,982 --> 00:05:52,538
I tako je u jesen 1771. godine

107
00:05:52,538 --> 00:05:55,641
Džejms Somerset imao 
sukob sa Čarlsom Stjuartom.

108
00:05:55,641 --> 00:06:00,153
Ne znamo tačno šta se desilo, 
ali je onda Džejms nestao bez traga.

109
00:06:00,153 --> 00:06:03,309
Besni Čarls Stjuart je onda
unajmio ljude koji su hvatali robove

110
00:06:03,309 --> 00:06:04,840
da prevrnu London naopačke

111
00:06:04,840 --> 00:06:08,150
da ga pronađu i,
ne da ga vrate Čarlsu Stjuartu,

112
00:06:08,150 --> 00:06:14,173
već na brod „Anu i Mariju“,
koji se nalazio u londonskoj luci,

113
00:06:14,173 --> 00:06:15,793
i bio je okovan lancima za palubu,

114
00:06:15,793 --> 00:06:17,797
a brod je trebalo da otplovi za Jamajku

115
00:06:17,797 --> 00:06:20,816
gde bi Džejms bio prodat
na pijacama za robove

116
00:06:20,816 --> 00:06:23,819
i bio osuđen na tri do pet 
godina života kao rob

117
00:06:23,819 --> 00:06:26,750
u žetvi šećerne trske na Jamajci.

118
00:06:26,750 --> 00:06:30,359
Sad su Džejmsovi kumovi stupili na scenu.

119
00:06:30,359 --> 00:06:32,866
Došli su do najmoćnijeg sudije,

120
00:06:32,866 --> 00:06:36,512
lorda Mensfilda, glavnog sudije
u Kraljičinom sudu,

121
00:06:36,512 --> 00:06:40,157
i zahtevali su od njega da izda
sudski nalog habeas korpus po opštem pravu

122
00:06:40,157 --> 00:06:42,261
na ime Džejmsa Somerseta.

123
00:06:42,261 --> 00:06:45,962
E, sad, opšte pravo je vrsta zakona
koji sudije iz engleskog govornog područja

124
00:06:45,962 --> 00:06:49,959
mogu da primene kada ih
ne ograničavaju statuti ili ustavi,

125
00:06:49,959 --> 00:06:52,695
a sudski nalog habeas korpus
je Vrhovni sudski nalog.

126
00:06:52,695 --> 00:06:54,762
sa velikim početnim slovom,

127
00:06:54,762 --> 00:06:59,290
a njegova uloga je da zaštiti svakoga
ko je zatočen protiv svoje volje.

128
00:06:59,290 --> 00:07:01,103
Sudski nalog habeas korpus se izdaje.

129
00:07:01,103 --> 00:07:03,701
Onaj koji drži lice u zatočeništvu
je dužan da ga preda

130
00:07:03,701 --> 00:07:09,576
i sa dovoljno argumenata obrazloži
razlog oduzimanja slobode.

131
00:07:09,576 --> 00:07:14,160
E, pa, lord Mensfild je morao 
smesta da donese odluku,

132
00:07:14,160 --> 00:07:17,354
jer je Džejms Somerset 
zakonski gledano predmet;

133
00:07:17,354 --> 00:07:20,419
na njega nije mogao da se 
primeni habeas korpus,

134
00:07:20,419 --> 00:07:22,339
već jedino ako on pravno postane osoba.

135
00:07:22,339 --> 00:07:25,747
Tako je lord Mensfild odlučio
da će pretpostaviti,

136
00:07:25,747 --> 00:07:29,290
bez odlučivanja, da je Džejms Somerset
zakonski gledano zapravo osoba,

137
00:07:29,290 --> 00:07:30,861
i izdao je nalog habeas korpus,

138
00:07:30,861 --> 00:07:34,902
a Džejmsovo telo je vratio kapetan broda.

139
00:07:34,902 --> 00:07:37,183
Usledio je niz saslušanja
u narednih šest meseci.

140
00:07:37,183 --> 00:07:43,011
Lord Mensfild je 22. juna 1772. godine
izjavio da je ropstvo toliko ogavno,

141
00:07:43,011 --> 00:07:44,845
a upotrebio je reč „ogavno“,

142
00:07:44,845 --> 00:07:48,723
da ga opšte pravo neće podržati, 
i proglasio je Džejmsa slobodnim.

143
00:07:48,723 --> 00:07:52,313
U tom trenutku, Džejms Somerset
podlegao je zakonskoj transsupstanciji.

144
00:07:52,883 --> 00:07:54,943
Slobodan čovek koji je izašao iz sudnice

145
00:07:54,943 --> 00:07:57,191
izgledao je potpuno isto
kao rob koji je ušao,

146
00:07:57,191 --> 00:08:02,330
ali što se zakona tiče,
njih dvojica nisu imali ništa zajedničko.

147
00:08:02,580 --> 00:08:05,400
Sledeće što smo uradili
je projekat „Prava za ne-ljude“,

148
00:08:05,400 --> 00:08:06,380
koji sam ja pokrenuo

149
00:08:06,380 --> 00:08:12,128
i onda počeo da gledam kakve vrednosti
i principe želimo da izložimo sudijama.

150
00:08:12,128 --> 00:08:16,007
Kojim vrednostima i principima 
su oni zadojeni,

151
00:08:16,007 --> 00:08:19,090
da li su išli na Pravni fakultet,
da li koriste svaki dan,

152
00:08:19,090 --> 00:08:22,779
da li svim srcem veruju -
i mi smo odabrali slobodu i jednakost.

153
00:08:22,779 --> 00:08:25,431
E, sad, pravo na slobodu
je vrsta prava koja vam je data

154
00:08:25,431 --> 00:08:27,482
zbog toga što ste tako sačinjeni,

155
00:08:27,482 --> 00:08:33,489
i osnovno pravo na slobodu
štiti osnovne interese.

156
00:08:33,489 --> 00:08:36,724
A najveći interes u opštem pravu

157
00:08:36,724 --> 00:08:40,765
su pravo na autonomiju i samoodlučivanje.

158
00:08:42,015 --> 00:08:45,795
Oni su tako moćni da u državi
gde je na snazi opšte pravo,

159
00:08:45,795 --> 00:08:50,393
ako odete u bolnicu i odbijete 
medicinsku negu koja bi vam spasila život,

160
00:08:50,393 --> 00:08:52,640
sudija neće naložiti da vas okrive,

161
00:08:52,640 --> 00:08:57,451
zato što će poštovati
vaše samoodlučivanje i autonomiju.

162
00:08:57,451 --> 00:09:00,234
E, sad, pravo na jednakost
je vrsta prava koja vam je data

163
00:09:00,234 --> 00:09:02,810
zato što ličite na nekog drugog
na određen način,

164
00:09:02,810 --> 00:09:05,601
a tu je začkoljica, u određenom načinu.

165
00:09:05,601 --> 00:09:09,339
Tako da ako ste to, onda zato
što oni imaju pravo, vi ste poput njih,

166
00:09:09,339 --> 00:09:11,684
zagarantovano vam je pravo.

167
00:09:11,684 --> 00:09:14,306
Sudovi i zakonodavstvo
podvlače crtu sve vreme.

168
00:09:14,846 --> 00:09:17,118
Neki se nađu iznad, neki ispod.

169
00:09:17,118 --> 00:09:23,300
Međutim, vi morate da, 
makar minimum minimima, morate -

170
00:09:23,300 --> 00:09:27,915
ta crta mora da bude razumno
sredstvo legitimnom cilju.

171
00:09:27,915 --> 00:09:30,885
Projekat „Prava za ne-ljude“
zalaže se da povlačenje te crte

172
00:09:30,885 --> 00:09:33,672
da bi se zarobilo autonomno
i samoodlučujuće biće,

173
00:09:33,672 --> 00:09:35,380
poput ovog što vidite iza mene,

174
00:09:35,380 --> 00:09:38,560
predstavlja ugrožavanje jednakosti.

175
00:09:39,120 --> 00:09:41,820
Onda smo istraživali 80 jurisdikcija.

176
00:09:41,820 --> 00:09:44,305
Trebalo nam je sedam godina
da nađemo jurisdikciju

177
00:09:44,305 --> 00:09:46,181
gde smo želeli da podnesemo prvu tužbu.

178
00:09:46,181 --> 00:09:47,770
Izabrali smo državu Njujork.

179
00:09:47,770 --> 00:09:50,042
Potom smo odlučili ko će nam biti tužioci.

180
00:09:50,042 --> 00:09:52,258
Odlučili smo se za šimpanze,

181
00:09:52,258 --> 00:09:55,239
ne samo zato što je Džejn Gudol
bila u našem odboru direktora,

182
00:09:55,239 --> 00:09:58,862
već zato što su oni, Džejn i ostali,

183
00:09:58,862 --> 00:10:01,582
intenzivno proučavali šimpanze decenijama.

184
00:10:01,582 --> 00:10:05,158
Poznate su nam izvanredne
kognitivne sposobnosti koje imaju,

185
00:10:05,158 --> 00:10:08,292
a one takođe liče na one
koje imaju ljudska bića.

186
00:10:08,292 --> 00:10:13,424
Tako smo odabrali šimpanze
i počeli smo da tražimo širom sveta

187
00:10:13,424 --> 00:10:16,256
kako bismo našli stručnjake
za kogniciju kod šimpanzi.

188
00:10:16,256 --> 00:10:20,761
Našli smo ih u Japanu, Švedskoj,
Nemačkoj, Škotskoj, Engleskoj i SAD-u,

189
00:10:20,761 --> 00:10:23,524
a oni su napisali 100 strana iskaza

190
00:10:23,524 --> 00:10:26,320
u kojima su na više od 40 načina izneli

191
00:10:26,320 --> 00:10:29,120
kako su njihove kompleksne 
kognitivne sposobnosti,

192
00:10:29,120 --> 00:10:31,140
bilo individualno ili zajedno,

193
00:10:31,140 --> 00:10:34,259
sve pripisane autonomiji 
i samoodlučivanju.

194
00:10:35,239 --> 00:10:39,126
Uzevši ovo u obzir, primera radi,
one su svesne,

195
00:10:39,126 --> 00:10:41,123
ali su one, takođe, svesne da su svesne.

196
00:10:41,123 --> 00:10:43,569
One znaju da imaju um.
One znaju da drugi imaju um.

197
00:10:43,569 --> 00:10:46,312
One znaju da su individue
i da mogu da žive.

198
00:10:46,312 --> 00:10:49,565
Razumeju da su živele juče
i da će živeti sutra.

199
00:10:49,565 --> 00:10:52,789
Mogu mentalno da putuju kroz vreme.
Pamte šta je bilo juče.

200
00:10:52,789 --> 00:10:54,870
One mogu predvideti sutra,

201
00:10:54,870 --> 00:10:59,587
zbog čega je tako strašno
zatočiti šimpanzu, pogotovu samu.

202
00:10:59,587 --> 00:11:02,054
To je nešto što radimo
najgorim kriminalcima,

203
00:11:02,054 --> 00:11:06,955
a to radimo i šimpanzama,
a čak i ne razmišljamo o tome.

204
00:11:07,715 --> 00:11:10,426
One imaju neku vrstu moralnog kapaciteta.

205
00:11:10,426 --> 00:11:12,912
Kada se igraju ekonomskih igara
sa ljudskim bićima,

206
00:11:12,912 --> 00:11:17,242
one spontano prave fer ponude,
iako se to od njih ne zahteva.

207
00:11:17,242 --> 00:11:19,425
One znaju brojeve. One razumeju brojeve.

208
00:11:19,425 --> 00:11:20,805
One rade prostu matematiku.

209
00:11:20,805 --> 00:11:24,869
One se uključuju u jezik
ili ostaju izvan jezičkih ratova,

210
00:11:24,869 --> 00:11:28,234
uključuju se u namernu
i referentnu komunikaciju

211
00:11:28,234 --> 00:11:32,121
u kojoj obraćaju pažnju
na stavove onih sa kojima razgovaraju.

212
00:11:32,121 --> 00:11:33,620
One imaju kulturu.

213
00:11:33,620 --> 00:11:36,501
One imaju materijalnu kulturu,
socijalnu kulturu.

214
00:11:36,501 --> 00:11:38,916
Imaju kulturu simbola.

215
00:11:38,916 --> 00:11:42,817
Naučnici u šumama Tai na Obali Slonovače

216
00:11:42,817 --> 00:11:45,276
pronašli su šimpanze
koje su koristile kamen

217
00:11:45,276 --> 00:11:49,132
kako bi razbile
neverovatno tvrdu opnu oraha.

218
00:11:49,132 --> 00:11:51,181
Potrebno je mnogo vremena da se to nauči,

219
00:11:51,181 --> 00:11:52,734
a oni su istraživali ovu oblast

220
00:11:52,734 --> 00:11:56,377
i otkrili da je ova materijalna kultura,
da je ovakvo ponašanje,

221
00:11:56,377 --> 00:11:59,780
ovo kamenje, prelazilo sa generacije
na generaciju najmanje 4 300 godina

222
00:11:59,780 --> 00:12:04,712
kroz 225 generacija šimpanzi.

223
00:12:04,712 --> 00:12:07,104
Sad je trebalo da pronađemo naše šimpanze.

224
00:12:07,474 --> 00:12:09,544
Naše šimpanze -

225
00:12:09,544 --> 00:12:13,027
prvo smo dve pronašli u državi Njujork.

226
00:12:13,027 --> 00:12:16,391
Obe će uginuti čak i pre nego 
što smo uspeli da podnesemo tužbu.

227
00:12:16,391 --> 00:12:18,272
Onda smo našli Tomija.

228
00:12:18,272 --> 00:12:21,384
Tomi je šimpanza. Vidite ga iza mene.

229
00:12:21,384 --> 00:12:23,891
Tomi je bio šimpanza.
Pronašli smo ga u tom kavezu.

230
00:12:23,891 --> 00:12:27,511
Našli smo ga u maloj prostoriji
koja je bila puna kaveza

231
00:12:27,511 --> 00:12:32,537
u velikom skladištu na parkingu
za prikolice u centralnom Njujorku.

232
00:12:32,537 --> 00:12:34,711
Pronašli smo Kiko, koja je nagluva.

233
00:12:34,711 --> 00:12:40,353
Kiko je bila u zadnjem delu
betonske zgrade u zapadnom Masačusetsu.

234
00:12:40,353 --> 00:12:42,250
Pronašli smo i Herkula i Lea.

235
00:12:42,250 --> 00:12:43,953
Oni su dva mlada mužjaka šimpanze.

236
00:12:43,953 --> 00:12:47,216
Koriste se za biomedicinska,
anatomska istraživanja na Stouni Bruku.

237
00:12:47,216 --> 00:12:48,011
Pronašli smo ih.

238
00:12:48,011 --> 00:12:51,053
I tako, poslednje nedelje
decembra 2013. godine,

239
00:12:51,053 --> 00:12:55,323
Projekat „Prava za ne-ljude“
podneo je tri tužbe širom države Njujork

240
00:12:55,323 --> 00:12:58,801
koristeći isti sudski nalog
habeas korpus opšteg prava

241
00:12:58,801 --> 00:13:01,279
korišćen u slučaju Džejmsa Somerseta.

242
00:13:01,279 --> 00:13:06,616
Tražili smo da sudije izdaju
tri naloga habeas korpus opšteg prava.

243
00:13:06,616 --> 00:13:08,727
Želeli smo da oslobodimo šimpanze,

244
00:13:08,727 --> 00:13:11,513
i želeli smo da ih dovedemo
u „Spasimo šimpanze“,

245
00:13:11,513 --> 00:13:15,461
sjajno utočište za šimpanze
u južnoj Floridi,

246
00:13:15,461 --> 00:13:20,548
u kome postoji veštačko jezero
sa 12 ili 13 ostrva -

247
00:13:20,548 --> 00:13:23,411
imaju dva ili tri ara gde 24 šimpanze žive

248
00:13:23,411 --> 00:13:24,291
na svakom od njih.

249
00:13:24,291 --> 00:13:26,731
I ove šimpanze bi onda
živele život šimpanzi,

250
00:13:26,731 --> 00:13:31,923
sa drugim šimpanzama u okruženju
koje je maksimalno nalik Africi.

251
00:13:31,923 --> 00:13:35,870
Svi ovi slučajevi su i dalje u toku.

252
00:13:36,820 --> 00:13:39,902
Još nismo naišli
na našeg lorda Mensfilda.

253
00:13:40,482 --> 00:13:41,890
Ali hoćemo. Hoćemo.

254
00:13:41,890 --> 00:13:46,110
Ovo je dugoročna strateška
parnička kampanja. I hoćemo.

255
00:13:46,110 --> 00:13:48,225
Da citiram Vinstona Čerčila,

256
00:13:48,225 --> 00:13:52,393
način na koji gledamo na naše slučajeve
je da oni nisu kraj,

257
00:13:52,393 --> 00:13:54,436
oni nisu čak ni početak kraja,

258
00:13:54,436 --> 00:13:57,950
ali su zato možda kraj početka.

259
00:13:58,580 --> 00:13:59,737
Hvala vam.

260
00:13:59,737 --> 00:14:01,177
(Aplauz)